Prowadzę firmę przewozową. W zeszłym roku wojewódzka inspekcja transportu drogowego nałożyła na mnie karę związaną z przewozem towarów (12 tys. zł), która została podtrzymana przez głównego inspektora transportu drogowego. Tymczasem mam trudną sytuację finansową, bo z uwagi na COVID-19 nie osiągnąłem od kilku miesięcy dochodów. Czy mogę się starać o umorzenie kary?

Kary nakładane na przedsiębiorców dokonujących przewozu towarów są z reguły finansowo dotkliwe. Mają one zasadniczo źródło w ustawie o transporcie drogowym, a są wymierzane przez wojewódzkiego inspektora transportu drogowego. Prawdopodobnie taka kara właśnie została nałożona na czytelnika.
Mechanizm stosowania ulgi
Ustawodawca stworzył jednak mechanizmy prawne, które umożliwiają ubieganie się o ulgę w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej. W art. 189k par. 1 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.) postanowiono, że organ administracji publicznej, który nałożył administracyjną karę pieniężną, na wniosek strony, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem publicznym lub ważnym interesem strony, może:
1) odroczyć termin jej wykonania lub rozłożyć ją na raty,
2) odroczyć termin wykonania zaległej kary lub rozłożyć zaległość na raty,
3) umorzyć ją w całości lub części,
4) umorzyć odsetki za zwłokę w całości lub części.
Ponadto, jak wynika z art. 189k par. 2 k.p.a., w przypadku umorzenia zaległej administracyjnej kary pieniężnej umorzeniu podlegają także odsetki za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległa kara.
W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że ważny interes strony zajdzie w sytuacji, w której nie jest ona w stanie uregulować zaległości z przyczyn nadzwyczajnych, losowych przypadków, a więc np. utraty możliwości zarobkowania, utraty losowej majątku. Umorzenie kary ma wyjątkowy charakter, zastosowanie może znaleźć jedynie do szczególnych przypadków. Z kolei przez pojęcie interesu publicznego rozumie się dyrektywę postępowania nakazującą wzięcie pod uwagę wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów władzy, sprawność działania aparatu państwowego, korekta błędnych decyzji itp. Przyznanie żądanej ulgi nie może stawiać wnioskodawcy w pozycji uprzywilejowanej w stosunku do innych zobowiązanych, którzy mimo trudnej sytuacji finansowej uiszczają należności publicznoprawne w terminach ich płatności (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z 15 września 2021 r., sygn. akt II SA/Go 491/21).
Uznaniowo, ale nie dowolnie
Decyzja w sprawie umorzenia kar administracyjnej (w całości lub w części) ma charakter uznaniowy. Co jednak istotne, nie oznacza to, że organ może zupełnie dowolnie rozpoznać wniosek dłużnika. W orzecznictwie sądowym akcentuje się bowiem, że przy wydawaniu decyzji o charakterze uznaniowym organ obowiązany jest do rzetelnej analizy wszystkich okoliczności sprawy w celu stwierdzenia, czy zostały spełnione określone w przepisach przesłanki. Wybór kierunku rozstrzygnięcia winien wynikać z wszechstronnego i dogłębnego rozważenia wszystkich okoliczności faktycznych sprawy. Wydanie aktu uznaniowego poprzedzać winno zatem zgromadzenie i należyte przeanalizowanie materiału dowodowego, prawidłowe ustalenie stanu faktycznego i przeprowadzenie wnioskowania opartego na zasadach logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Jednocześnie należy dodać, że w sytuacji gdy organ nie oceni rzetelnie i wnikliwe sytuacji materialnej dłużnika i nie ustali, czy występuje ww. interes, to decyzja jest prawnie wadliwa. Sąd po prostu ją uchyli, co miało miejsce np. w sprawie, którą analizował Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 24 września 2020 r. (sygn. akt V SA/Wa 2286/19).
A zatem przedsiębiorca (przewoźnik) może starać się o umorzenie kary pieniężnej nałożonej przez wojewódzką inspekcję transportu drogowego. Organ powinien przyjąć wniosek i merytorycznie go rozpoznać. Decyzja jest uznaniowa, ale organ musi wykazać, dlaczego stosuje ulgę albo jej odmawia. W razie niekorzystnego rozstrzygnięcia służy odwołanie do wyższej instancji (głównego inspektora), a następnie można złożyć skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Podstawa prawna
•ustawa z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 180; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 209)
•art. 189k ustawy z 14 czerwca 1960 r. ‒ Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 735; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2052)