Senat przyjął w piątek projekt nowelizacji ustawy o kompensacie dla ofiar niektórych czynów zabronionych. Proponowane zmiany mają m.in. przyspieszyć przyznawanie kompensat pokrzywdzonym i rozszerzyć zakres dochodzenia rekompensat.
Za przyjęciem senackiej inicjatywy głosowało 52 senatorów, jeden był przeciw, a 45 wstrzymało się od głosu. Projekt trafi teraz do Sejmu.
Proponowane zmiany zostały zainspirowane stanowiskiem Rzecznika Praw Obywatelskich, który zauważył, że instytucja kompensaty nadal jest stosunkowo rzadko wykorzystywana przez pokrzywdzonych przestępstwem. "Zarówno z wpływających do mojego Biura sygnałów od obywateli, jak i z publikacji prasowych można wysnuć wniosek, że instytucja kompensaty jest wykorzystywana stosunkowo rzadko" - pisał przed rokiem RPO Adam Bodnar w piśmie do marszałka Senatu Tomasza Grodzkiego.
Kompensata jest jednym z rodzajów wyrównania szkód poniesionych z powodu popełnionego przestępstwa. To świadczenie pieniężne przyznawane ofiarom niektórych przestępstw lub bliskim ofiar. Nie ma charakteru zadośćuczynienia, służy jedynie pokryciu kosztów leczenia, rehabilitacji lub pogrzebu, utraconych zarobków i innych środków utrzymania.
Ustawa o państwowej kompensacie została uchwalona w 2005 r. Instrument kompensaty nie jest jednak wystarczająco wykorzystywany, mimo przyjętej jeszcze w sierpniu 2015 r. już jednej nowelizacji tych przepisów. Dlatego - według RPO - potrzebne jest m.in. przyspieszenie postępowań dotyczących przyznania kompensaty. "Służyłoby temu wprowadzenie maksymalnego terminu rozpoznania sprawy o jej przyznanie. Zwróciłoby to uwagę sądów na konieczność priorytetowego rozpoznawania takich spraw" - zaznaczał w zeszłym roku Rzecznik.
W związku z tym w celu przyspieszenia postępowań dotyczących przyznania kompensaty przyjęty w piątek senacki projekt zakłada wprowadzenie maksymalnego, sześciomiesięcznego terminu rozpoznania takich spraw. Jak wskazano, termin ten będzie jedynie instrukcyjny, jednak w ocenie autorów regulacji - "może zwrócić uwagę sądów na konieczność priorytetowego rozpoznawania tej kategorii spraw".
"Samo zakreślenie terminu w postępowaniu przed sądem I instancji prawdopodobnie nie rozwiązuje w pełni problemu, gdyż wypłata kompensaty może wydłużyć się i to znacznie z powodu zbyt długo trwającego postępowania odwoławczego. W związku z tym celowe stało się zakreślenie odpowiedniego terminu do rozpoznania apelacji na poziomie trzech miesięcy" - zaznaczono.
Proponowane przepisy przewidują też możliwość dochodzenia zaliczki na poczet kompensaty przez pokrzywdzonego również w części odnoszącej się do utraconych zarobków lub innych środków utrzymania. "W szczególności w przypadku osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą lub utrzymujących się z pracy dorywczej, szkoda na zdrowiu wyrządzona czynem zabronionym może skutkować nagłą i natychmiastową utratą źródła dochodu oraz drastycznym pogorszeniem sytuacji majątkowej takich osób" - wskazano w uzasadnieniu.
Projekt zakłada też wprowadzenie obowiązku informowania pokrzywdzonych przestępstwem o możliwości ubiegania się o uzyskanie zabezpieczenia na poczet kompensaty.
"Istotnym problemem jest bardzo niska świadomość istnienia tej instytucji, co przekłada się na małą liczbę wniosków o przyznanie kompensat. W tej sytuacji Rzecznik widzi potrzebę wprowadzenia zmian, które usprawniłyby ich przyznawanie i zwiększyły świadomość tej możliwości" - podkreślał rok temu Bodnar.