Rozliczenie roczne za 2022 r. Jak Polski Ład wpłynie na PIT

Podatnicy PIT odliczają dni do końca terminu na roczne rozliczenie podatku dochodowego od osób fizycznych. Pomimo że od kilku lat działa usługa Twój e-PIT, dzięki której część z nas nie musi podejmować żadnych działań, a roczne rozliczenie dokonuje się automatycznie, to cały czas ogromna rzesza osób fizycznych w pierwszych miesiącach roku musi odbyć swoją, obecnie najczęściej wirtualną, podróż poprzez rozliczenie podatku za rok poprzedni.

fot. Hadayeva Sviatlana/Shutterstock / ShutterStock

A początek 2023 r. jest szczególny, bo to właśnie teraz stosowana będzie duża część przepisów wprowadzanych w ramach kolejnych odsłon Polskiego Ładu. Przy czym rozliczenia nie ułatwia szczególnie to, że niektóre spośród modyfikacji pierwszej odsłony Polskiego Ładu miały zastosowanie do 2021 r. i były uwzględniane już w zeznaniach PIT składanych za ten właśnie rok. Po zmianach wprowadzonych z początkiem 2022 r. nastąpiły kolejne zmiany, mające zastosowanie już do dochodów ubiegłego roku. I nawet jeżeli były one w założeniu korzystne dla podatników, nie przynosi to ułatwień w rocznym rozliczeniu podatkowym 2022 r.

Dziś nie prezentujemy szczegółowych zasad sporządzania rocznego rozliczenia krok po kroku. Skupiamy się na tym, co może stwarzać w tym procesie trudności, zwracamy uwagę na najważniejsze zagadnienia, a przede wszystkim na nowości i rozwiązania, z którymi jako podatnicy - oczywiście za sprawą Polskiego Ładu - spotkamy się w rozliczeniu rocznym pierwszy raz.©℗

Radosław Kowalski

Zasady, o których podatnicy muszą pamiętać

Roczne zeznanie w podatku dochodowym od osób fizycznych - a także odpowiednie w ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych - składają wszyscy podatnicy, z wyjątkiem tych, którzy w zakończonym roku uzyskali wyłącznie przychody zwolnione (tzw. PIT-0). W przypadku podatników składających PIT-37 i PIT-38 możliwe jest fizyczne niezłożenie zeznania rocznego - ale wówczas wraz z upływem terminu do złożenia zeznania podatkowego za rok poprzedni nastąpi automatyczne rozliczenie. Czyli formalnie rzecz biorąc, podatnik złoży takie zeznania, z tym że dane będą uwzględnione według tego, co zostało zaprezentowane w przekazanych do organu podatkowego PIT-11 oraz PIT-8C, przy czym dodatkowo uwzględnione będą niektóre informacje z poprzedniego roku (np. ulga prorodzinna). To oznacza, że jeżeli podatnik musi lub chce dokonać zmian w zeznaniu, to powinien zmodyfikować treść zeznania udostępnionego w usłudze Twój e-PIT i dokonać prawidłowego (względnie zgodnego ze swoim zamiarem) rozliczenia rocznego PIT.

Pamiętać należy, że niezależnie od tego, czy roczne zeznanie będzie złożone z czynnym udziałem podatnika, czy automatycznie zostanie zatwierdzone w systemie Twój e-PIT wraz z końcem okresu do jego przedłożenia organowi (tj. 2 maja 2023 r.), odpowiedzialność za prawidłowe rozliczenie roczne podatku dochodowego niezmiennie spoczywa na samym podatniku. Nie uchroni go przed tą odpowiedzialnością to, że rozliczenie zostało dokonane w ramach usługi Twój e-PIT, a do podatnika nie dotarła informacja PIT-11 lub PIT-8C, czy np. płatnik nie przekazał PIT-11 albo sporządził taką informację w sposób nieprawidłowy, prezentując w niej błędne dane.

Z drugiej strony podatnik nie jest bezwzględnie związany treścią informacji przekazanej przez płatnika czy podmiot niebędący płatnikiem, który jest zobligowany do udostępnienia danych organowi podatkowemu i samemu podatnikowi. Jeżeli podatnik uzna, że zaprezentowane dane są niewłaściwe albo nie zgadza się ze sposobem rozliczenia zastosowanym przez płatnika, może dokonać rozliczenia zgodnie ze swoim przekonaniem - nawet jeżeli będzie to powodowało w praktyce konieczność wyjaśnienia rozbieżności organowi podatkowemu. Nie należy bać się takiego działania, trzeba jednak do niego się odpowiednio przygotować, gromadząc niezbędne dokumenty, informacje, dane itp. przykłady 1, 2

Przykład 1

Wycieczka dla pracowników

Pracodawca zorganizował wycieczkę dla pracowników. W założeniu miała ona mieć charakter integracyjny, jednak jeszcze zanim się odbyła, pracownicy zostali poinformowani, że jej wartość zostanie uwzględniona w przychodach ze stosunku pracy. Tak też się stało. Wartość wyjazdu, w odpowiedniej części, została uwzględniona w przychodach wszystkich jej uczestników. Jedna uczestniczka oprotestowała takie działanie płatnika, twierdząc, że ze względu na integracyjny charakter wartość wycieczki nie powinna być doliczana do przychodów uczestników. W odpowiedzi na takie zarzuty pracodawca poinformował, że jako płatnik uznał, iż jest zobowiązany pobrać zaliczki. Jednocześnie wyjaśnił, że jeżeli pracownica nie zgadza się z takim działaniem i uważa, że wartość wycieczki nie powinna stanowić dla niej przychodu podatkowego, to może w zeznaniu rocznym zastosować swoją wykładnię i nie wykazywać przychodu z tytułu udziału w wycieczce, dzięki czemu - o ile przekona organ podatkowy - odzyska zaliczkę pobraną przez płatnika.

Przykład 2

Autorskie koszty uzyskania przychodów

Pracownik jest zatrudniony jako programista. Jego zdaniem do części wypłacanego mu wynagrodzenia powinny mieć zastosowanie 50-proc. koszty uzyskania przychodu. Osoba odpowiedzialna za naliczanie zaliczek na PIT sprzeciwia się zastosowaniu kosztów twórców, bo twierdzi, że nie dotyczą one stosunku pracy. Nie mogąc wpłynąć na pracodawcę i osobę zajmującą się naliczaniem wynagrodzeń, pracownik zebrał dokumenty potwierdzające zasadność jego twierdzenia i po zakończeniu roku - niezależnie od tego, co zostało zaprezentowane w PIT-11 - działając jako podatnik, uwzględnił w zeznaniu rocznym 50-proc. koszty twórcze.

Przygotowując zeznanie roczne podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych, podatnik musi uwzględnić nie tylko dane wynikające z informacji dostarczonych przez płatników czy podmioty nieposiadające statusu płatnika, lecz także zobligowane do przekazania informacji. Chodzi przy tym o konieczność ujęcia w zeznaniu zarówno tych przychodów, które powinny były być uwzględnione w informacjach, a podmiot zobligowany do ich przekazania nie udostępnił stosownych informacji do organu i podatnika, jak i o przychody i koszty, których obowiązek rozliczenia spoczywa na samym podatniku. W szczególności podatnik powinien pamiętać o dochodach uzyskiwanych bez udziału płatnika, jak np. z tytułu zbycia nieruchomości, rzeczy ruchomych, działalności gospodarczej itp.

Należy przy tym pamiętać, że uzyskanie takich przychodów powoduje również konieczność zastosowania innego formularza niż w przypadku podatnika uzyskującego wyłącznie przychody z udziałem płatnika. Chodzi tutaj o zmianę formularza z PIT-37 na PIT-36. Przy czym zmiana formularza sama w sobie nie pozbawia automatycznie podatnika prawa do stosowania ulg, preferencji takich jak np. wspólne rozliczenie małżonków czy rozliczenie jako samotny rodzic itp.

Podczas analizy, które przychody winny być uwzględnione w zeznaniu rocznym, podatnik musi z jednej strony wziąć pod uwagę to, że w swojej deklaracji nie uwzględnia przychodów, od których płatnik nalicza zryczałtowany podatek dochodowy. Z drugiej strony nie można zapominać o tym, że oprócz przychodów rozliczanych samodzielnie w skali roku przez podatnika mogą pojawić się takie, którymi w ogóle nie musi się interesować, gdyż rozliczenia podatku od nich dokonuje płatnik. Chodzi tu o wszystkie te przychody, które płatnik uwzględnia w składanej przez siebie informacji PIT-8AR (np. wygrane w konkursach, odsetki od lokal bankowych, dywidendy itp.). przykład 3

Przykład 3

Nagroda w konkursie

Pan Jacek wziął udział w konkursie organizowanym przez jedną z sieci handlowych i otrzymał w nim nagrodę o wartości 5000 zł. W konkursie tym pan Jacek uczestniczył jako konsument. W związku z tym, że nie otrzymał od organizatora konkursu żadnej informacji, postanowił w zeznaniu rocznym PIT-36 uwzględnić kwotę uzyskanego przychodu, o czym powiedział księgowej, która przygotowywała jego zeznanie. Po konsultacji z doradcą podatkowym księgowa wyjaśniła, że przychód taki nie powinien być ujmowany w PIT-36, gdyż zryczałtowany podatek został rozliczony przez organizatora konkursu jako płatnika.

•Które wersje formularzy są właściwe?

Podczas przygotowywania zeznania roczneego należy zastosować właściwy formularz. W przypadku podatników, którzy uzyskali w 2022 r. przychody wyłącznie za pośrednictwem płatnika, jest to wersja 29 PIT-37, natomiast w przypadku PIT-36 właściwa jest wersja 30. Podatnicy, którzy w trakcie roku uzyskali przychód z tytułu zbycia nieruchomości i praw majątkowych opodatkowanych na podstawie art. 30e ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2647; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 326; dalej: ustawa o PIT), składają PIT-39 w wersji 12. Dla porządku należy również wskazać, że zeznanie PIT-38 (dla osiągających dochody kapitałowe) składane jest za pomocą formularza w wersji 16. Z kolei PIT-36L (dla opodatkowanych podatkiem liniowym) ma swoją 19. odsłonę, a PIT-28 (dla rozliczających się w formie zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów ewidencjonowanych) występuje w wersji 25. Z kolei rozliczenie przedsiębiorstwa w spadku należy dokonać poprzez 25. wersję PIT-28S lub 30. wersję PIT-36S albo 19. wersję PIT-36LS.

•Czy w tym roku termin na złożenie zeznania rocznego nie uległ zmianie?

Zeznanie składane jest w okresie pomiędzy 15 lutego a końcem kwietnia, co w tym roku oznacza, że ostatnim dniem na przekazanie zeznania jest 2 maja - ze względu na to, iż 30 kwietnia przypada w niedzielę, a 1 maja jest dniem ustawowo wolnym od pracy.

•Czy nadal można składać zeznanie w wersji papierowej?

Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, żeby zeznanie było złożone w formie papierowej (w urzędzie skarbowym, centrum obsługi czy przesłane za pośrednictwem Poczty Polskiej), jednak rekomendowanym sposobem doręczenia jest forma elektroniczna. Zwłaszcza podatnicy wykazujący kwotę do zwrotu powinni zdecydować się na elektroniczny PIT, gdyż dzięki temu krócej będą czekali na zwrot (45 dni, a osoby dysponujące Kartą Dużej Rodziny otrzymają środki jeszcze wcześniej).

Zeznanie - tak jak w poprzednich latach - składane jest do urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania podatnika. Zaznaczyć trzeba, że decyduje miejsce zamieszkania, a nie zameldowania, gdyby osoba fizyczna miała meldunek w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania.

•Kto może zmienić wstecznie formę opodatkowania?

Gdyby przedsiębiorca stosował w 2022 r. opodatkowanie dochodów z działalności gospodarczej podatkiem liniowym albo przychodu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, wówczas przed złożeniem PIT-36L czy odpowiednio PIT-28 musi zastanowić się, czy nie zechce jednak zmienić dla 2022 r. formy opodatkowania na podatek według skali. Jeżeli złoży zeznanie, wówczas nie będzie mógł skorzystać z takiej jednorazowej możliwości. Podobnie jest w przypadku podatników opłacających ryczałt od najmu prywatnego. Warto zatem w takiej sytuacji na spokojnie wszystko jeszcze raz przeliczyć.

Skala podatkowa z nową stawką

Przygotowując zeznanie podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2022 r., należy uwzględnić wiele zmian, które, co prawda, zostały wprowadzone w trakcie tego roku, ale ze skutkiem od początku i w efekcie dla całego roku. Przede wszystkim podatnicy powinni zapomnieć o eksperymencie fiskalnym prawodawcy określanym jako ulga dla klasy średniej. Wbrew szumnym zapowiedziom mechanizm ten okazał się tak wadliwy i nieakceptowalny, że ustawodawca wycofał go z obrotu prawnego w trybie pilnym - ze skutkiem wstecznym, od początku 2022 r. To oznacza, że ulga dla klasy średniej nie może zaistnieć w rozliczeniu rocznym. Uwzględniając zasadę, według której podatki dochodowe nie mogą być zmieniane w trakcie roku na niekorzyść podatników (publikacja takich nowelizacji winna mieć miejsce najpóźniej do końca listopada poprzedniego roku), prawodawca postanowił ustanowić jednorazowe zabezpieczenie, mające zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do rozliczenia podatku za 2022 r. Chodzi o mechanizm „złotówka za złotówkę”. W uproszczeniu sprowadza się on do tego, że dla podatników, którym według pierwszej odsłony Polskiego Ładu przysługiwałoby prawo do ulgi dla klasy średniej, wyliczany jest roczny podatek z zastosowaniem ulgi dla klasy średniej i porównywany z podatkiem obliczonym według aktualnych zasad. Ewentualna nadwyżka podatku wynikającego z prawidłowo sporządzonego zeznania nad hipotetycznym podatkiem wyliczonym z zastosowaniem ulgi dla klasy średniej jest zwracana podatnikowi.

Jednak od razu trzeba podkreślić, że porównanie takie nie jest zadaniem podatnika. Otóż przeprowadzenie takiej analizy to zadanie organu podatkowego, podatnik ma jedynie prawo do weryfikacji poprawności braku zwrotu czy wysokości otrzymanego zwrotu w procedurze „złotówka za złotówkę”. Co to oznacza? Otóż podatnik sporządza zeznanie roczne według aktualnie obowiązujących zasad i na tym etapie nie interesują go w ogóle zasady stosowania rozwiązania „złotówka za złotówkę”. To co mu przysługuje, to działania kontrolne, ale nie dokonuje ich w żaden sposób, przygotowując zeznanie roczne. Nawet jeżeli jest przekonany, że spełniałby warunki do stosowania ulgi dla klasy średniej, to fakt taki nawet w najmniejszym stopniu nie wpływa na przygotowywane przez niego zeznanie podatkowe za 2022 r.

Nowościami w PIT, które musi uwzględnić każdy podatnik składający PIT-37 lub PIT-36 za 2022 r., są obniżenie stawki podatku w pierwszym przedziale skali podatkowej oraz wprowadzenie trzydziestotysięcznej kwoty wolnej. Całkowicie bez znaczenia jest to, że stawka 12 proc. zastąpiła stawkę 17 proc. nowelizacją uchwaloną w lipcu 2022 r., gdyż obowiązuje ona dla całego roku. Co więcej, obniżenie stawki podatku - chociaż dokonane w pierwszym przedziale skali - wpłynie pozytywnie (tj. obniżająco) na zobowiązanie podatkowe również tych podatników, których roczny dochód opodatkowany podatkiem według skali przekroczył 120 000 zł. Paradoksalnie to właśnie oni w najszerszym zakresie konsumują pięcioprocentowe obniżenie stawki, bo robią to w 100 proc. przykład 4

Przykład 4

Obniżka podatku dla przedsiębiorcy

Przedsiębiorca z dochodem rocznym 180 000 zł, opodatkowujący dochody z działalności gospodarczej podatkiem wyliczanym według skali podatkowej, który ze względu na wysokość uzyskanego dochodu nie mógł skorzystać z ulgi dla klasy średniej, przed obniżeniem stawki PIT zapłaciłby roczny podatek w wysokości 34 500 zł (15 300 + 32 proc. z 60 000 zł). W wyniku obniżki podatku wprowadzonej w ramach Polskiego Ładu 2 podatnik zapłaci 30 000 zł (10 800 zł + 32 proc. z 60 000 zł).

Dla całego roku bazowa kwota wolna wynosi 30 000 zł. To oznacza, że przy zastosowaniu do niej stawki 12 proc. odliczenie od podatku w ramach pierwszej skali wynosi 3600 zł. Mimo że na początku roku kwota odliczenia nominalnie wynosiła 5100 zł, to jej obniżenie nie wpłynie negatywnie na rozliczenie podatnika, gdyż jest to powodowane wyłącznie obniżeniem stawki z 17 proc. do 12 proc. Baza obliczenia, tj. 30 000 zł, pozostała bez zmian.

•Kto może odliczyć zapłaconą składkę zdrowotną i w jakiej wysokości?

Podatnicy opłacający podatek według skali podatkowej muszą pamiętać o tym, że nie dokonują w zeznaniu rocznym żadnego odliczenia, które byłoby związane z zapłatą składki zdrowotnej. U tych podatników zapłata takiej składki nie wpływa na wysokość podatku dochodowego. Trzeba o tym pamiętać, bo w PIT-11 znalazła się informacja o wysokości pobranej przez płatnika składki na ubezpieczenie zdrowotne - jest ona zamieszczona w polu 122 informacji PIT-11. Płatnik zaprezentował w tym polu faktycznie pobraną w trakcie roku składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Można by się zastanawiać, czemu w takim razie ma służyć ta informacja. Niepotrzebnie, bo wystarczy spojrzeć na przypis 23 objaśnień stanowiących część formularza PIT-11 w wersji 29. Jak zostało tam wskazane: „Składki w poz. 122 są uwzględniane w kwocie składek na obliczenie w zeznaniu podatkowym dodatkowego zwrotu z tytułu ulgi na dzieci, zgodnie z art. 27f ust. 9 ustawy”.

W nieco innej sytuacji są przedsiębiorcy opłacający podatek liniowy lub ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Otóż osoby fizyczne będące przedsiębiorcami i opłacające PIT według stawki jednolitej (19-proc.) lub w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, dokonując rozliczenia rocznego - o ile nie zrobili tego w trakcie roku na etapie naliczania zaliczek - mogą skorzystać z odliczenia od dochodu czy odpowiednio przychodu części składek zdrowotnych zapłaconych w trakcie roku, również w pierwszym półroczu.

Podatnicy opłacający podatek liniowy mogą pomniejszyć roczną podstawę opodatkowania PIT maksymalnie o 8700 zł (o ile nie zaliczyli składek do kosztów podatkowych). Jest to maksymalna kwota zapłaconych składek, które mogą wpływać na wysokość podstawy opodatkowania. Chodzi przy tym o składki zapłacone w roku podatkowym za podatnika i osobę współpracującą. Trzeba wyraźnie podkreślić, że kwota 8700 zł nie multiplikuje się poprzez to, że przedsiębiorca opłaca składki zdrowotne za siebie i osobę współpracującą - limit kwotowy jest wspólny. Podobnie całkowicie bez znaczenia jest to, w ilu formach podatnik prowadzi działalność gospodarczą.

Ustalenie limitu kwotowego i wyraźne wskazanie, że chodzi wyłącznie o składki zapłacone, powoduje, że dla jednego podatnika odliczeniu podlega 100 proc. zapłaconych składek, a dla innego tylko ich niewielka część. Bez znaczenia bowiem jest to, że podatnik zapłacił np. wielokrotnie wyższe składki niż kwota ustalona dla 2022 r. (tj. 8700 zł). Gdyby jednak składki zapłacone przez podatnika w 2022 r. były niższe niż 8700 zł, to odliczeniu podlegałaby maksymalnie zapłacona kwota. Czyli de facto w tym drugim przypadku podatnik odliczyłby od podstawy opodatkowania (o ile nie zaliczył ich do kosztów podatkowych) 100 proc. zapłaconych składek zdrowotnych. Co ważne, niewykorzystana kwota z limitu 8700 zł w żaden sposób nie przeszła na kolejny rok. przykłady 5, 6

Przykład 5

Limit wykorzystany w całości

Przedsiębiorca opodatkowuje dochód z działalności podatkiem liniowym (19 proc.). W trakcie roku przedsiębiorca zapłacił składki zdrowotne równo w kwocie 8700 zł i nie zaliczył ich do kosztów podatkowych. W takim przypadku przedsiębiorca, w ramach rozliczenia składki zdrowotnej w PIT, może w zeznaniu rocznym odliczyć od dochodu równo 8700 zł, co oznacza, że odliczone zostało 100 proc. rocznej składki zdrowotnej.

Przykład 6

Częściowe odliczenie

Przedsiębiorca opodatkowuje dochód z działalności podatkiem liniowym (19 proc.). W trakcie roku przedsiębiorca zapłacił składki zdrowotne w kwocie 76 000 zł. W takim przypadku przedsiębiorca, w ramach rozliczenia składki zdrowotnej w PIT, może zaliczyć do kosztów podatkowych lub odliczyć od dochodu niespełna 11,4 proc. zapłaconej przez podatnika w danym roku składki zdrowotnej.

Przedsiębiorcy opłacający w 2022 r. podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych są uprawnieni do pomniejszenia przychodu o połowę zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne. Oczywiście pomniejszenie takie mogło być stosowane już w trakcie 2022 r. Jednak i tym razem chodzi o składki zapłacone. Oznacza to, że jeżeli po zakończeniu roku okaże się, że ze względu na przekroczenie progu przychodowego przedsiębiorca musi dopłacić składki na ubezpieczenie zdrowotne, różnica dopłacona w 2023 r. za 2022 r. nie może być uwzględniona w zeznaniu PIT-28 za 2022 r.

Warto również przypomnieć, że składki na ubezpieczenie zdrowotne ryczałtowców (50 proc. zapłaconych w danym roku składek) nie pomniejszają podstawy opodatkowania ryczałtem przychodu z najmu prywatnego.

Nowe ulgi

Dokonując rocznego rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2022 r., podatnicy - o ile spełniają warunki normatywne - w dalszym ciągu mogą skorzystać z wielu dotychczasowych ulg podatkowych takich jak: na dzieci (prorodzinna), rehabilitacyjna, internetowa, krwiodawców, termomodernizacyjna itd. Tym, na co w szczególny sposób należy zwrócić uwagę, są natomiast nowe ulgi wprowadzone przez Polski Ład. Jest to sytuacja o tyle szczególna, że te ulgi przybrały postać zwolnienia z PIT, z którego podatnicy mogli korzystać już w trakcie roku, na etapie naliczania i zapłaty zaliczek na PIT. Co jednak istotne, jeżeli w trakcie roku zwolnienia te nie były stosowane, nie pozbawia to podatnika prawa do skorzystania z nich przy sporządzania zeznania rocznego.

Nadmienić przy tym należy, że w ramach drugiej odsłony Polskiego Ładu ustawodawca rozszerzył zakres przedmiotowy stosowania nowych ulg podatkowych, obejmując zawartym w nich zwolnieniem z PIT przychody uzyskiwane przez podatników z zasiłku macierzyńskiego. W dodatku - mimo że przychody z tytułu zasiłku macierzyńskiego zostały objęte zwolnieniami w ramach nowelizacji wprowadzonej w trakcie roku - mają one zastosowanie do takich przychodów uzyskanych od początku 2022 r. Jeżeli zatem w pierwszym półroczu 2022 r. od zasiłków został pobrany PIT, a okazało się, że jednak mogło być zastosowane zwolnienie od podatku dochodowego, to podatnik odzyska taką daninę poprzez zeznanie roczne.

Ze względu na to, że dla trzech nowych - niezwykle istotnych i mających przemożny wpływ na wysokość obciążeń podatkowych - zwolnień 2022 r. jest pierwszym rokiem ich stosowania i po raz pierwszy są one uwzględniane w zeznaniu rocznym, warto przypomnieć zasady ich stosowania.

Chodzi tutaj o zwolnienie:

dla przeprowadzających się do Polski, przenoszących do naszego kraju centrum interesów życiowych (art. 21 ust. 1 pkt 152 ustawy o PIT),
rodzin wielodzietnych, czyli rodzina 4 plus (art. 21 ust. 1 pkt 153 ustawy o PIT),
aktywnych zawodowo emerytów (art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT).

Wspólnym mianownikiem powyższych zwolnień jest roczny limit kwoty wolnej. Kwota 85 528 zł - do której powracam wielokrotnie w dalszej części poradnika - nie tylko została zdefiniowana w tej samej wysokości dla każdego z wyżej wymienionych zwolnień, lecz także jest wspólna dla nich i dodatkowo jeszcze dla zwolnienia przewidzianego dla podatników, którzy w momencie uzyskania przychodu nie przekroczyli 26. roku życia (art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT).

To oznacza, że spełnienie przez podatnika warunków do zastosowania więcej niż jednego z takich zwolnień w żaden sposób nie multiplikuje takiej kwoty. Nawet jeżeli podatnik jest uprawniony do zastosowania więcej niż jednego z tych zwolnień, to i tak w zeznaniu rocznym łączna kwota wolna na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152-154 nie może przekroczyć 85 528 zł.

PYTANIE CZYTELNIKA Jestem matką czwórki dzieci. Dopiero w styczniu 2023 r. ukończyłam 26 lat. Czy to oznacza, że w 2022 r. kwota zwolniona od PIT wynosiła dla mnie 171 056 zł?

ODPOWIEDŹ Niestety nie. Nawet gdyby podatnik spełnił jednocześnie warunki do zastosowania wszystkich czterech zwolnień z art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152-154 ustawy o PIT (co oczywiście nie jest możliwe) i uzyskał naprawdę wysokie przychody, to i tak kwota zwolniona nie uległaby zmianie i w danym roku mógłby być zwolniony tylko przychód w wysokości 85 528 zł. W ramach takiego właśnie limitu podatniczka może zastosować zwolnienie, rozliczając PIT za 2022 r.

O obowiązku stosowania wspólnego limitu warto wielokrotnie przypominać również ze względu na konstrukcję informacji PIT-11. O ile formularz ten zdaje się nie pozostawiać wątpliwości co do tego, że kwota wspólna dotyczy nowych, wprowadzonych od 2022 r., zwolnień, o tyle nieco mylący może być sposób ekspozycji w PIT-11 zwolnienia dla młodych podatników. Zastosowany został specyficzny sposób prezentacji przychodów zwolnionych, bo przychody zwolnione ze względu na to, iż podatnik nie ukończył 26. roku życia, które prezentowane są „samodzielnie” (suma i w podziale na cztery źródła), oraz przychody objęte zwolnieniami wprowadzonymi przez Polski Ład (dla aktywnych zawodowo emerytów, rodzin 4 plus oraz dla powracających z zagranicy) rozdzielono do odrębnych wierszy. Dokładając do kolejnej wersji PIT-11 nowe pola (te dotyczące trzech zwolnień wprowadzonych z początkiem 2022 r.), prawodawca wyraźnie oddzielił je od zwolnienia dla młodego podatnika. Taka prezentacja i rozbicie przychodów zwolnionych może w pewien sposób błędnie sugerować, że zwolnienie dla młodych podatników ma odrębny limit zwolnienia od trzech nowo dodanych zwolnień, chociaż z przepisów jednoznacznie wynika, że limit jest wspólny.

Należy zarazem przypomnieć, że kwota zwolnienia przysługuje w pełnej wysokości, nawet jeżeli podatnik spełniał warunek do zwolnienia tylko przez część roku. Trzeba też pamiętać o tym, że wbrew stosowanej często nazwie art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152-154 ustawy o PIT konstytuują zwolnienia, a nie ulgi. To oznacza, że jeżeli podatnik uzyska w roku przychód niższy niż 85 528 zł, to wykorzysta zwolnienie wyłącznie do wysokości uzyskanego przychodu.

PYTANIE CZYTELNIKA W październiku 2022 r. ukończyłem 26 lat. Czy w związku z tym, korzystając z ulgi dla młodych, muszę pomniejszyć kwotę 85 528 zł? Jeżeli tak, to czy jest to zmniejszenie o 2/12 czy 3/12 - czyli czy uwzględniam przy pomniejszeniu miesiąc, w którym skończyłem 26 lat, czy tylko pozostałe miesiące roku? Jeżeli uwzględniam również miesiąc ukończenia 26 lat, to co z wypłatą dokonaną w tym miesiącu, ale przed ukończeniem 26. roku życia?

ODPOWIEDŹ Roczny limit ulg dla młodych podatników, rodzin 4 plus, osób przenoszących się do Polski i aktywnych zawodowo emerytów jest wspólny dla tych zwolnień, ale zawsze wynosi 85 528 zł. Z jednej strony nie ulega on zwielokrotnieniu ze względu na możliwość skorzystania z więcej niż jednej ulgi, z drugiej nie podlega pomniejszeniu z tego tylko powodu, że podatnik tylko przez część roku spełnia warunki do stosowania zwolnienia. To oznacza, że nawet jeżeli tylko przez jeden dzień w roku spełniony jest warunek do zastosowania zwolnienia, limit roczny i tak wynosi 85 528 zł. Trzeba jednak pamiętać, że zwolnione są wyłącznie te przychody, które zostały uzyskane w dniu, w którym podatnik spełniał warunek do zastosowania zwolnienia. To oznacza, że autor pytania ma do dyspozycji cały limit 85 528 zł, lecz stosuje zwolnienie jedynie do tych przychodów, które uzyskał nim ukończył 26. rok życia. Granice zwolnienia wyznaczane są co do dnia, a nie co do miesiąca.

PYTANIE CZYTELNIKA Jestem matką czwórki dzieci. W 2022 r. uzyskałam przychód w wysokości 60 000 zł. Czy w związku z tym, że kwota przychodu była niższa niż 85 528 zł, przysługuje mi jakiś zwrot za niewykorzystaną różnice pomiędzy kwotą 85 528 zł a 60 000 zł, np. 12 proc. od 25 528 zł?

ODPOWIEDŹ Poprzez art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152-154 ustawy o PIT wprowadzono zwolnienia z podatku, a nie ulgi, co oznacza, że skoro w 2022 r. czytelniczka zarobiła 60 000 zł, to jedynie taka kwota może być zwolniona z PIT na podstawie tych regulacji. Niewykorzystana w roku kwota przepada, tj. podatek od niej nie jest zwracany, a także nie podlega ona przeniesieniu na kolejny rok. Trzeba jednak pamiętać o tym, że korzystanie z tych zwolnień nie stanowi przeszkody we wspólnym rozliczeniu małżonków. Przy czym zwolnienie jest realizowane na poziomie przychodów, a wspólne rozliczenie małżonków dopiero dochodów.

Tak w przypadku zwolnień wprowadzonych Polskim Ładem, jak i w „przyłączonym” do nich wspólnym limitem PIT-0 dla młodych podatników, zwolnienie ma zastosowanie do przychodu, a nie dochodu. Na skutek tego, w zakresie, w jakim stosowane jest zwolnienie, koszty uzyskania nie mają zastosowania. W odniesieniu do zryczałtowanych 50-proc. kosztów uzyskania prawodawca zastrzegł, że w przypadku zastosowania ww. zwolnień suma przychodów zwolnionych oraz kosztów uzyskania przychodu nie może w roku podatkowym przekroczyć kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej, czyli 120 000 zł.

W przypadku zastosowania zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152-154 ustawy o PIT, koszty uzyskania przychodów z tytułu stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy oraz z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o PIT, stosuje się w wysokości nieprzekraczającej tej części przychodów z danego źródła, która podlega opodatkowaniu. W przypadku zryczałtowanych miesięcznych kosztów jest to jedyne ograniczenie. Tak więc jeżeli wysokość uzyskanego dochodu na to pozwoli (również z uwzględnieniem kwoty wolnej) - nawet jeżeli przez większość roku podatnik (pracownik) korzystał ze zwolnienia - to może rozliczyć koszty pracownicze za pełen rok, czyli 12 miesięcy (odpowiednio 3000 zł, 4500 zł, 3600 zł lub 5400 zł). Z oczywistych względów jest to ważne dla tych podatników, których roczne przychody przekroczyły kwotę zwolnioną. Z kolei przedsiębiorca korzystający ze zwolnienia na podstawie art. 152-154 ustawy o PIT nie traci możliwości rozliczania kosztów uzyskania związanych z takimi przychodami zwolnionymi.

W przypadku gdy przychód podatnika przekroczy próg zwolnienia, wówczas do nadwyżki stosuje się koszty podatkowe i kwotę wolną według ogólnych zasad. Z tego tylko powodu, iż podatnik skorzystał z któregoś z ww. zwolnień, nie koryguje w żaden sposób ogólnie obowiązującej kwoty wolnej (o ile oczywiście uzyska wystarczająco wysoki dochód do jej rozliczenia).

Podatnicy, którzy w zeznaniu rocznym wykazują zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 148, 152-154 ustawy o PIT, odhaczają odpowiednie pole z obszaru 71-77 (małżonek 72-78) bloku D w PIT -36 oraz odpowiednio z obszaru 36-42 (małżonek 37-43) bloku C PIT-37, by następnie w polach 79-87 (małżonek 80-88) PIT 36 i polach 44-50 (małżonek 45-51) wskazać kwoty zwolnione w poszczególnych rodzajach przychodów.

Jeżeli podatnik uzyskał wyłącznie przychody zwolnione bądź przychody zwolnione i dochód zawierający się w kwocie wolnej, to nie musi składać zeznania rocznego, jeśli nie ubiega się o jakiś zwrot. Zasada ta nie dotyczy przedsiębiorców korzystających z ww. zwolnień.

zwolnienie dla przenoszących centrum interesów życiowych

Chociaż pierwsze ze wskazanych wcześniej zwolnień niejednokrotnie jest określane jako „ulga na powrót”, to korzystają z niego nie tylko emigranci decydujący się na powrót do ojczyzny, lecz także niektórzy obcokrajowcy, którzy postanowili przenieść do Polski swoje miejsce zamieszkania, czyli centrum interesów życiowych. Przypomnijmy, że w ramach tego rozwiązania podatkowego możliwe jest zwolnienie z PIT w roku przychodu do wysokości 85 528 zł, przy czym podatnik nabywa prawo do zwolnienia przez cztery kolejno następujące po sobie lata. O ile limit zwolnienia jest wspólny dla tej ulgi i trzech pozostałych, o których była wcześniej mowa, o tyle nie jest on łączny dla wszystkich czterech lat. W każdym z kolejnych czterech lat stosowania zwolnienia podatnik dysponuje limitem rocznym 85 528 zł. Podkreślić przy tym należy, że limit 85 528 zł to - dokładnie tak samo jak w przypadku trzech pozostałych zwolnień, dla których jest wspólny - limit kwoty zwolnionej, a nie próg, którego przekroczenie pozbawiałoby całkowicie prawa do zwolnienia. Oznacza to brak podstaw do zastosowania rozwiązania zerojedynkowego: przychód do 85 528 zł to zwolnienie; przekroczenie progu 85 528 zł to brak zwolnienia. Nic z tych rzeczy. Jeżeli uzyskany przez podatnika w danym roku przychód jest równy albo wyższy od tej kwoty, wówczas opodatkowana jest nadwyżka ponad nią.

Limit przychodów to próg stosowania zwolnienia, ale aby je zastosować, trzeba spełnić warunki normatywne. Wskazać przy tym należy, że prawodawca zamieścił katalog źródeł przychodów, w ramach których zwolnienie może mieć zastosowanie. I tak zwolnienie dotyczy przychodów:

z pracy na etacie (umowa o pracę, stosunek służbowy, praca nakładcza, spółdzielczy stosunek pracy),
z umów zlecenia zawartych z firmą,
z zasiłku macierzyńskiego,
z działalności gospodarczej opodatkowanej według: skali podatkowej, 19-proc. podatkiem liniowym, stawką 5 proc. (tzw. ulga IP Box) oraz ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

Uzyskanie innych przychodów nie pozbawia w sposób generalny prawa do zwolnienia, lecz zwolnienie to nie może mieć do nich zastosowania. Kwota takich przychodów - tj. osiągniętych w ramach źródła, które nie znalazło się na liście sporządzonej przez prawodawcę - w żaden sposób nie wpływa też na wysokość zwolnienia stosowanego przez podatnika przenoszącego się do Polski.

PYTANIE CZYTELNIKA W 2022 r. spełniłem warunki do zastosowania zwolnienia dla powracających emigrantów, jednak oprócz przychodów na podstawie umowy o pracę uzyskałem też przychody z praw autorskich. Czy uzyskanie takich przychodów pozbawia mnie prawa do zwolnienia przychodów z pracy?

ODPOWIEDŹ Uzyskanie przez podatnika przychodów z innych źródeł niż wskazane w art. 21 ust. 1 pkt 152 ustawy o PIT w żaden sposób nie wpływa na zastosowanie zwolnienia dla podatników przenoszonych centrum interesów życiowych do Polski. Stwierdzenie „w żaden sposób” oznacza, że z jednej strony uzyskanie takich przychodów nie pozbawia podatnika prawa do zastosowania zwolnienia wobec przychodów osiągniętych w źródle wskazanym przez prawodawcę, z drugiej strony zwolnienie to nie może mieć zastosowania do takich przychodów.

Podstawowym warunkiem, jaki musi być spełniony, by podatnik zastosował zwolnienie dla przenoszącego centrum interesów życiowych do Polski, jest właśnie zmiana miejsca zamieszkania, ale w takim znaczeniu, że do Polski. Zaznaczyć przy tym należy, że ze zwolnienia korzystają tylko ci „nowi” polscy podatnicy, na których ciąży w kraju nieograniczony obowiązek w PIT, którzy wybrali Polskę jako swoją nową ojczyznę podatkową (i nie tylko) po 31 grudnia 2021 r. ramka 1 Oczywiście, nie jest przeszkodą w zastosowaniu zwolnienia to, że np. w poprzednich latach podatnik przebywał w Polsce. Ważne jednak jest, by dopiero od 2022 r., w wyniku jego aktywnych działań polegających na przeniesieniu do Polski centrum interesów życiowych (np. przeprowadzka rodziny, przeniesienie interesów, aktywności kulturalnej, politycznej itp. - nie mamy tutaj żadnego katalogu faktycznych działań, które musiałyby być podjęte) na podatniku tym ciążył w naszym kraju nieograniczony obowiązek podatkowy w podatku dochodowym od osób fizycznych. Zaznaczyć przy tym trzeba, że polska rezydencja nie musi być potwierdzona certyfikatem rezydencji (takim należy potwierdzić wcześniejszą rezydencję), lecz bez wątpienia pozyskanie takiego dokumentu od polskiego organu w odniesieniu do 2022 r. nie zaszkodzi i może być on przydatny - zwłaszcza w zestawieniu z wystawionym dla 2021 r. certyfikatem innego państwa - do wykazania, że spełnione są warunki rezydencyjne dla zastosowania zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 152 ustawy o PIT.

Ramka 1

Z interpretacji podatkowej: Tylko dla powracający od 2022 r.

„Z opisu stanu faktycznego wynika, że w okresie od 27 października 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. centrum interesów osobistych i gospodarczych Wnioskodawcy nie znajdowało się w innym kraju niż Rzeczpospolita Polska, gdyż to właśnie do Polski Wnioskodawca powrócił na stałe 27 października 2021 r. - a więc przed 31 grudnia 2021 r. - i podjął działania gospodarcze związane z zawarciem umowy użyczenia umożliwiającej zamieszkanie wraz z żoną w udostępnionym mieszkaniu oraz zawarciem umowy nabycia nieruchomości umożliwiającej przyszłe korzystanie z lokalu mieszkalnego, zmierzające do założenia własnej rodziny. W Polsce również Wnioskodawca 15 grudnia 2021 r. rozpoczął aktywność zarobkową, podejmując zatrudnienie w oparciu o umowę zlecenia i aktywność tę kontynuował w 2022 r., a następnie rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej zarejestrowanej w Polsce. Także w Polsce znajdują się powiązania rodzinne Wnioskodawcy, gdyż w Polsce mieszkał wraz z rodzicami przed studiami i «okresem emigracji», w trakcie którego odwiedzał sporadycznie w czasie pobytów w Polsce rodziców i siostrę. Powyższe okoliczności nie wskazują na krótkotrwałą i tymczasową zmianę miejsca zamieszkania czy pobytu, lecz na realizację planów i podejmowanie kolejnych kroków potwierdzających przeniesienie do Polski centrum osobistych i gospodarczych już z chwilą powrotu na stałe do Polski 27 października 2021 r.

Oznacza to, że niezależnie od spełnienia pozostałych przesłanek, Wnioskodawcy nie przysługuje prawo do skorzystania w latach podatkowych 2022-2025 bądź 2023-2025 z ulgi, o której mowa w art. 21 ust. 1 pkt 152 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W przypadku Wnioskodawcy zmiana miejsca zamieszkania nie nastąpiła bowiem po dniu wskazanym w art. 53 ustawy zmieniającej, tj. po 31 grudnia 2021 r.”. ©℗

Interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 19 stycznia 2023 r., nr 0113-KDIPT2-2.4011.823.2022.3.ACZ

Polska rezydencja uzyskana dopiero po zakończeniu 2021 r. to pierwszy, ale z całą pewnością nie jedyny warunek. Tak jak nawiązałem do tego powyżej, korzystając w 2022 r. z tego zwolnienia, podatnik musi spełnić warunek braku w Polsce miejsca zamieszkania w okresie co najmniej trzech lat kalendarzowych poprzedzający rok przenosin do Polski i, co ważne, udokumentować to certyfikatem rezydencji lub innym dokumentem (uwaga: chodzi tutaj o dowody zagraniczne). ramka 2 Chodzi o trzy pełne lata, a jeżeli osoba taka zmieniła rezydencję w trakcie roku, to oprócz tego, dodatkowo, musi wykazać, że również w tej części roku, która poprzedziła przeprowadzkę, nie miała miejsca zamieszkania w Polsce.

Ramka 2

Z interpretacji podatkowej: Dokumentowanie miejsca zamieszkania w innym państwie

„(…) istotnym kryterium warunkującym zastosowanie «ulgi na powrót» jest stosownie do art. 21 ust. 43 pkt 4 ustawy posiadanie certyfikatu rezydencji lub innych dowodów dokumentujących miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w okresie niezbędnym do ustalenia prawa do tego zwolnienia.

Zgodnie z art. 5a pkt 21 ustawy, ilekroć w ustawie mowa jest o certyfikacie rezydencji - oznacza to zaświadczenie o miejscu zamieszkania podatnika dla celów podatkowych wydane przez właściwy organ administracji podatkowej państwa miejsca zamieszkania podatnika.

Z treści ww. regulacji wynika, że podatnik powinien posiadać certyfikat rezydencji lub inny dowód dokumentujący miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w okresie niezbędnym do ustalenia prawa do zwolnienia.

Choć przepisy podatkowe nie wymieniają w tym zakresie żadnego katalogu, to należy pamiętać, że zgodnie z art. 180 par. 1 Ordynacji podatkowej jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.

Powyższe oznacza, że innymi dowodami wskazującymi na miejsce zamieszkania poza Polską mogą być m.in. umowa o pracę, historia zatrudnienia, zagraniczne zeznania podatkowe, zagraniczna umowa najmu nieruchomości, paski wynagrodzeń, wyciągi bankowe czy też zagraniczne zaświadczenie od pracodawcy. Można w tym zakresie przedstawić również inne dowody”. ©℗

Interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 15 lutego 2023 r., nr 0115-KDIT2.4011.822.2022.2.ENB

PYTANIE CZYTELNIKA W czerwcu 2022 r. powróciłem wraz z rodziną do Polski. Wcześniej podatki w całości rozliczałem za granicą. Dowiedziałem się, że mogę skorzystać ze zwolnienia z polskiego podatku dochodowego jako powracający emigrant, tylko muszę udokumentować fakt zamieszkania za granicą. Za jaki okres muszę przedstawić dowody?

ODPOWIEDŹ Skoro podatnik powrócił do Polski wraz z rodziną i przeniósł centrum interesów życiowych w czerwcu 2022 r., to powinien pozyskać certyfikat rezydencji lub inny dokument wystawiony przez organ podatkowy państwa wcześniejszej rezydencji (miejsca zamieszkania) za okres 2019-2021 oraz za okres od stycznia do dnia przeprowadzki w 2022 r.

Pamiętać należy, że posiadanie polskiego obywatelstwa nie wystarczy do zastosowania zwolnienia dla podatnika przenoszącego miejsce zamieszkania do naszego kraju. Zarazem nie stoi na przeszkodzie zastosowaniu zwolnienia to, że w poprzednich latach (również tych z dokumentacyjnie potwierdzoną rezydencją fiskalną w innym państwie) podatnik przez cały czas miał polskie obywatelstwo. Może ono wręcz stanowić przepustkę do takiego zwolnienia. Jest to związane z dodatkowymi wymogami normatywnymi stosowania zwolnienia. Nie każdemu bowiem powracającemu czy nowemu polskiemu rezydentowi podatkowemu dane jest skorzystać ze zwolnienia. Aby bowiem przywilej ten mógł mieć zastosowanie, podatnik musi spełnić dodatkowo jeden z warunków:

posiadać obywatelstwo polskie, Kartę Polaka lub obywatelstwo innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa należącego do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej lub
mieć miejsce zamieszkania:

- nieprzerwanie przez co najmniej trzyletni okres w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Konfederacji Szwajcarskiej, Australii, Republice Chile, Państwie Izrael, Japonii, Kanadzie, Meksykańskich Stanach Zjednoczonych, Nowej Zelandii, Republice Korei, Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej lub Stanach Zjednoczonych Ameryki, lub

- na terytorium Rzeczypospolite Polskiej nieprzerwanie przez co najmniej pięć lat kalendarzowych poprzedzających okres pełnych trzech lat przed zmianą rezydencji na polską.

Co prawda przy sporządzaniu zeznania za 2022 r. z oczywistych względów nie ma jeszcze to znaczenia- bo jest to pierwszy rok stosowania zwolnienia - ale na (odległą) przyszłość warto zastrzec, że musi także być spełniony warunek: że podatnik uprzednio nie korzystał jeszcze z takiego zwolnienia (oczywiście nie chodzi o zwolnienie w ramach jednego cyklu czteroletniego).

Jeżeli podatnik spełnił wskazane powyżej warunki w 2022 r., to może skorzystać ze zwolnienia w zeznaniu składanym za ten rok, ale nie musi go stosować. Oczywiście w stwierdzeniu, że nie musi zastosować zwolnienia, nie chodzi o to, że może nie skorzystać w ogóle ze zwolnienia, bo to jest oczywiste. Chodzi o to, że możliwe jest przesunięcie zastosowania zwolnienia w czasie bez utraty prawa do niego czy pogorszenia swojej sytuacji. Zwolnienie to bowiem jest stosowane w cyklu czteroletnim i co do zasady począwszy od roku zmiany rezydencji i w kolejnych, następujących po nim trzech latach. Przy czym, co ważne, prawodawca dopuścił możliwość przesunięcia w czasie stosowania ulgi na powrót, ale tylko o jeden rok. Działanie takie jest efektem autonomicznej decyzji samego podatnika i wbrew pozorom może to być posunięcie bardzo racjonalne ekonomicznie. Może to być związane np. z tym, że zmiana rezydencji nastąpiła w trakcie roku albo z innych powodów podatnik nie uzyska przychodu pozwalającego na wykorzystanie w danym roku całego limitu zwolnienia, albo w tym roku co prawda podatnik uzyskał przychody w wysokości umożliwiającej zastosowanie zwolnienia, jednak przysługuje mu również prawo do innego ze zwolnień, z którego nie skorzysta w kolejnym roku.

UWAGA! Zastosowanie zwolnienia w ramach ulgi na powrót nie pozbawia prawa do kwoty wolnej! To oznacza, że aby wykorzystać całość zwolnienia, dochód obliczony od kwoty przychodu przekraczającego 85 528 zł musi być nie niższy niż 30 000 zł.

PYTANIE CZYTELNIKA W październiku 2022 r. powróciłem do kraju wraz z rodziną po kilku latach na emigracji. Przeanalizowałem z księgową warunki stosowania zwolnienia dla powracających i wyszło nam, że mogę z niego skorzystać. Problem w tym, że ze względu na to, iż wróciliśmy pod koniec 2022 r., zarobiłem znacznie mniej, niż wynosi limit zwolnienia. Pracodawcy nie składałem żadnego oświadczenia i przy wyliczaniu zaliczek pobierał je na zasadzie ogólnej. Czy niewykorzystywany w tym roku limit mogę przenieść na któreś z kolejnych trzech lat stosowania zwolnienia?

ODPOWIEDŹ W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że nie istnieje możliwość przesunięcia kwoty niewykorzystanego w danym roku limitu zwolnienia na kolejne lata stosowania ulgi. Każde z czterech lat ma swój limit 85 528 zł. Jednak w przypadku wskazanym przez czytelnika może on uchronić się przed utratą limitu powodowaną zbyt niskimi zarobkami w pierwszym, niepełnym roku stosowania zwolnienia. Wystarczy, że podatnik rozliczy w 2022 r. podatek dochodowy na zasadzie ogólnej, tj. bez stosowania zwolnienia, a rozpocznie korzystanie ze zwolnienia od 2023 r. Zakładając, że w pełnych latach podatnik uzyska przychody w odpowiednio wysokiej kwocie, pozwoli to na bardziej efektywne skonsumowanie zwolnienia. Trzeba jednak zaznaczyć, że ww. przesunięcie jest możliwe tylko o jeden rok i dotyczy wyłącznie momentu rozpoczęcia stosowania zwolnienia (prawodawca nie przewidział żadnych innych form swobodnego kształtowania czteroletniego cyklu stosowania zwolnienia).

PYTANIE CZYTELNIKA W marcu 2022 r. powróciłem do kraju wraz z rodziną po kilku latach na emigracji. Przeanalizowałem z księgową warunki stosowania zwolnienia dla powracających i wyszło nam, że mogę z niego skorzystać. W 2022 r. uzyskałem przychód, który bez problemu pozwala na zastosowanie zwolnienia z wykorzystaniem całego limitu kwotowego i całej kwoty wolnej od podatku (30 000 zł). W trakcie roku nie złożyłem pracodawcy żadnego oświadczenia i w związku z tym przez cały czas naliczał mi zaliczki na zasadzie ogólnej. Teraz zastanawiam się nad zastosowaniem zwolnienia w ramach ulgi dla powracających w zeznaniu za 2022 r. Jednak na jakimś forum w internecie spotkałem się z bardzo ogólnym stwierdzeniem, że młodzi podatnicy powinni dobrze się zastanowić nad tym, czy rozpocząć stosowanie zwolnienia już w pierwszym roku. Więcej informacji na ten temat nie znalazłem, ale być może istotne jest to, że w trakcie 2022 r. ukończyłem 26 lat. Czy powinienem wstrzymać się ze skorzystaniem z ulgi dla powracających?

ODPOWIEDŹ W sytuacji podatnika kluczowe znaczenie ma to, że w 2022 r. ukończył 26. rok życia. To oznacza, że jest to ostatni rok, w którym może zastosować zwolnienie dla młodych podatników. Zwolnienie takie stosuje się w ramach limitu rocznego 85 528 zł, który jest wspólny również m.in. dla zwolnienia określanego jako ulga dla powracających. To oznacza, że nawet jeżeli podatnik uzyskał przychody znacznie przekraczające 85 528 zł, to mimo że spełnia warunki zarówno do zastosowana zwolnienia dla młodych podatników, jak i dla powracających, łączna kwota zwolniona w ramach obu zwolnień nie może przekroczyć 85 528 zł. Biorąc zatem pod uwagę to, że w 2023 r. podatnik nie skorzysta już ze zwolnienia dla młodych podatników, a jednocześnie może legalnie przesunąć rozpoczęcie stosowania zwolnienia dla powracających na czteroletni okres rozpoczynający się od 2023 r., lepiej żeby w 2022 r. zastosował zwolnienie dla młodych, a zwolnienie dla powracających dopiero od 2023 r. (już w trakcie roku podatnik może złożyć płatnikowi stosowne oświadczenie, w tym za pomocą PIT-2).

zwolnienie dla rodzin 4 plus

Prawodawca wprowadził do ustawy o PIT zwolnienie, które w przekonaniu jego pomysłodawców ma zachęcić podatników do posiadania większej liczby dzieci, a także wesprzeć tych, którzy już sprawują opiekę nad co najmniej czwórką dzieci. Stąd, począwszy od 2022 r., podatnicy mający pod opieką co najmniej czwórkę dzieci zwolnią z PIT przychód osiągnięty w normatywnie określonych źródłach, w maksymalnej rocznej wysokości 85 528 zł (oczywiście limit jest wspólny dla czterech zwolnień, o czym już była mowa wyżej).

Należy doprecyzować, że chodzi o podatnika, który wobec co najmniej czwórki małoletnich dzieci wykonywał: władzę rodzicielską lub pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nimi zamieszkiwało, albo sprawował funkcję rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą. Przy czym, chociaż zasadą jest stosowanie ulgi w przypadku małoletnich dzieci, to jest też możliwe, by do zwolnienia uprawniało wykonywanie ciążącego na podatniku obowiązku alimentacyjnego albo sprawowanie funkcji rodziny zastępczej dla pełnoletnich dzieci. Należy podkreślić, że chodzi tutaj o dwie grupy osób pełnoletnich, wobec których podatnik realizuje obowiązek alimentacyjny lub pełni funkcję rodziny zastępczej, tj. o dziecko, które:

otrzymuje zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną - wówczas wiek takiej osoby nie ma znaczenia;
nie ukończyło 25. roku życia, uczące się w szkołach, o których mowa w krajowych lub zagranicznych przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, jeżeli w roku podatkowym dziecko pełnoletnie:

- nie stosowało przepisów o opodatkowaniu podatkiem liniowym, ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (z wyjątkiem najmu prywatnego rozliczanego ryczałem), w zakresie osiągniętych w roku podatkowym przychodów, poniesionych kosztów uzyskania przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń,

- nie rozliczało podatku tonażowego lub przepisów o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych albo

- nie uzyskało dochodów opodatkowanych według skali lub ryczałtem z tytułu kapitałów pieniężnych lub przychodów zwolnionych u osób do 26. roku życia lub z tytułu ulgi na powrót do kraju, w łącznej wysokości przekraczającej 16 061,28 zł (limit dla 2022 r.), z wyjątkiem renty rodzinnej.

Tak jak wcześniej wskazano, zwolnienie ma zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do przychodów, które zostały uzyskane w konkretnych, wskazanych przez prawodawcę źródłach. Są nimi:

stosunek służbowy, stosunek pracy, a także pracy nakładczej i spółdzielczy stosunek pracy,
umowy zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o PIT (prawodawca pominął umowy o dzieło z tego punktu),
zasiłek macierzyński,
pozarolnicza działalność gospodarcza, do przychodów z której mają zastosowanie zasady opodatkowania określone w art. 27 (według skali), art. 30c (liniowo) albo art. 30ca (IP Box) ustawy o PIT albo w ustawie z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2540) w zakresie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.

Chociaż zwolnienie jest przeznaczone dla podatników, którzy są rodzicami lub opiekunami, to prawodawca nie zastrzegł w żaden sposób, że „przypada” ono na dziecko, którym mieliby się podzielić rodzice (opiekunowie), tj. że przysługuje tylko jednemu rodzicowi albo rodzicom łącznie. Absolutne brak jest przesłanek do twierdzenia, iż występuje tutaj jakaś forma współdzielenia ulgi przez oboje rodziców. Świadczy o tym również to, że prawodawca „przyznaje” zwolnienie „podatnikowi” (posługując się liczbą pojedynczą, a nie mnogą), a nie „podatnikom” będącym rodzicami czy opiekunami. Wobec tego, moim zdaniem, nic nie stoi na przeszkodzie, aby stwierdzić, że jeśli oboje rodzice/opiekunowie spełniają warunki normatywne, to zwolnienie przysługuje każdemu z takich rodziców/opiekunów odrębnie. Innymi słowy, przy sprawowaniu opieki przez oboje rodziców mama ma swoje, a tata swoje zwolnienie, a co za tym idzie, każde z nich ma swoje 85 528 zł limitu do wykorzystania i każde z nich zastosuje je do własnych przychodów uzyskiwanych ze wskazanych przez prawodawcę źródeł.

Należy podkreślić, że prawodawca nie warunkuje w żaden bezpośredni sposób stosowania zwolnienia tym, czy dziecko jest wychowywane w pełnej rodzinie, czy rodzice nie tworzą rodziny. Ważne jest, aby podatnik wykonywał władzę rodzicielską lub spełniał jeden z pozostałych wymogów. W praktyce możliwe jest, by nawet w przypadku rodziców pozostających w związku małżeńskim jednemu z nich przysługiwało prawo do zwolnienia, a drugiemu nie. Oczywiście, aby tak było, konieczne jest, żeby małżonkowie oprócz dzieci wspólnych mieli (albo jedno z nich miało) dzieci z innymi osobami, by mieli różną liczbę dzieci, nad którymi sprawują władzę rodzicielską (względnie spełniają któryś z pozostałych warunków tworzących więzy niezbędne do stosowania zwolnienia). Chodzi o to, że liczba dzieci uprawniających do stosowania zwolnienia jest ustalana indywidualnie dla każdego podatnika.

Ponadto należy zastrzec, że w przypadku wykonywania władzy rodzicielskiej prawodawca nie wymaga, aby rodzic zamieszkiwał z całą czwórką (albo więcej) dzieci. Co prawda w art. 21 ust. 1 pkt 153 ustawy o PIT zostało zamieszczone zastrzeżenie, że zwolnienie ma zastosowanie do przychodów podatnika „jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało”, ale jak się zdaje, nie jest to ogólny warunek uzupełniający, a dodatkowy wymóg do pełnienia funkcji opiekuna prawnego. Aby to uzasadniać, należy wyjść poza obszar prawa podatkowego i odwołać się do art. 92 ustawy z 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2140), zgodnie z którym dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską aż do pełnoletności. Przy czym, co do zasady, władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, chyba że któreś z nich nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych albo zostanie takiej władzy pozbawione lub władza uległa zawieszeniu. Co jest tutaj szczególnie ważne, wykonywanie władzy rodzicielskiej nie wymaga wspólnego zamieszkania z dzieckiem, ale istotne jest, żeby była wykonywana dla dobra dziecka i z uwzględnieniem interesu społecznego. ramka 3

Ramka 3

Z interpretacji podatkowej: Rodzic nie musi mieszkać z dzieckiem

„Obowiązująca od 1 stycznia 2022 r. tzw. ulga dla rodzin 4+, przysługuje podatnikowi, który - po spełnieniu warunków dotyczących uzyskania przychodów z określonych źródeł przychodów - w roku podatkowym w stosunku do co najmniej czworga dzieci:

- wykonywał władzę rodzicielską,

- pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało, lub

- sprawował funkcję rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą,

a w przypadku pełnoletnich, uczących się dzieci:

- wykonywał ciążący na nim obowiązek alimentacyjny albo

- sprawował funkcję rodziny zastępczej.

Ulga dotyczy rodziców, w tym rodziców zastępczych, oraz opiekunów prawnych, bez względu na ich stan cywilny. Mogą z niej korzystać zarówno samotni rodzice (opiekunowie prawni), jak i małżonkowie oraz rodzice pozostający w związkach nieformalnych”. ©℗

Interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 23 marca 2022 r., nr 0115-KDIT2.4011.900.2021.1.RS

Niezwykle istotne jest - zwłaszcza dla rodzin powiększających się w trakcie roku - że dla zastosowania zwolnienia nie jest konieczne, aby warunek liczby dzieci był spełniony przez cały rok. Wprowadzając tę ulgę, prawodawca nie zastrzegł, że zwolnienie ma zastosowanie jedynie wówczas, gdy warunek liczby pociech jest spełniony przez cały rok. Podobnie nie zostało również ustalone, że warunkiem zastosowania zwolnienia jest to, aby w momencie uzyskania przychodu podatnik spełniał przesłankę posiadania czwórki dzieci. Wystarczy, że tylko przez część roku są spełnione te warunki i nie musi to być w chwili uzyskania zwolnionego przychodu. Świadczy o tym wskazanie na konieczność sprawowania wykonywania władzy rodzicielskiej, sprawowania opieki itd. „w roku podatkowym”.

PYTANIE CZYTELNIKA W grudniu 2022 r. urodziło się nam czwarte dziecko. Czy możemy zastosować zwolnienie dla rodzin 4 plus, a jeżeli tak, to czy dotyczy ono wyłącznie przychodów uzyskanych w grudniu, czy również w pozostałej części roku?

ODPOWIEDŹ Skoro w trakcie 2022 r., w jego dowolnej części, sprawowaliście państwo władzę rodzicielską nad czwórką dzieci, to w ramach limitów 85 528 zł (dla każdego z rodziców), w odniesieniu do przychodów ze źródeł wskazanych przez ustawodawcę możecie zastosować zwolnienie dla rodziców czwórki i większej liczby dzieci. Należy zaznaczyć, że zwolnione są nie tylko przychody uzyskane po urodzeniu czwartego dziecka, lecz także wcześniej w danym roku. Wynika to z faktu, że prawodawca, konstruując wymóg sprawowania władzy rodzicielskiej, wskazał na wypełnienie go „w roku podatkowym”, ale bez zastrzeżenia, że warunek ten musi być spełniony przez cały rok czy nawet w momencie uzyskania przychodu.

PYTANIE CZYTELNIKA Mamy czwórkę dzieci, ale w trakcie roku jedno z nich, które jest pełnoletnie, ukończyło naukę i nie podjęło dalszej edukacji. Czy w związku z tym nie możemy skorzystać ze zwolnienia dla rodzin 4 plus?

ODPOWIEDŹ Mimo że tylko przez cześć roku były spełnione przesłanki do zastosowania zwolnienia dla rodzin 4 plus, to według mnie może ono mieć zastosowanie do przychodów uzyskanych w trakcie 2022 r. i jako takie uwzględnione w zeznaniu rocznym. Wynika to z faktu, że prawodawca, konstruując wymóg sprawowania władzy rodzicielskiej, wskazał na wypełnienie go „w roku podatkowym”, ale bez zastrzeżenia, że warunek ten musi być spełniony przez cały rok czy nawet w momencie uzyskania przychodu.

Tak jak zostało to wcześniej wskazane, limit kwotowy przysługuje każdemu z rodziców i jest jego indywidualnym limitem. Oznacza to, że nie może on być w żaden sposób przekazany drugiemu rodzicowi/opiekunowi, nawet jeżeli jeden z nich nie uzyskuje przychodów w takiej wysokości, by go skonsumować, a przychody drugiego znacznie przekraczają kwotę limitu. Fakt korzystania ze zwolnienia nie eliminuje możliwości zastosowania wspólnego rozliczenia małżonków, jednak ze względu na to, że zwolnienie jest na poziomie przychodu, a wspólne rozliczenie dokonywane poprzez sumowanie dochodów, nawet w taki sposób limit nie jest przeniesiony na drugiego rodzica. Prawa do zwolnienia nie daje również zawarcie związku małżeńskiego z rodzicem dzieci i wspólne z nim rozliczenie w rocznym zeznaniu, jeżeli nie wiąże się to z ich przysposobieniem. ramka 4

Ramka 4

Z interpretacji podatkowej: Wspólne rozliczenie małżonków nie poszerza prawa do zwolnienia dla rodzin 4 plus

„Przedstawił Pan informacje, z których wynika, że:

1. wspólnie z żoną wychowuje Pan czworo dzieci, w tym córkę żony; córka żony nie została przez Pana przysposobiona;

2. osiąga Pan przychody ze stosunku służbowego nieprzekraczające 85 528 zł;

3. rozlicza się Pan wspólne z żoną w zeznaniu podatkowym;

4. chce Pan skorzystać z ulgi 4+.

Mając na uwadze powołane wyżej przepisy, wskazać należy, że nie spełnia Pan warunku uprawniającego do skorzystania z tzw. ulgi dla rodzin 4+, ponieważ nie jest Pan rodzicem czworga dzieci, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 153 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z wniosku nie wynika bowiem, aby w stosunku do co najmniej czworga dzieci wykonywał Pan władzę rodzicielską, pełnił funkcję opiekuna prawnego lub sprawował funkcję rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą lub też, jak w przypadku pełnoletnich uczących się dzieci - wykonywał ciążący obowiązek alimentacyjny albo sprawował funkcję rodziny zastępczej.

Wobec powyższego, nie jest Pan uprawniony do skorzystania z ulgi 4+”. ©℗

Interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 2 maja 2022 r., nr 0114-KDIP3-2.4011.296.2022.1.MN

Korzystanie z ulgi wiąże się z koniecznością przekazania informacji o dzieciach (PIT-DZ), tj. ich numerów PESEL, a w przypadku braku tych numerów, wskazuje się imiona, nazwiska oraz daty urodzenia dzieci. Informacja taka nie jest składana, jeżeli w zeznaniu podatnik przekazał już taką informację. Możliwe jest złożenie informacji o dzieciach uprawniających podatnika do ulgi dla rodzin 4 plus za pomocą e-Urzędu Skarbowego, co ułatwi kompleksowy dostęp i wysyłkę formularza, w efekcie całkowite zautomatyzowanie.

Podatnicy chcący zastosować w zeznaniu za 2022 r. zwolnienie dla rodzin 4 plus powinni wziąć pod uwagę to, że zwolnienie takie nie pozbawia ich prawa do zastosowana ulgi prorodzinnej. Nawet jeżeli kwota zapłaconego podatku wydaje się zbyt niska do zastosowania ulgi prorodzinnej (w tym na skutek zastosowania zwolnienia), to i tak można z niej skorzystać. Wynika to z tego, że zwolnienie nie pozbawia podatnika prawa do zwrotu niewykorzystanej ulgi prorodzinnej.

Jeżeli kwota przysługującego odliczenia jest wyższa od kwoty odliczonej z tytułu ulgi, to podatnikowi przysługuje kwota stanowiąca różnicę między kwotą przysługującego podatnikowi odliczenia a kwotą odliczoną w zeznaniu podatkowym. Przy czym kwota stanowiąca tę różnicę nie może przekroczyć sumy:

podlegających odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 i 2a, pomniejszonych o składki odliczone w zeznaniu, o którym mowa w art. 45 ust. 1a pkt 2 ustawy o PIT, lub na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym;
składek na ubezpieczenie zdrowotne, o których mowa w ustawie z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2561; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2770), pomniejszonych o składki odliczone w zeznaniu, o którym mowa w art. 45 ust. 1a pkt 2 ustawy o PIT, lub na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym;
składek na ubezpieczenia społeczne, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 i 2a, zapłaconych ze środków podatnika od przychodów zwolnionych od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152-154 ustawy o PIT, z wyjątkiem przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, do których mają zastosowanie zasady opodatkowania określone w art. 30c, art. 30ca albo ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Czyli identyfikując sumę składek i limit zwrotu niewykorzystanej ulgi prorodzinnej, należy wziąć pod uwagę również składki naliczone od przychodów zwolnionych w ramach ulgi dla rodzin 4 plus.

UWAGA! Przy ustalaniu prawa do zwolnienia dla rodzin 4 plus nie uwzględnia się dziecka, które w roku podatkowym, na podstawie orzeczenia sądu, zostało umieszczone w instytucji zapewniającej cało dobowe utrzymanie w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych.

zwolnienie dla aktywnych zawodowo seniorów

Ostatnie zwolnienie wprowadzone w ramach Polskiego Ładu, które jest stosowane w ramach wspólnego limitu kwotowego 85 528 zł, jest przeznaczone dla aktywnych zawodowo seniorów i określane niekiedy jako PIT-0 dla seniorów. Podobnie jak w przypadku zwolnienia dla osób powracających czy rodzin 4 plus zwolnienie to jest właściwe w ramach rocznego limitu dla przychodów uzyskiwanych:

ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy;
z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o PIT (prawodawca pominął umowy o dzieło z tego punktu);
z zasiłku macierzyńskiego;
z pozarolniczej działalności gospodarczej, do których mają zastosowanie zasady opodatkowania określone w art. 27 (według skali), art. 30c (liniowo) albo art. 30ca (IP Box) ustawy o PIT albo ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym w zakresie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.

Chodzi przy tym o ww. przychody otrzymane przez podatnika po ukończeniu 60. roku życia w przypadku kobiety i 65. roku życia w przypadku mężczyzny.

Dla zastosowania zwolnienia prawodawca przewidział dodatkowe wymogi. Przy czym w trakcie ubiegłego roku nie obyło się bez dyskusji związanej ze stosowaniem zwolnienia, stąd możliwe jest, że w stosunkowo licznych przypadkach osoby uprawnione do zastosowania zwolnienia nie zdecydowały się na to w trakcie roku - na etapie identyfikacji zaliczek - i w konsekwencji dopiero w zeznaniu rocznym skonsumują przysługujące im uprawnienie. Przy czym będzie to wymagało trochę zachodu z uwagi na nie do końca przemyślany kształt PIT-11, w którym wszystkie przychody uzyskane po osiągnięciu wieku emerytalnego są prezentowane zbiorczo - o czym pisaliśmy w artykule „Seniorzy z dużym ryzykiem błędu w zeznaniu”, DGP nr 38/2023.

Zresztą Ministerstwo Finansów w komunikacie z 27 lutego 2023 r. potwierdziło, że w niektórych przypadkach mogą być potrzebne zmiany w zeznaniach przygotowanych przez Krajową Administrację Skarbową. Jak wyjaśnia resort: „Dotyczy to osób, którym w trakcie roku płatnik nie stosował ulgi dla pracujących seniorów oraz np. osób, którym PIT-0 dla seniora przysługuje tylko za część roku podatkowego, a płatnik w związku z brakiem złożonego oświadczenia nie uwzględnił tego w przekazanej informacji PIT-11. Osoby, które osiągnęły wiek uprawniający do skorzystania z ulgi i początkowo pracowały, nie pobierając emerytury (przychód zwolniony z PIT na podstawie ulgi dla pracującego seniora), a następnie zaczęły pobierać emeryturę i ponownie podjęły pracę (przychód objęty PIT), również powinny sprawdzić i ewentualnie zmienić przygotowane zeznanie. W przypadku takich osób ulgą objęte są wyłącznie należności za pracę uzyskaną w miesiącach przed jednoczesnym pobieraniem emerytury/renty rodzinnej”.

Oprócz osiągnięcia wieku emerytalnego podstawowym warunkiem zastosowania zwolnienia jest to, że podatnik podlega z tytułu uzyskania tych przychodów ubezpieczeniom społecznym w rozumieniu ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009, ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 326) - chodzi również o dobrowolne objęcie ubezpieczeniem ramka 5 - oraz że, mimo nabycia uprawnienia, nie otrzymuje:

a) emerytury lub renty rodzinnej, o których mowa w ustawie z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 208; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 337),

b) emerytury lub renty rodzinnej, o których mowa w ustawie z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2528; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 347),

c) emerytury lub renty rodzinnej, o których mowa w ustawie z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1626; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 347),

d) emerytury lub renty rodzinnej, o których mowa w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2461),

e) świadczenia, o którym mowa w art. 30 ust. 1 pkt 4a ustawy o PIT (świadczenia pieniężne otrzymywane po zwolnieniu ze służby przez funkcjonariuszy służb mundurowych oraz żołnierzy, w związku ze zwolnieniem tych osób ze służby stałej na podstawie odrębnych ustaw, przez okres roku co miesiąc lub za okres roku jednorazowo albo co miesiąc przez okres trzech miesięcy),

f) uposażenia przysługującego w stanie spoczynku lub uposażenia rodzinnego, o których mowa w ustawie z 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 217; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 289).

Ramka 5

Z interpretacji podatkowej: Ubezpieczenie dobrowolne, ale musi być

„(…) stwierdzić należy, że z powołanego wyżej art. 9 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że podlega Pan ubezpieczeniom (emerytalnemu i rentowemu) dobrowolnie, czyli może, ale nie musi Pan odprowadzać składek na ubezpieczenia. W powyższym zakresie ma Pan prawo dokonać wyboru przyjmując związane z nim konsekwencje.

Należy zatem uznać, że mając wybór, nie przystąpił Pan do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej (nie złożył odpowiednich wniosków i nie opłaca składek), tym samym - w związku ze swoją decyzją - nie podlega Pan w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu.

Ponadto, badając celowość wprowadzenia w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycz nych wyrażenia związanego z «podleganiem ubezpieczeniom społecznym», można stwierdzić, że istota tego zapisu sprowadza się do ustanowienia wymogu odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne, które z kolei zwiększałyby przyszłą emeryturę. Trudno bowiem w inny sposób wyjaśnić cel zastosowania ww. wyrażenia. Powyższa argumentacja wpisuje się w ogólną narrację towarzyszącą wprowadzeniu Polskiego Ładu, która podkreśla, że tzw. ulga dla pracujących seniorów to zachęta do kontynuacji pracy. W związku z powyższym można wnioskować, że osoba będąca dłużej aktywną zawodowo, dłużej wpłaca składki ZUS, a tym samym zwiększa swoją przyszłą emeryturę.

Mając na uwadze przedstawiony we wniosku opis zdarzenia przyszłego oraz powołane przepisy prawa, stwierdzić należy, że zawieszenie świadczenia emerytalnego na okres 1 miesiąca lub dwóch, dałoby Panu prawo do skorzystania z ulgi, o której mowa w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wyłącznie w sytuacji, gdyby z tytułu uzyskiwanych przez Pana przychodów z działalności gospodarczej podlegał Pan ubezpieczeniom społecznym w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych bądź uzyskiwał Pan inny przychód, spośród wymienionych w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z tytułu którego podlegałby Pan ubezpieczeniom społecznym.

Ponieważ jednak z opisu sprawy nie wynika, że uzyskuje Pan także inne przychody, wymienione w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - z tytułu uzyskania których podlega Pan ubezpieczeniom społecznym w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - to w takiej sytuacji nie może Pan w okresie zawieszenia wypłaty świadczeń emerytalnych skorzystać z prawa do ulgi dla seniora z tytułu uzyskiwanych przez Pana przychodów z działalności gospodarczej, o której mowa w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w zeznaniu rocznym za 2022 r.” ©℗

Interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 29 grudnia 2022 r., nr 0113-KDIPT2-2.4011.798.2022.2.ACZ

Należy zwrócić uwagę na to, że o prawie do zwolnienia lub jego braku decyduje to, czy w momencie uzyskania przychodu podatnik uprawniony do emerytury nie pobiera któregoś z ww. świadczeń. Wbrew wątpliwościom pojawiającym się w trakcie roku - dla zastosowania zwolnienia nie jest konieczne uzyskanie decyzji o przyznaniu świadczenia i jego zawieszenie. Wskazanie ustawodawcy na nabycie uprawnienia do emerytury oznacza, że dla zastosowania zwolnienia nie jest konieczne otrzymanie decyzji ZUS o przyznaniu emerytury. Tym samym ze zwolnienia może korzystać zarówno 65-latek (60-latka), dla którego ZUS nie wydał decyzji o przyznaniu emerytury, jak również ten, który mając taką decyzję, zawiesił prawo do emerytury.

W przypadku zwolnienia dla aktywnych zawodowo seniorów zastosowanie ma limit 85 528 zł (wspólny dla czterech zwolnień), ale warto nadmienić, że w przypadku gdy podatnik nabył prawo do emerytury w trakcie roku, względnie mając takie uprawnienie w trakcie roku, tylko przez część roku stosował zawieszenie i nie pobierał świadczenia, to i tak przysługuje mu limit 85 528 zł. Ważne jest jednak, by przychód, który zamierza zwolnić od PIT, uzyskał on w okresie, w którym spełniał warunki do stosowania zwolnienia. ramka 6

Ramka 6

Z interpretacji podatkowej: Warunki spełnione przez część roku, ale limit pełen

„Osoby, o których mowa w art. 6, niewymienione w ust. 4, 4a i 4c, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Powołany wyżej art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi m.in., że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność. Z kolei - zgodnie z przywołanym zastrzeżeniem - według art. 9 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, osoby mające ustalone prawo do emerytury i prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tego tytułu.

Odnosząc zacytowane przepisy na grunt przedstawionego przez Panią zdarzenia przyszłego należy wskazać, że w sytuacji gdy osiągane przez Panią przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej podlegają ubezpieczeniom społecznym w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i zdecydowała się Pani zawiesić świadczenie emerytalne, ma Pani możliwość skorzystania z ulgi, o której mowa w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Mając na uwadze przedstawiony we wniosku opis zdarzenia przyszłego oraz powołane przepisy prawa stwierdzić należy, że skoro z tytułu uzyskiwanych przychodów z działalności gospodarczej uzyskiwanych po 60. roku życia, do których mają zastosowanie zasady opodatkowania określone w art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podlega Pani ubezpieczeniu społecznemu w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz zawiesiła Pani pobieranie świadczenia emerytalnego w danym miesiącu w 2022 r., to przysługuje Pani skorzystanie z ulgi, o której mowa w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych do pełnej wysokości 85 528 zł osiągniętych przychodów uzyskanych w tym okresie. Zauważyć należy, że warunek «nieotrzymywania emerytury lub renty», tj. wypłacenia emerytury lub renty - jako warunek do zastosowania ww. zwolnienia podatkowego - powinien być spełniony na moment otrzymania przychodu, tj. na moment wypłaty wynagrodzenia/świadczenia z tytułu działalności gospodarczej.

Zatem, będzie mogła Pani skorzystać z prawa do ulgi dla seniora, o której mowa w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w zeznaniu rocznym za 2022 r. Jednakże łączna kwota dochodów zwolnionych z opodatkowania nie może przekroczyć kwoty 85 528 zł”. ©℗

Interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 20 stycznia 2023 r., nr 0113-KDIPT2-2.4011.882.2022.3.ACZ

Zmiany we wspólnym rozliczeniu małżonków

Według ogólnej zasady podatnikiem PIT jest jedna, konkretna osoba fizyczna. Co do zasady nie występuje zbiorczy podatnik PIT. Takiego statusu nie mają również małżonkowie korzystający z możliwości wspólnego złożenia zeznania i rozliczenia podatku w podwójnej wysokości od połowy dochodów zsumowanych dochodów małżonków. Jest to rozwiązanie szczególnie korzystne przy dużej dysproporcji zarobków małżonków, zwłaszcza że może ono być dokonane nawet wówczas, gdy jeden z małżonków nie uzyskał samodzielnie żadnego dochodu do opodatkowania. Wspólne rozliczenie małżonków jest traktowane jako swoista ulga podatkowa - rozwiązanie szczególne wymagające spełnienia dodatkowych warunków. W ramach pierwszej odsłony Polskiego Ładu prawodawca dość istotnie ułatwił wspólne rozliczenie małżonków, czy raczej należałoby stwierdzić, że poszerzył katalog przypadków, w których może ono mieć zastosowanie. Zasady te miały zastosowanie już w odniesieniu do rozliczenia 2021 r., a przepisy normujące tę kwestię nie zostały zmodyfikowane w ramach drugiej wersji Polskiego Ładu, dzięki czemu sporządzając zeznanie za 2022 r., podatnicy mogą czerpać z doświadczeń poprzedniego roku. Wystarczy zatem w tym miejscu przypomnieć, że przygotowując zeznanie za 2022 r., wspólne rozliczenie mogą złożyć małżonkowie, którzy w 2022 r. wstąpili w związek małżeński. Przy czym warunkiem zastosowania takiego opodatkowania jest to, by od momentu zawarcia związku małżeńskiego, aż do końca roku małżonkowie pozostawali we wspólności majątkowej. Prawodawca nie wprowadza przy tym minimalnego okresu trwania małżeństwa w pierwszym roku, który legitymowałby do wspólnego opodatkowana małżonków (ślub 31 grudnia również uprawnia do wspólnego rozliczenia). W takim przypadku wspólne rozliczenie dotyczy dochodów całego roku. ramka 7

Ramka 7

Z interpretacji podatkowej: Jeden dzień małżeństwa, ale wspólne rozliczenie całego roku

„Nowo zaślubieni małżonkowie mogą się wspólnie rozliczyć, pod warunkiem że będą posiadać wspólność majątkową i będą małżeństwem na koniec roku podatkowego.

Mając na uwadze przedstawiony opis zdarzenia przyszłego oraz powołane przepisy prawa, stwierdzić należy, że skoro zamierza Pan zawrzeć związek małżeński w 2022 r., będą Państwo posiadać wspólność majątkową oraz będą Państwo małżeństwem na koniec 2022 r., to w Pana przypadku w odniesieniu do dochodów uzyskanych w całości w 2022 r. (obejmujących okres od stycznia do grudnia 2022 r.) może być zastosowane łączne opodatkowanie dochodów małżonków, przewidziane w art. 6 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych”. ©℗

Interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 31 października 2022 r., nr 0113-KDIPT2-1.4011.683.2022.2.MAP

W tym samym trybie co opisana powyżej zmiana (Polski Ład - zmiana od 2022 r. ze skutkiem do rozliczenia za 2021 r.), wprowadzona została też inna, w ramach której wspólne rozliczenie jest możliwe w przypadku śmierci jednego z małżonków w roku zawarcia małżeństwa. Otóż, jeżeli od dnia zawarcia małżeństwa w trakcie tego roku do śmierci małżonka występowała wspólność majątkowa, małżonek dokonujący po zakończeniu roku rozliczenia PIT może zastosować wspólne opodatkowanie.

Oczywiście w każdym przypadku zamiaru wspólnego rozliczenia małżonków za 2022 r. konieczne jest, by żaden z małżonków nie uzyskał w 2022 r. przychodów z działalności gospodarczej opodatkowanej ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych lub dochodu, z którego jest opodatkowany liniowo.

Pozostałe warunki stosowania wspólnego rozliczenia małżonków nie zmieniły się w porównaniu z tymi, które miały zastosowanie przy sporządzeniu zeznania za 2020 r.

Zeznanie roczne samotnego rodzica

Podobnie jak małżonkowie sporządzający zeznanie za 2022 r., którzy zastosują takie same zasady jak przy przygotowaniu zeznania za 2021 r., także samotni rodzice posłużą się regułami bardzo zbliżonymi do tych stosowanych w poprzednim roku. Mimo to trzeba je przybliżyć, aby uchronić podatników przez niepotrzebnym bólem głowy. Niestety w tym zakresie prawodawca wprowadził niespotykane do tej pory nawet w polskich podatkach zamieszanie legislacyjne. Otóż w pierwszej odsłonie Polskiego Ładu całkowicie zmieniono zasady dokonywania rozliczenia PIT przez samotnych rodziców. Na podstawie tych regulacji, począwszy od zeznania za 2022 r., dotychczasowa metoda miała być zastąpiona odliczeniem kwoty 1500 zł przysługującym samotnemu rodzicowi rozliczającemu się z dzieckiem, przy czym miała to być całkowita kwota odliczenia bez jej powielania przy kolejnych dzieciach.

Jednak w tym przypadku prawodawca nie wytrzymał fali krytyki. W drugiej odsłonie Polskiego Ładu wycofał się ze swojego rewolucyjnego pomysłu i wprowadził regulacje bardzo podobne do tych, które były stosowane w poprzednich latach. Co szczególnie ważne z perspektywy sporządzenia zeznania za 2022 r., to już w nim stosowany jest mechanizm wprowadzony Polskim Ładem 2.0. Dzięki temu samotni rodzice niemal powrócili do tego, co było wcześniej.

Koniec końców prawodawca umożliwia rodzicowi lub opiekunowi prawnemu, będącemu panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem, osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci:

małoletnie;
pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną;
pełnoletnie do ukończenia 25. roku życia, uczące się w szkołach,

- dokonanie zapłaty rocznego podatku dochodowego od osób fizycznych w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci, z uwzględnieniem art. 7 ustawy o PIT (przepisy normujące kwestię sumowania przychodów), z tym że do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany.

Przy czym rodzice samotnie wychowujący uczącego się pełnoletniego zstępnego (rzecz jasna również prawni opiekunowie), który jednak nie ukończył 25. roku życia, muszą uwzględnić to, że nie będzie im dane zastosować takiego preferencyjnego rozliczenia PIT, jeżeli w danym roku dziecko zarobkowało, uzyskując:

1) dochody, z wyjątkiem renty rodzinnej, podlegające opodatkowaniu na według skali lub na podstawie art. 30b ustawy o PIT lub

2) przychody, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 (zwolnienie do 26. roku życia) i 152 (zwolnienie dla przeprowadzających się do Polski) ustawy o PIT

- w łącznej wysokości przekraczającej dwunastokrotność kwoty renty socjalnej, w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego.

Przypominając sobie, jak było w poprzednim roku, można stwierdzić, że jest bardzo podobnie, ale w istotny sposób podwyższony został próg zarobków dziecka w porównaniu z tym, co obowiązywało do końca 2021 r. Według aktualnych danych, które zresztą będą się automatycznie waloryzowały wraz ze zmianą wysokości renty socjalnej (dane grudniowe), jest to kwota 16 061,28 zł.

Wraz z powrotem możliwości wspólnego opodatkowania prawo takie przysługuje również nierezydentom z Unii Europejskiej, EOG lub Szwajcarii, którzy:

mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej;
osiągnęły podlegające opodatkowaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przychody w wysokości stanowiącej co najmniej 75 proc. całkowitego przychodu osiągniętego w danym roku podatkowym;
udokumentowały certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Przy czym nie można przeoczyć tego, że w aktualnym stanie prawnym, przygotowując zeznanie za 2022 r., z preferencyjnej formy rozliczenia PIT przewidzianej dla samotnych rodziców nie skorzystają ci podatnicy, którzy wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym wychowują co najmniej jedno dziecko, w tym także wtedy, gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom zostało ustalone świadczenie wychowawcze 500 plus w wysokości połowy kwoty dla każdego rodzica. ramka 8, s. b7

Ramka 8

Z interpretacji podatkowej: Opieka naprzemienna pozbawia prawa do rozliczenia jako samotny rodzic

„W przypadku gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach, kwotę świadczenia wychowawczego ustala się każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego za dany miesiąc świadczenia wychowawczego.

Co do zasady świadczenie wychowawcze na mocy art. 4 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy przysługuje albo matce, albo ojcu, jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu tego rodzica.

W art. 5 ust. 2a ww. ustawy ustawodawca zastrzegł natomiast, że w przypadku opieki naprzemiennej orzeczonej przez sąd kwotę świadczenia wychowawczego ustala się w wysokości połowy kwoty przysługującego za dany miesiąc. Zatem na mocy tego przepisu każdemu z rodziców, który - na mocy orzeczenia sądu - wykonuje opiekę naprzemienną nad małoletnim dzieckiem, przysługuje świadczenie wychowawcze ustalone w sposób wskazany w tym przepisie.

Jak wyżej wskazano, istotny dla zastosowania omawianej preferencji jest fakt samotnego wychowywania dziecka. Zatem samotni rodzice, którzy wychowują dziecko wspólnie (w tym samym lub różnym czasie), w tym również w ramach opieki naprzemiennej, nie mogą rozliczyć swoich dochodów w sposób przewidziany dla osoby samotnie wychowującej dziecko.

Nie sposób zatem zgodzić się z Pana twierdzeniem, że opieka naprzemienna jest wyłączona z działania ustawy jedynie w przypadku pobierania świadczenia wychowawczego przyznanego zgodnie z art. 5 ust. 2a ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci i że w momencie zwrócenia świadczenia bądź nieubiegania się o nie w latach kolejnych podatnik ma prawo do skorzystania ze «wspólnego opodatkowania dochodów» na zasadach określonych w art. 6 ust. 4c.

Mając na uwadze powyższe - w związku z wychowywaniem naprzemiennym niepełnoletniego syna - nie spełnia Pan warunków określonych w art. 6 ust. 4c w związku z art. 6 ust. 4f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a w konsekwencji nie może zostać Pan uznany za osobę samotnie wychowującą dziecko.

Wobec powyższego nie może Pan rozliczyć swoich dochodów za 2022 r. na zasadach określonych w art. 6 ust. 4c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nawet jeżeli zwróci Pan przyznaną i wypłaconą mu w 2022 r. kwotę świadczenia wychowawczego, które przysługuje Panu z mocy art. 5 ust. 2a ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci”. ©℗

Interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 22 grudnia 2022 r., nr 0115-KDIT2.4011.657.2022.1.MM

PYTANIE CZYTELNIKA Jestem samotną matką, rozwódką niepozostającą w żadnym związku, wychowującą dwoje dzieci. Pierwsze z nich to syn, nad którym mam wyłączoną opiekę. Drugie dziecko - córka mająca innego ojca niż pierwsze dziecko - również mieszka ze mną. Nie mieszkam z ojcem córki, natomiast została wobec niej ustalona opieka naprzemienna. Czy w takiej sytuacji mogę zastosować rozliczenie jako samotny rodzic?

ODPOWIEDŹ Niestety nie ma pani możliwości dokonania rozliczenia jako samotny rodzic. Przesądza o tym to, że w stosunku do jednego dziecka (córki) została ustalona opieka naprzemienna. W takiej sytuacji całkowicie bez znaczenia jest to, że jednocześnie ma pani wyłączoną opiekę nad drugim dzieckiem (synem).

Oczywiście, „stałym” warunkiem zastosowania rozliczenia jako samotny rodzic jest nieuzyskiwanie przez rodzica ani dziecko przychodów opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych z działalności gospodarczej lub podatkiem liniowym. Jeżeli podatnik spełnia inne warunki zastosowania rozliczenia jako samotny rodzic, ale uzyskuje przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej, stosując jako metodę opodatkowania podatek linowy lub ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, to warto, by sprawdził, czy nie byłoby dobrym pomysłem dokonanie zmiany formy opodatkowania tych dochodów/przychodów w 2022 r. Mogłoby się wydawać, że to już musztarda po obiedzie, ale nic z tych rzeczy - pod tym względem 2022 r. jest wyjątkowy. No chyba że rodzic już złożył zeznanie podatkowe. Jeżeli jednak podatnik jeszcze nie rozliczył się z fiskusem za 2022 r., to nadal ma szansę zmienić formę opodatkowania - o czym piszemy dalej - a to może umożliwić także rozliczenie jako samotny rodzic.

Zmiana formy opodatkowania w PIT

Wprowadzając poprzez drugą odsłonę Polskiego Ładu zmiany w połowie roku, ustawodawca postawił przed podatnikami poważne wyzwanie: nie zgubić się w gąszczu regulacji. Sytuacja była o tyle specyficzna, że wiele spośród nowych regulacji było stosowanych już do 2022 r. Podkreślmy: nie „w” a „do” roku 2022, tj. całego 2022 r., czyli de facto wsteczne od jego początku. Stąd w niniejszym poradniku staramy się przybliżyć, na co nowego - również w porównaniu z rozliczeniem 2021 r. - w szczególności należy zwrócić uwagę, przygotowując zeznanie za 2022 r. Już w tym miejscu, jak zapewne zauważył czytelnik, jest dziwnie, bo wiele zmian wprowadzonych od 2022 r. nie jest tutaj omawianych, gdyż one były już zastosowane przy sporządzeniu zeznania za 2021 r. Tak właśnie było, gdyż poprawiały one sytuację podatników. Z kolei inne zmiany, wprowadzone od początku 2022 r., zostały derogowane wstecznie nowelizacją Polskiego Ładu 2.0, czyli z perspektywy rozliczenia rocznego prawie w ogóle nie obowiązywały (prawie, bo przecież urzędnicy będą musieli się uporać z instytucją „złotówka za złotówkę”). Niewątpliwie zamieszanie było więc bardzo duże.

Wobec zmian wprowadzonych w trakcie roku nieaktualne czy chybione mogły się okazać wybory formy opodatkowania dokonane na początku roku - oczywiście chodzi o te przypadki, w których wybór mógł być dokonany, a zatem w odniesieniu do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej i najmu prywatnego. W konsekwencji tego prawodawca postanowił umożliwić niektórym podatnikom dokonanie zmiany formy opodatkowania w trakcie 2022 r., a nawet po jego zakończeniu.

Pierwsza ze wskazanych zmian, tj. ta dokonana w trakcie roku oświadczeniem złożonym poprzez wpis do CEIDG, to już temat zamknięty co do modyfikacji, ale jednak trzeba o nim wspomnieć, przybliżając zasady sporządzania zeznania za 2022 r.

Podatnicy, którzy w 2022 r. opodatkowywali przychody z działalności gospodarczej ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, mogli w trakcie 2022 r. przejść na opodatkowanie dochodów według skali. Decyzja taka musiała być przekazana organowi w formie pisemnej (w praktyce przez aktualizację CEIDG) w terminie do 22 sierpnia 2022 r. W konsekwencji tego od lipca do końca roku podatnik opodatkowywał dochód podatkiem według skali. Ale uwaga, informacja taka powodowała, że w pierwszej połowie roku podatnik pozostał opodatkowany ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Poboczny skutek tego jest taki, że teraz podatnik musi złożyć PIT-28 za pierwsze półrocze i oprócz tego PIT-36. Ze względu na to, że w pierwszej połowie roku podatnik uzyskiwał przychody opodatkowane ryczałtem, nie może skorzystać ze wspólnego rozliczenia z małżonkiem ani z rozliczenia jako samotny rodzic. Oprócz tego decyzją taką podatnik zamknął sobie drogę do wstecznej zmiany sposobu opodatkowania dla całego 2022 r.

Jeżeli podatnik nie skorzystał z możliwości zmiany formy opodatkowania działalności gospodarczej z ryczałtu na podatek według skali w trakcie roku, a także podatnik opodatkowujący dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej podatkiem liniowym, który nie złożył jeszcze zeznania za 2022 r., to teraz jest właśnie moment, w którym powinien podjąć decyzję, czy przechodzi na opodatkowane dochodu podatkiem według skali.

Przygotowując zeznanie za 2022 r., należy przede wszystkim uwzględnić to, że zmiana dla całego 2022 r. metody opodatkowania działalności gospodarczej z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych lub podatku liniowego na podatek według skali spowoduje, że podatnik „odzyska” możliwość zastosowania wspólnego rozliczenia z małżonkiem, rozliczenia jako samotny rodzic, skorzystania z ulg podatkowych niedostępnych w ramach PIT-28 czy PIT-36L.

Biorąc pod uwagę temat niniejszego poradnika, jedynie krótko przedstawimy zasady wstecznej zmiany formy opodatkowania, gdyż wielokrotnie już je opisywaliśmy na łamach DGP. Przede wszystkim należy podkreślić, że decyzja o zmianie formy opodatkowania musi być bardzo dobrze przemyślana, bo zarówno jej dokonanie, jak i nieskorzystanie z niej w odniesieniu do 2022 r. ma charakter nieodwołalny.

Zmiany formy opodatkowana dla 2022 r. zarówno ryczałtowcy, jak i podatnicy opłacający podatek linowy dokonują, składając za 2022 r. PIT-36 (PIT-36S) i wykazując w nim przychody i koszty 2022 r. Co ważne, w takiej sytuacji jako zaliczki za 2022 r. prezentowane są prawidłowo obliczone zaliczki według pierwotnie wybranej dla tego roku metody. Dzięki temu podatnik i organ widzą, jakie są różnice. Oczywiście, aby zmiana taka była uzasadniona, zapłacone zaliczki powinny być wyższe niż finalnie obliczony według skali podatek za 2022 r.

Jak już było wspomniane, dzięki takiej zmianie formy opodatkowania podatnicy odzyskują preferencje podatkowe właściwe tylko przy opodatkowaniu według skali, a w przypadku ryczałtowców dodatkowo możliwość rozliczenia kosztów uzyskania.

Jeżeli podatnik złoży PIT-36 i wykaże z nim przychody, zmieniając formę opodatkowania, to nie może się już z takiej decyzji wycofać. Z kolei gdyby podatnik złożył PIT-28 albo PIT-36L za 2022 r., wykazując w nim przychody, to tym samym pozbawiłby się prawa do zmiany metody opodatkowania. Innymi słowy, ani PIT-36, ani PIT-36L czy PIT-28 nie może być wycofany tak, by odwrócić decyzję dotyczącą zmiany (albo jej braku) formy opodatkowania. Stąd zalecana wcześniej ostrożność i przemyślane działanie.

Rzecz jasna, cały proces zmiany (albo rezygnacji) powinien być poprzedzony szczegółową analizą. Nie można przy tym zapominać o ogólnych zasadach współistnienia różnych form opodatkowania przy różnych zasadach prowadzenia działalności gospodarczej. Chociażby, w przypadku gdy podatnik prowadzi działalności gospodarcze w różnych formach, to musi uwzględnić zasadę, zgodnie z którą nie jest możliwe łączenie form opodatkowania według skali z opodatkowaniem podatkiem liniowym. To oznacza, że zmiana formy opodatkowania nie jest możliwa, gdyby miało to doprowadzić do opodatkowania części dochodów z działalności gospodarczej podatkiem według skali i części podatkiem liniowym. Przy prowadzeniu działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej czy jawnej trzeba brać pod uwagę zasadę wspólnej ustawy dla wszystkich wspólników spółki cywilnej i jawnej, przez co niekiedy brak możliwości zmiany formy opodatkowania przez jednego wspólnika zamyka drogę modyfikacji pozostałym wspólnikom.

Zmiana formy opodatkowania z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych na podatek według skali jest możliwa również w przypadku podatników uzyskujących przychody z najmu prywatnego. Tutaj implikacje fiskalne są znacznie węższe, jednak decyzja również powinna być przemyślana ze względu na to, że i w tym przypadku ma ona nieodwracalny charakter. ©℗

Podsumowanie

W każdym roku sporządzenie zeznania rocznego w podatku dochodowym to dla podatników szczególne wyzwanie. Bez wątpienia usługa Twój e-PIT stanowi dla wielu z nich istotne ułatwienie, jednak w żadnym razie nie można zapominać o tym, że koniec końców odpowiedzialność za dokonane rozliczenie, poprawność zeznania, a w konsekwencji i za zobowiązanie podatkowe spoczywa na samym podatniku.

Rozliczenie za 2022 r. jest szczególne ze względu na ogromne zamieszanie podatkowe wprowadzone przepisami Polskiego Ładu, wymyślane przez resort finansów rolowanie zaliczek, zmiany dokonywane w trakcie roku ze skutkiem dla całego roku, a wreszcie z wprowadzeniem dla niektórych podatników możliwości zmiany metody opodatkowania w trakcie roku, a nawet wstecznie po jego zakończeniu. W konsekwencji tego jak mantrę powtarzamy niektórym podatnikom: nie śpiesz się z rozliczeniem, wszystko dobrze przelicz, przekalkuluj, spójrz na swoją sytuację szeroko, pamiętaj o innych obciążeniach (jak składka zdrowotna czy danina solidarnościowa), na pewne decyzje masz jeszcze czas, a raz podjęte i wykonane są nieodwracalne. Co ciekawe, w konsekwencji tego niektórzy spośród podatników musieli do 20 lutego podjąć decyzję o zasadach opodatkowania w 2023 r., a jeszcze mają czas na wybór metody opodatkowania dla 2022 r.