Nie zaleca się wskazania tylko jednego adresu. Nie warto tego robić choćby ze względu na ryzyko wystąpienia rozliczeń z tytułu podróży służbowej.
Zakładam firmę budowlaną. Zamierzam prowadzić działalność gospodarczą nie tylko w siedzibie firmy, lecz także i w okolicznych miejscowościach. Jak mam sformułować w umowie o pracę zapisy dotyczące miejsca wykonywanej pracy? Czy takie wyjazdy do różnych miejsc wykonywania pracy należy traktować jako podróże służbowe?
Pracownik budowlany, który w umowie o pracę ma określone miejsce wykonywania pracy jako miejsce, gdzie pracodawca prowadzi różne prace budowlane (budowy), nie znajduje się w podróży służbowej. Oznacza to, że nie ma roszczenia do pracodawcy np. o należności z tytułu diet.
Trzy warianty
W orzecznictwie sądowym do niedawna dostrzegano duże problemy związane z prawidłowym ustaleniem w umowie o pracę miejsca wykonywania pracy, w sytuacji gdy pracownik co do zasady nie świadczy jej w siedzibie firmy, czyli pracodawcy (stacjonarnie), lecz na określonym obszarze. W efekcie przyjęto trzy główne sposoby:

przez określenie punktu geograficznego lub konkretnego adresu i dotyczy to zasadniczo takich sytuacji, w których pracownicy pracują w stałym miejscu (np. w urzędzie, sklepie),przez wskazanie pewnego obszaru geograficznego i dotyczy to sytuacji, w których świadczenie pracy wymaga od pracowników ciągłego przemieszczania się w zakresie tego obszaru (np. praca mobilna). Obszar ten, jak wskazano w uchwale SN z 19 listopada 2008 r., sygn. akt II PZP 11/08 (OSNP 2009/13-14/166), jest nie tylko miejscem pracy pracownika w rozumieniu art. 29 par. 1 pkt 2 k.p., ale zarazem stałym miejscem pracy w rozumieniu art. 775 par. 1 k.p. W konsekwencji przyjęto, że pracownik mobilny będzie odbywał podróż służbową tylko wówczas, gdy otrzyma od pracodawcy polecenie wykonania zadania poza tym obszarem, a zmiana miejsca wykonywania pracy będzie miała charakter krótkotrwały,przez określenie tzw. ruchomego, czyli zmiennego miejsca pracy. Orzecznictwo sądowe, co do zasady, dopuściło tę formę ukształtowania miejsca pracy. Przykładowo, SN w wyroku z 19 marca 2008 r., sygn. akt I PK 230/07 (OSNP 2009/13-14/176) wskazał, że pracownik może mieć stałe i niestałe (ruchome) miejsce pracy. Spełnienie zaś wymagania przewidzianego w art. 29 par. 1 pkt 2 k.p. może polegać na wskazaniu stałego miejsca pracy, na wskazaniu obok stałego miejsca pracy także niestałego miejsca (miejsc) wykonywania pracy bądź na wskazaniu niestałych (zmiennych) miejsc pracy w dostateczny sposób określonych.

Właśnie ten ostatni sposób ustalenia miejsca pracy może znaleźć zastosowanie w analizowanym pytaniu czytelnika.
Argumenty za
Warto podkreślić, że SN w uchwale z 9 grudnia 2011 r., sygn. akt II PZP 3/11 (OSNP 2012/15-16/186), uznał, że pracownik przedsiębiorstwa budowlanego realizującego inwestycje w różnych miejscowościach może mieć w umowie o pracę określone miejsce wykonywania pracy (art. 29 par. 1 pkt 2 k.p.) jako miejsce, gdzie pracodawca prowadzi budowy lub innego rodzaju stałe prace, ewentualnie ze wskazaniem, na jakim obszarze jest wykonywana praca.
Kto zarabia najwięcej w branży budowlanej?
Kto zarabia najwięcej w branży budowlanej?

Zobacz również
Wskazał ponadto, że każdorazowo stałym miejscem pracy takiego pracownika w rozumieniu art. 775 par. 1 k.p. jest to miejsce spośród określonych w umowie o pracę, w którym pracownik przez dłuższy czas systematycznie świadczy pracę. Zatem przyjąć należy, że pracownik będzie w podróży służbowej wtedy, gdy otrzyma krótkotrwałe zadanie wykonania pracy, ale poza takim stałym miejscem pracy, a także w czasie dojazdu do tego miejsca i powrotu z niego.
Za dopuszczalnością zastosowania ostatniego ze wspomnianych wyżej trybów przemawia także to, że przedsiębiorcy budowlani, których działalność polega na prowadzeniu kolejnych inwestycji w różnych miejscach, np. na terenie całego kraju, musieliby wskazywać miejsce pracy punktowo, nie mogąc go określać obszarowo. Wówczas przy skierowaniu pracownika do świadczenia pracy na kolejnej budowie konieczne byłoby dokonanie wypowiedzenia zmieniającego lub ponoszenie przez pracodawcę dodatkowych kosztów podróży służbowej pracownika, mimo że świadczenie pracy nie ma charakteru doraźnego.
Podsumowanie
Jak więc najlepiej określić miejsce pracy pracownika? W odniesieniu do pracownika budowlanego możliwe jest określenie w umowie o pracę miejsca pracy jako ruchomego, np. jako budów realizowanych przez pracodawcę na wskazanym terenie. W tym przypadku określenie obszaru nie oznacza wskazania miejsca pracy, lecz ogranicza obszarowo możliwość wyznaczenia ruchomego (zmiennego) miejsca pracy.
W takim przypadku pracownik przebywa w podróży służbowej wówczas, gdy w celu wykonania krótkotrwałego zadania opuszcza miejscowość stanowiącą jego aktualne, stałe miejsce pracy (miejsce, gdzie realizowana jest budowa, na której świadczy pracę), a także wtedy, gdy pracodawca poleci mu świadczyć pracę (wyznaczy ruchome, zmienne miejsce pracy) poza umówionym obszarem geograficznym.
Co wynika z przepisów
Zgodnie z art. 29 par. 1 pkt 2 kodeksu pracy (dalej: k.p.) umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności zaś miejsce wykonywania pracy.
Z kolei z art. 775 par. 1 k.p. wynika, że pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową.
Podstawa prawna
Art. 29 par. 1 pkt 2, art. 775 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).