Miliard na wsparcie rozwoju terminali intermodalnych

Jeszcze kilka lat temu wskaźnik gęstości terminali był w naszym kraju trzykrotnie niższy niż w wysoko rozwiniętych krajach Europy Zachodniej. Sytuacja ta ulega stopniowej poprawie. Z udziałem 470 mln zł z Funduszy Europejskich na lata 2007–2013 zrealizowano i rozliczono 22 tego typu projekty o łącznej wartości kosztów kwalifikowanych przekraczającej 1,2 mld zł. Efekt to m.in. 14 zbudowanych lub przebudowanych terminali intermodalnych, 433 nowe platformy do przewozu kontenerów czy 270 naczep – intermodalnych jednostek ładunkowych. Biorąc jednak pod uwagę skalę potrzeb wciąż jeszcze pozostaje wiele do zrobienia. Dlatego w nowej edycji programu Infrastruktura i Środowisko na rozwój transportu morskiego, śródlądowych dróg wodnych i połączeń multimodalnych (działanie 3.2) zarezerwowano aż 1 382 261 680 euro, czyli ponad 5,8 mld zł. Za ich rozdysponowanie odpowiedzialne jest Centrum Unijnych Projektów Transportowych, które aktualnie prowadzi nabór wniosków w ramach konkursu dotyczącego transportu intermodalnego z nowej puli środków unijnych.

Dla kogo i na co?
O dofinansowanie mogą ubiegać się:
- zarządy portów morskich,
- przedsiębiorcy z całej Unii Europejskiej, którzy wykonują lub zamierzają wykonywać na terytorium Polski działalność gospodarczą w zakresie transportu intermodalnego, w tym operatorzy terminali intermodalnych,
- podmioty zajmujące się udostępnianiem taboru kolejowego przeznaczonego do wykonywania transportu intermodalnego,
- podmioty zarządzające infrastrukturą kolejową, zapewniającą bezpośredni dostęp do terminali intermodalnych.

Wsparcie przeznaczone jest na kilka różnych typów projektów, przy czym możliwe jest ich łączenie w większe, kompleksowe przedsięwzięcia.
Pierwszym jest budowa lub przebudowa infrastruktury terminali intermodalnych, również tych położonych w centrach logistycznych i portach morskich. Możliwe są również inwestycje obejmujące infrastrukturę kolejową (w tym bocznice) lub drogową, niezbędną do połączenia terminali z siecią istniejącej infrastruktury transportowej. Możliwe jest zgłaszanie projektów dotyczących wyłącznie infrastruktury dostępowej, jednak podpisanie umów o dofinansowanie wymaga w tym przypadku uzyskania zgody Komisji Europejskiej na zmianę odpowiednich postanowień w programie.

Drugi rodzaj kwalifikujący się do dofinansowania to zakup lub modernizacja urządzeń niezbędnych do obsługi terminali intermodalnych, w szczególności urządzeń dźwigowych i innych – służących do przeładunku oraz lokomotyw manewrowych.

Inwestycje mogą też obejmować zakup lub modernizację systemów – urządzeń i oprogramowania – służących do lokalizacji pojazdów, a także wydatki na ich wdrożenie.

Ostatnim typem projektów jest zakup lub modernizacja taboru kolejowego, w tym lokomotyw trakcyjnych, oraz specjalistycznych wagonów.

Jakie dofinansowanie
Minimalna wartość kosztów kwalifikowanych projektów, które mogą liczyć na wsparcie z działania 3.2 Rozwój transportu morskiego, śródlądowych dróg wodnych i połączeń multi-modalnych, typ C Transport intermodalny, to 10 mln zł. Wyjątek stanowią projekty obejmujące wyłącznie infrastrukturę dostępową, gdzie koszty kwalifikowane mogą zaczynać się od 5 mln zł. Maksymalna wartość nie została określona.

Dopuszczalny udział dofinansowania to 50 proc. Istnieje jednak dodatkowe obostrzenie, którego trzeba przestrzegać zarówno na etapie wnioskowania i realizacji projektu, jak i w okresie trwałości. Dotacja może być udzielona maksymalnie w takiej wysokości, przy której finansowa wewnętrzna stopa zwrotu z kapitału krajowego (FRR/k) nie przekracza 25 proc. Dla przedsięwzięć o wyższej wartości FRR/k należy wyliczyć odpowiednio niższy poziom dofinansowania.
Wskaźnik FRR/k powinien być monitorowany przez cały okres trwałości projektu, i rok do roku przeliczany poprzez podstawienie danych historycznych oraz aktualnych prognoz makroekonomicznych i handlowych.

Składanie wniosków
W działaniu 3.2 Rozwój transportu morskiego, śródlądowych dróg wodnych i połączeń multimodalnych, typ C Transport intermodalny, zastosowana została szczególna procedura. Oprócz standardowego wniosku o dofinansowanie, ubiegający się o wsparcie składają również tzw. wniosek o udzielenie pomocy publicznej. Ma on na celu wstępne potwierdzenie spełnienia jednej z zasad zgodności pomocy publicznej z rynkiem wewnętrznym Unii Europejskiej. Można go złożyć razem z wnioskiem o dofinansowanie lub wcześniej. Jego pozytywne rozpatrzenie jest konieczne, aby projekt mógł zostać objęty dofinansowaniem, choć nie jest równoznaczne z jego udzieleniem. Główna aplikacja oceniana jest w o wiele szerszym zakresie, a spełnienie warunków dotyczących pomocy publicznej jest tylko jednym z elementów.

Wniosek o udzielenie pomocy publicznej pełni jeszcze jedną funkcję – wraz z otrzymaniem przez wnioskodawcę pozytywnej opinii CUPT, możliwe jest rozpoczęcie realizacji projektu i kwalifikowanie wydatków. Oznacza to, że podmioty skłonne ponieść ryzyko rozpoczęcia inwestycji jeszcze przed ostateczną decyzją o przyznaniu dofinansowania, składając z wyprzedzeniem dokument dotyczący pomocy publicznej mogą przyspieszyć rozpoczęcie planowanych prac.
O ile wnioski o dofinansowanie będą oceniane dopiero po zakończeniu całego naboru, czyli po 29 września, to wstępna weryfikacja w zakresie pomocy publicznej realizowana jest na bieżąco. – Cieszy się ona dużym zainteresowaniem. Nabór wniosków prowadzimy od stycznia 2017 r. i do tej pory w ramach wstępnej kwalifikacji 24 podmioty złożyły 28 aplikacji – informuje Przemysław Gorgol, p.o. dyrektora Centrum Unijnych Projektów Transportowych.

Uwaga na błędy
Co prawda aktualny nabór wniosków jest pierwszym dotyczącym transportu intermodalnego w ramach programu Infrastruktura i Środowisko 2014–2020, jednak Centrum Unijnych Projektów Transportowych ma już spore doświadczenie w ocenie wniosków o dofinansowanie podobnych projektów z Funduszy Europejskich na lata 2007-2013.

Jak podkreśla dyrektor CUPT bardzo ważne jest, aby dokumentacji aplikacyjnej nie traktować jako jednorazowego narzędzia uzyskania dotacji. – Przy tak dużych projektach zawsze trzeba się liczyć z możliwymi przyszłymi modyfikacjami pociągającymi za sobą konieczność ponownej weryfikacji zasadności przyznanej pomocy. Niemniej jednak należy pamiętać, że po podpisaniu umowy o dofinansowanie, zmiany dotyczące m.in. katalogu wydatków kwalifikowalnych będą mogły mieć miejsce pod warunkiem, że nie wpływają one na ogólny charakter projektu w stosunku do pierwotnie zakładanego – mówi. Podpowiada też, aby starannie wybrać konsultanta wspierającego w procesie aplikowania i rozliczania projektu. Bardzo ważne jest, aby taka firma miała doświadczenie z projektami o dużej skali, realizowanymi na zasadach obowiązujących w programie Infrastruktura i Środowisko.

We wnioskach szczególną uwagę warto jego zdaniem zwrócić na opis terminala, posiadanego sprzętu i prognoz odnoszących się do planowanego wzrostu przeładunków. Wnioskodawcy często zapominali opisać strategię rozwoju firmy, sytuację konkurencyjną czy działania na rzecz pozyskania nowych klientów. Zawsze warto załączyć listy intencyjne. – Rzadko, ale zdarzały się przypadki uzależnienia prognoz ładunkowych od celów projekcji finansowych, a nie realnych warunków rynkowych – dodaje.

Błędy najczęściej popełniane w analizie finansowej projektów:
- Brak opisów do przyjętych założeń dotyczących przychodów, kosztów operacyjnych oraz nakładów odtworzeniowych.
- Projekcje finansowe niepowiązane z projekcjami obrotów ładunkowych. Niespójności projekcji dla lat historycznych w porównaniu ze sprawozdaniami zweryfikowanymi przez biegłego rewidenta.
- Brak odzwierciedlenia projektu i jego trwałości finansowej w projekcji wieloletniej sprawozdań finansowych. W montażu finansowym brak uwzględnienia (lub niezgodność kwot) innych projektów dofinansowanych z funduszy UE.
- Brak opisu sytuacji finansowej beneficjenta. W przypadku zaciągnięcia kredytu, brak opisu parametrów pożyczki (wysokość raty, spłaty odsetek itp.) lub przyjęcie nieprawdziwych założeń.
Najczęściej popełniane błędy w analizie społeczno-ekonomicznej to:
- Niewłaściwe określenie różnic pomiędzy lokalizacją strumieni transportowych ‘z inwestycją’ i ‘bez inwestycji’ w korytarzach transportowych oraz niewłaściwe przypisanie ich do poszczególnych gałęzi transportu (przewozy kolejowe, drogowe i morskie)
- Nieumiejętne określenie katalogu korzyści społeczno-ekonomicznych nieadekwatne do projektu lub określenie niezgodne z wytycznymi w konkursie,
- Nieprzemyślane oszacowanie lub przeszacowanie wagi ładunku przypadającej na 1 TEU (istotne w kwantyfikacji pracy przewozowej na użytek analizy efektów środowiskowych).

Problemy, jakie beneficjenci napotykali w trakcie realizacji projektów dofinasowanych z poprzedniej edycji programu to przede wszystkim opóźnienia zadań związanych z opracowaniem dokumentacji przygotowawczej z uwagi na przedłużające się uzgodnienia z innymi instytucjami. Pojawiały się też problemy z terminowym rozliczeniem projektu z uwagi na postępowania ugodowe/inne sądowe prowadzone w związku z realizacją inwestycji. Często miało miejsce niedoszacowanie wartości zamówień na dostawy/roboty skutkujące unieważnieniem przetargu. – Wybierając dostawców i wykonawców warto też zwracać uwagę na ich kondycję finansową. Pojawiały się przypadki, w których grożąca dostawcy upadłość groziła brakiem realizacji projektu i zwrotem środków UE z odsetkami – ostrzega Przemysław Gorgol.

Występowały się też zmiany zakresu rzeczowego w trakcie realizacji projektu (często w trakcie przeprowadzania procedury przetargowej) powodujące wydłużanie czasu na złożenie ofert przez potencjalnych oferentów i potrzebę aneksowania umowy o dofinansowanie. Pojawiała się również konieczność realizacji robót dodatkowych, których wykonanie rodziło ryzyko, iż zakres projektu nie zostanie zrealizowany w terminie określonym w umowie o dofinansowanie.
I ostatnia rzecz, o której nie warto zapominać, przygotowując projekt i dokumentację aplikacyjną, to siła wyższa. W poprzednich latach wpływ na realizację projektów miała ciężka sytuacja geopolityczna Ukrainy, która przełożyła się na brak dostaw od ukraińskich podwykonawców.

Ważne informacje

Dotacje dla terminali intermodalnych
- Źródło dofinansowania: Program Infrastruktura i Środowisko 2014–2020, działanie 3.2 Rozwój transportu morskiego, śródlądowych dróg wodnych i połączeń multimodalnych, typ C Transport Intermodalny
- Instytucja udzielająca wsparcia: Centrum Unijnych Projektów Transportowych, www.cupt.gov.pl
- Budżet konkursu: 1 mld zł
- Termin składania wniosków: do 29 września 2017 r.

Więcej bezpłatnych informacji znajdziesz na www.funduszeeuropejskie.gov.pl oraz w Punktach Informacyjnych Funduszy Europejskich.

Monika Niewinowska