Subskrybuj nas na Youtube
Pracodawcy objęci tymi regulacjami muszą m.in. wyznaczyć osoby odpowiedzialne za wykonanie obowiązków ustawowych. Powinni to być przedstawiciele kadry kierowniczej wyższego szczebla, zarządu oraz pracowników na menedżerskich stanowiskach.
Ustawa z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U. poz. 723 ze zm.; dalej: ustawa) wchodzi w życie 13 lipca 2018 r. Dotyczy ona podmiotów wymienionych w tej ustawie, czyli zgodnie z przyjętą nomenklaturą – instytucji obowiązanych. Na początek pracodawca powinien więc sprawdzić, czy jest objęty jej działaniem.
INSTYTUCJE OBOWIĄZANE
Katalog instytucji obowiązanych znaleźć można w art. 2 ust. 1 ustawy. Podmioty tu wymienione to przede wszystkim instytucje finansowe – banki, instytucje płatnicze, firmy i fundusze inwestycyjne, zakłady ubezpieczeń itp. Odrębną grupę stanowią przedsiębiorcy zajmujący się wymianą walut i to zarówno tych tradycyjnych (kantory wymiany), jak i wirtualnych.
Instytucjami obowiązanymi są również przedstawiciele niektórych wolnych zawodów: notariusze, adwokaci, radcowie prawni, prawnicy zagraniczni, doradcy podatkowi – w zakresie określonym w ustawie. Nowa regulacja wymienia także osoby świadczące usługi polegające na tworzeniu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, pośredników w obrocie nieruchomościami czy podmioty prowadzące działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Podkreślenia wymaga, że instytucjami obowiązanymi nie są podmioty prowadzące jedynie podatkowe księgi przychodów i rozchodów, chyba że są doradcami podatkowymi.
Instytucjami obowiązanymi są także fundacje, stowarzyszenia i przedsiębiorcy – w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności za towary w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 tys. euro, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane. Oznacza to w praktyce, że niemal każdy podmiot może stać się instytucją obowiązaną, nawet jeśli prowadzi działalność niefinansową i nie jest wolnym zawodem.
WYZNACZENIE KADRY KIEROWNICZEJ
Na mocy art. 6 ustawy instytucje obowiązane wyznaczają kadrę kierowniczą wyższego szczebla odpowiedzialną za wykonywanie obowiązków określonych w ustawie. Przez kadrę kierowniczą wyższego szczebla rozumie się członka zarządu, dyrektora lub pracownika instytucji obowiązanej mającego wiedzę z zakresu ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanego z działalnością instytucji obowiązanej oraz podejmującego decyzje mające wpływ na to ryzyko. W przypadku instytucji obowiązanych prowadzących działalność jednoosobowo zadania kadry kierowniczej wyższego szczebla wykonuje osoba prowadząca tę działalność (art. 9 ustawy).
Wyższa kadra kierownicza ma kilka zadań:
1) akceptuje nawiązanie transgranicznych relacji korespondenckich z instytucją-respondentem z państwa trzeciego (art. 45 ust. 1 pkt 4 ustawy),
2) akceptuje nawiązanie lub kontynuację stosunków gospodarczych z osobami zajmującymi eksponowane stanowiska polityczne (art. 46 ust. 2 pkt 1 ustawy) – np. szefami państw, ministrami, członkami parlamentu, członkami organów zarządzających partii politycznych, członkami sądów najwyższych, trybunałów konstytucyjnych oraz innych organów sądowych wysokiego szczebla, których decyzje nie podlegają zaskarżeniu, ambasadorami itp.,
3) w przypadku stwierdzenia wyższego ryzyka prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu – zbiera informacje o zamiarze wypłaty z tytułu umowy ubezpieczenia lub przeniesienia praw z tytułu umowy ubezpieczenia (art. 46 ust. 4 pkt 2 ustawy),
4) akceptuje wewnętrzną procedurę instytucji obowiązanej (art. 50 ust. 3 ustawy).
CZŁONKOWIE ZARZĄDU
Zbliżony obowiązek wynika z art. 7 ustawy, w myśl którego w przypadku instytucji obowiązanej, w której działa organ zarządzający (np. zarząd), wyznacza się spośród jego członków osobę odpowiedzialną za wdrażanie obowiązków określonych w ustawie. Oczywiście może to być osoba zaliczona do kadry kierowniczej wyższego szczebla, ale – przynajmniej w teorii – można sobie wyobrazić, że członkowie zarządu podzielą między siebie funkcje i jeden będzie odpowiedzialny za wdrażanie obowiązków wynikających z ustawy (art. 7), a drugi za ich wykonywanie (art. 6).
PRACOWNIK ZAJMUJĄCY KIEROWNICZE STANOWISKO
Kolejny wymóg został określony w art. 8 ustawy. Zgodnie z nim instytucje obowiązane wyznaczają pracownika zajmującego kierownicze stanowisko, odpowiedzialnego za zapewnienie zgodności z przepisami ustawy działalności instytucji obowiązanej oraz jej pracowników i innych osób wykonujących czynności na rzecz tej instytucji obowiązanej. Wyznaczony pracownik jest również odpowiedzialny za przekazywanie do głównego inspektora informacji finansowej (GIIF) w imieniu instytucji obowiązanej zawiadomień:
1) o okolicznościach, które mogą wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (art. 74 ust. 1 ustawy),
2) o przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że określona transakcja lub określone wartości majątkowe mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu (art. 86 ust. 1 ustawy),
3) o przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że wartości majątkowe będące przedmiotem transakcji lub zgromadzone na rachunku pochodzą z przestępstwa innego niż przestępstwo prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu lub z przestępstwa skarbowego albo mają związek z uprzednio wymienionymi (art. 89 ust. 1 ustawy),
4) o przeprowadzeniu transakcji, o których mowa w pkt 2 i 3, w przypadku gdy przekazanie zawiadomienia było niemożliwe przed jej przeprowadzeniem (art. 90 ustawy).
W przypadku instytucji obowiązanych prowadzących działalność jednoosobowo zadania pracownika, o których mowa w art. 8 ustawy, wykonuje osoba prowadząca tę działalność.
OBOWIĄZKI OSÓB WYZNACZONYCH
W myśl art. 27 ust. 1 ustawy instytucje obowiązane identyfikują i oceniają ryzyko związane z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu odnoszące się do ich działalności, z uwzględnieniem czynników ryzyka dotyczących klientów, państw lub obszarów geograficznych, produktów, usług, transakcji lub kanałów ich dostaw. Działania te są proporcjonalne do ich charakteru i wielkości. Instytucje obowiązane sporządzają oceny ryzyka w postaci papierowej lub elektronicznej i w razie potrzeby, nie rzadziej jednak niż co dwa lata, aktualizują je, w szczególności w związku ze zmianami wymienionych czynników ryzyka.
Instytucje obowiązane stosują wobec swoich klientów środki bezpieczeństwa finansowego, o których mowa w art. 33 i nast. ustawy.
Z kolei na mocy art. 50 ustawy instytucje obowiązane wprowadzają wewnętrzną procedurę w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Określa ona, z uwzględnieniem charakteru, rodzaju i rozmiaru prowadzonej działalności, zasady postępowania stosowane w instytucji obowiązanej. Możliwe jest również wprowadzenie procedury grupowej na zasadach wynikających z art. 51 ustawy.
Z kolei w myśl art. 53 ustawy instytucje obowiązane opracowują i wdrażają wewnętrzną procedurę anonimowego zgłaszania przez pracowników (lub inne osoby wykonujące czynności na rzecz instytucji obowiązanej) rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
SZKOLENIA Z REALIZACJI
Aby móc wypełniać obowiązki wynikające z ustawy, instytucje obowiązane zapewniają udział osób wykonujących zadania związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w programach szkoleniowych dotyczących realizacji tych obowiązków (art. 52 ustawy). Programy szkoleniowe powinny uwzględniać charakter, rodzaj i rozmiar działalności prowadzonej przez instytucję obowiązaną oraz zapewniać aktualną wiedzę w zakresie realizacji obowiązków instytucji obowiązanej, w szczególności zawiadomień składanych do GIIF.
ZACHOWANIE W TAJEMNICY INFORMACJI
Kolejne obowiązki przewidziane zostały w art. 54 ustawy. Na jego podstawie instytucje obowiązane, ich pracownicy oraz inne osoby działające w imieniu i na rzecz instytucji obowiązanych zachowują w tajemnicy fakt przekazania informacji związanych ze zwalczaniem prania pieniędzy i finansowania terroryzmu do GIIF lub innych właściwych organów (np. naczelników urzędów celno-skarbowych – zob. art. 130 ustawy) oraz informacji o prowadzonych analizach dotyczących prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Ma to na celu utrudnienie podjęcia działań mających uniemożliwić wykonanie przez GIIF i inne organy uprawnione działań kontrolnych. ©℗
Kary administracyjne
Niewypełnienie obowiązków wynikających z ustawy może skończyć się nałożeniem kary administracyjnej (art. 150 ustawy). Wśród nich znajdziemy:
• publikację informacji o instytucji obowiązanej oraz o zakresie naruszenia przepisów ustawy przez tę instytucję w BIP na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra finansów publicznych;
• nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności;
• cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej;
• zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie przez instytucję obowiązaną przepisów ustawy, przez okres nie dłuższy niż rok;
• karę pieniężną do wysokości dwukrotności kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez instytucję obowiązaną w wyniku naruszenia albo – w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie kwoty tej korzyści lub straty – do wysokości równowartości kwoty 1 mln euro (a w niektórych przypadkach nawet 5 mln euro).
