KROK 1

Wykonując obowiązek z art. 15r ust. 1 pkt 4 specustawy, przewoźnik informuje organizatora o trudnościach w realizacji usług transportowych. Do informacji dołącza oświadczenia lub dokumenty potwierdzające trudności w realizacji usług transportowych, na przykład spadek przychodów spowodowany wprowadzonym przez ministra zdrowia ograniczeniem liczby przewożonych pasażerów lub zmniejszeniem popytu, nieobecność kierowców lub mechaników, zarekwirowanie autobusów dla potrzeb walki z epidemią, niedostępność części zamiennych, zamknięcie warsztatów naprawczych itp.

krok 2

Organizator analizuje otrzymane informacje. Może też żądać od przewoźnika przedstawienia dodatkowych oświadczeń lub dokumentów potwierdzających wpływ okoliczności związanych z wystąpieniem epidemii na należyte wykonanie tej umowy. W ciągu dwóch tygodni od otrzymania informacji przedstawia przewoźnikowi swoje uzasadnione stanowisko.
Uwaga! Specustawa nie daje przewoźnikowi żadnej możliwości zakwestionowania decyzji organizatora, który uznał, że okoliczności związane z wystąpieniem epidemii nie wpłynęły i nie wpłyną na należyte wykonanie umowy.

krok 3

Jeżeli organizator uznał, że okoliczności związane z wystąpieniem epidemii mogą wpłynąć lub wpływają na należyte wykonanie umowy, to powinien przygotować projekt aneksu do umowy i uzgodnić go z przewoźnikiem. Nie powinien tego robić jednostronnie.

krok 4

Jeżeli przewoźnik uważa, że projekt aneksu nie został z nim uzgodniony, to może skierować sprawę do sądu i domagać się podwyższenia stawki za wozokilometr na podstawie art. 3571 par. 1 kodeksu cywilnego. Mówi on, że „jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy”. Niewątpliwie epidemii nie dało się przewidzieć przy zawieraniu umowy, ale przewoźnik musi udowodnić przed sądem, że poniósł rażącą stratę, oraz wykazać, na czym konkretnie polega „nadzwyczajna zmiany stosunków” w tym czasie.
Uwaga! Możliwości uzyskania podwyżki wynagrodzenia są jednak ograniczone ponieważ zmiana wynagrodzenia musi być proporcjonalna do zmiany zakresu świadczenia przewoźnika. Oznacza to, że w trybie specustawy nie można podwyższać stawki za wozokilometr, jeżeli praca przewozowa wykonywana przez przewoźnika się nie zmieniła. Zmiana zakresu świadczenia przewoźnika może w szczególności polegać na wprowadzeniu nowych linii komunikacyjnych lub wydłużeniu dotychczasowych linii, zmianie rozkładu jazdy, w tym zwiększeniu częstotliwości kursów, zmianie taboru o mniejszej pojemności na tabor o większej pojemności itp. Zmiana wynagrodzenia przewoźnika nie może przekroczyć 50 proc. wartości pierwotnej umowy.
Jeżeli umowa w sprawie zamówienia publicznego zawiera postanowienia korzystniej kształtujące sytuację przewoźnika niż przepisy specustawy, to stosuje się je do zmiany umowy, z zastrzeżeniem, że okoliczności związane z wystąpieniem epidemii nie mogą stanowić samodzielnej podstawy do wykonania umownego prawa odstąpienia od umowy.©℗
Wykaz skrótów nazw aktów prawnych
• specustawa – ustawa z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 568)
• nowelizacja specustawy – ustawa z 31 marca 2020 r. zmieniająca ustawę o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 568)
• kodeks cywilny, k.c. – ustawa z 23 kwietnia 1964 r. ‒ Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495)
• rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie epidemii – rozporządzenia ministra zdrowia z 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 491; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 565)
• u.t.d. – ustawa z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2140)
• rozporządzenie nr 1370/2007 – rozporządzenie (WE) nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2007 r. dotyczące usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 1191/69 i (EWG) nr 1107/70 (Dz.Urz. UE z 2007 r. L 315, s. 1)
• u.p.t.z. – ustawa z 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2475; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 462)
• kodeks karny – ustawa z czerwca 1997 r. ‒ Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1950; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 568)
Zmiany ważne dla branży
• ograniczenie liczby przewożonych pasażerów (par. 3a ust. 2 pkt 2 rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie stanu epidemii);
• zawieszenie obowiązku badań lekarskich kierowców (art. 12a ust. 1 pkt 2 specustawy w związku z art. 39j u.t.d.) i badań psychologicznych kierowców wykonujących przewóz drogowy (art. 12a ust. 1 pkt 2 specustawy w związku z art. 39k u.t.d.);
• zwolnienie z obowiązku przestrzegania warunków określonych w zezwoleniu na wykonywanie przewozów regularnych oraz regularnych specjalnych – pod warunkiem braku rentowności wykonywanych przewozów, będącego skutkiem niezależnych od przedsiębiorcy okoliczności, związanych z przeciwdziałaniem koronawirusowi (art. 15n pkt 2 specustawy w związku z art. 18 ust. 1 u.t.d.);
• dopuszczenie możliwości wykonywania transportu drogowego na podstawie zlecenia przekazanego przez nieposiadającego licencji pośrednika przy przewozie osób (art. 31r pkt 2 specustawy w związku z art. 27c u.t.d.);
• nowy obowiązek organizatora i operatora, którzy zawarli umowę po przeprowadzeniu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, niezwłocznego wzajemnego informowania się o trudnościach w realizacji usług transportowych oraz o wpływie innych okoliczności związanych z wystąpieniem koronawirusa na należyte wykonanie tej umowy, o ile taki wpływ wystąpił lub może wystąpić (art. 15r ust. 1 pkt 4 specustawy); do informacji organizator lub operator mają obowiązek dołączać oświadczenia lub dokumenty, które mogą dotyczyć w szczególności:
– nieobecności pracowników lub osób świadczących pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, które uczestniczą lub mogłyby uczestniczyć w realizacji zamówienia,
– decyzji wydanych przez głównego inspektora sanitarnego lub działającego z jego upoważnienia państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, w związku z przeciwdziałaniem koronawirusowi, nakładających na wykonawcę obowiązek podjęcia określonych czynności zapobiegawczych lub kontrolnych,
– poleceń wydanych przez wojewodów lub decyzji wydanych przez prezesa Rady Ministrów związanych z przeciwdziałaniem koronawirusowi,
– wstrzymania dostaw produktów, komponentów produktu lub materiałów, trudności w dostępie do sprzętu lub trudności w realizacji usług transportowych,
– powyższych okoliczności w zakresie, w jakim dotyczą one podwykonawcy lub dalszego podwykonawcy;
• możliwość zmiany wynagrodzenia przewoźnika (art. 15r ust. 4 specustawy);
• możliwość innej zmiany umowy o zamówienie publiczne, np. wydłużeniu terminu jej obowiązywania, czasowym lub całkowitym zawieszeniu, zmianie sposobu wykonywania umowy (np. wprowadzenie innego taboru o mniejszej pojemności), zmianie zakresu wzajemnych świadczeń (np. zmiana przebiegu linii lub rozkładu jazdy) ‒ (art. 15r ust. 7 specustawy);
• możliwości nienakładania na przewoźników kar umownych za nienależyte wykonywanie umowy bez obaw o naruszenie dyscypliny finansów publicznych i bez obaw, że niedochodzenie kar umownych zostanie uznane za przestępstwo wyrządzenia szkody z art. 296 kodeksu karnego (art. 15s pkt 1 specustawy);
• możliwość uzyskania wyższej kwoty rekompensaty kosztów poniesionych na wykonywanie przewozów przez operatora działającego na podstawie umowy koncesji;
• możliwość bezpośredniego zawarcia nowej umowy koncesji z przewoźnikiem bez ogłaszania takiego zamiaru z rocznym wyprzedzeniem oraz bez przeprowadzania postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub postępowania koncesyjnego z powołaniem się na zakłócenie w świadczeniu usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego w rozumieniu art. 22 ust. 1 pkt 4 u.t.d. – jeżeli komercyjny przewoźnik zawiesił lub zakończył obsługę określonej linii komunikacyjnej (art. 5 ust. 5 rozporządzenia nr 1370/2007 w związku z art. 22 ust. 1 pkt 4 u.p.t.z.).