Bartłomiej Więckowski
analityk ds. prognoz Instytutu Nauk Społeczno-Ekonomicznych w Łodzi
W konsekwencji wejścia w życie nowej ustawy o finansach publicznych narzędziem nowoczesnego zarządzania finansami jednostek samorządu terytorialnego stają się wieloletnie prognozy finansowe. Ich przyjęcie uzależnione jest nie tylko od woli organu stanowiącego, ale wymaga również uzyskania opinii Regionalnej Izby Obrachunkowej. Prognozy przyczyniają się do zwiększenia transparentności oraz czytelności budżetu jednostek, poprawy efektywności gospodarowania środkami publicznymi, a także do poprawy dyscypliny finansów publicznych. Prekursorem wprowadzania instrumentów planowania wieloletniego na poziomie samorządowym były Stany Zjednoczone. Samorządy sporządzają tam m.in. budżety dwuletnie, dwuletnie budżety kroczące oraz wieloletnie plany finansowe o charakterze stricte prognostycznym. Na rodzimym, europejskim gruncie rozwiązania zbliżone do wprowadzonych w Polsce obowiązują m.in. w Finlandii. W kraju tym samorządy wraz z budżetem przyjmują wieloletnie, kroczące plany finansowe o charakterze prognostycznym na okres roku budżetowego i minimum trzech kolejnych lat. W przypadku wystąpienia deficytu fińskie samorządy są zobowiązane do wypracowania nadwyżki w okresie objętym prognozą.
W Polsce wymóg opracowywania wieloletnich prognoz stanowi rozwiązanie zupełnie nowe. Pojawił się w związku z tym problem braku merytorycznego przygotowania części samorządów do opracowania prognoz zgodnie z naukowymi, zaawansowanymi metodami ekonometrycznymi. Fachowe, poprawne metodologicznie opracowanie prognoz jest niezbędnym warunkiem poprawnego określenia przyszłych dochodów i wydatków samorządu. Jednostki, wykorzystując dodatkowo analizę scenariuszową, uwzględniającą możliwe zmiany sytuacji ekonomicznej, będą mogły w przyszłości lepiej zabezpieczyć się przed skutkami niekorzystnych zmian gospodarczych, takich jak ostatni kryzys. W obliczu wymogów stawianych wieloletnim prognozom finansowym jest jednak szczególne ważnie, aby jednostki posługiwały się profesjonalnym narzędziem umożliwiającym sprostanie wymaganiom zawartym w ustawie. Brak odpowiednio opracowanych prognoz może skutkować m.in. negatywnym zaopiniowaniem prognozy wieloletniej przez regionalne izby obrachunkowe.
Należy podkreślić, że obecny rozdźwięk pomiędzy oczekiwaniami ustawodawcy a technicznymi możliwościami samorządów jest niepokojący. Obecnie niezbędne jest dostarczenie samorządom wsparcia na wielu płaszczyznach, rozpoczynając od profesjonalnych szkoleń w zakresie przygotowywania prognoz finansowych, poprzez dedykowane narzędzie umożliwiające prognozowanie poszczególnych pozycji planu, aż do wsparcia w zakresie przygotowania gotowych prognoz finansowych. Zrozumiała jest potrzeba korzystania przez jednostki z pomocy profesjonalnych firm doradczych i analitycznych lub instytucji naukowych, które umożliwią przygotowywanie prognoz przy użyciu naukowych, ekonometrycznych metod prognozowania, zapewniających realizm otrzymanych projekcji. Niestety, nie po raz pierwszy powstała sytuacja, w której samorządy są zmuszane do dodatkowych wysiłków, w tym również finansowych, dla wypełnienia coraz większego zakresu spoczywających na nich obowiązków.