Czy wychowywanie dzieci uprawnia do otrzymania emerytury?

• Dlaczego wychowywanie dzieci nie może być przesłanką do otrzymania świadczenia w drodze wyjątku?
• Jak należy obliczać bieg okresu przedawnienia roszczenia o świadczenie z ubezpieczenia wypadkowego, gdy oczekiwano na decyzję w sprawie choroby zawodowej?
• Czy należy odprowadzać składki od napiwków wypłacanych przez pracodawcę?

Przyznanie świadczenia w drodze wyjątku na podstawie art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna) jest możliwe, jeżeli wnioskodawca łącznie spełni następujące warunki:

• jest lub był osobą ubezpieczoną lub jest członkiem rodziny pozostałym po ubezpieczonym,
• nie spełnia warunków ustawowych do uzyskania świadczeń wskutek szczególnych okoliczności,
• nie może podjąć pracy ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek,
• nie ma niezbędnych środków utrzymania.

Do przyznania świadczenia w drodze wyjątku wszystkie przesłanki, o jakich mowa w tym przepisie, powinny być spełnione łącznie, a brak choćby jednej z nich wyklucza możliwość przyznania świadczenia.

Należy też wskazać, że powołany wyżej art. 83 ustawy emerytalnej może być zastosowany tylko do sytuacji wyjątkowych, gdy mimo dołożenia wszelkiej staranności zaistniały niemożliwe do przezwyciężenia przeszkody w uzyskaniu świadczeń na zasadach ogólnych. Na potrzeby stosowania tego przepisu za szczególną okoliczność uważa się tylko zdarzenie bądź trwały stan wykluczający aktywność zawodową konkretnej osoby z powodu niemożliwości przezwyciężania ich skutków. Okolicznością szczególną może być jedynie zdarzenie lub trwały stan o charakterze zewnętrznym, obiektywnym i niezależnym od woli danej osoby.

Orzecznictwo stoi na stanowisku, że rezygnacja z zatrudnienia na rzecz opieki nad dzieckiem nie usprawiedliwia braku odpowiedniego okresu ubezpieczenia i nie wystarcza do przyznania świadczenia w drodze wyjątku. Poświęcenie się obowiązkom rodzinnym nie może być uznane za szczególną okoliczność usprawiedliwiającą bezczynność zawodową i dającą tytuł do świadczenia z ubezpieczenia społecznego. Nie jest to okoliczność niezależna od woli osoby ubezpieczonej, lecz jej wybór, i, dokonując takiego wyboru, powinna ona się liczyć z konsekwencjami. Zauważyć należy bowiem, że niezależnie od tego, jak wielkie znaczenie ma dla dzieci ciągła obecność i opieka rodzica, czas spędzony w domu nie wyklucza możliwości podjęcia zatrudnienia. Nie czyni to osoby sprawującej opiekę niezdolną do pracy (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 lipca 2019 r., sygn. akt I OSK 290/19, dostępny w Legalis nr 2195515, oraz wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 3 września 2008 r., sygn. akt II SA/Wa 613/08, dostępny w Legalis nr 158433). Opieka nad dziećmi mogła ograniczać, natomiast nie uniemożliwiała całkowicie wykonywania zatrudnienia lub innej działalności objętej ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi.

W sytuacji, gdy WSA oddali skargę, wnioskodawczyni będzie przysługiwała skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Warunkiem wniesienia skargi kasacyjnej do NSA jest złożenie w terminie wniosku o sporządzenie uzasadnienia, a wniosek złożony po upływie siedmiu dni jest bezskuteczny (nie wywołuje skutków prawnych). Skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie 30 dni od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.

Skarga kasacyjna jest obarczona przymusem adwokacko-radcowskim, co oznacza, że musi zostać sporządzona i podpisana przez adwokata lub radcę prawnego (względnie inną uprawnioną osobę wymienioną w art. 175 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, np. sędzia, notariusz, prokurator) przy zachowaniu wymagań formalnoprawnych i konstrukcyjnych. Niespełnienie któregokolwiek z powyższych warunków uczyni skargę kasacyjną niedopuszczalną, a w konsekwencji spowoduje jej odrzucenie (art. 178 ww. ustawy). ©℗

Odpowiadając na to pytanie, należy na początku odwołać się do art. 67 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa), które dotyczy przedawnienia roszczenia o wypłatę zasiłku chorobowego, wyrównawczego, macierzyńskiego oraz opiekuńczego, a także – za sprawą art. 69 ustawy zasiłkowej – świadczenia rehabilitacyjnego. Zgodnie z art. 67 ust. 1 roszczenie o wypłatę zasiłku chorobowego, wyrównawczego, macierzyńskiego oraz opiekuńczego przedawnia się po upływie sześciu miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. Jeżeli niezgłoszenie roszczenia o wypłatę świadczenia nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby uprawnionej, to termin sześciu miesięcy liczy się od dnia, w którym ustała przeszkoda uniemożliwiająca zgłoszenie roszczenia (art. 67 ust. 3 ustawy zasiłkowej).

W opisanej sprawie oczekiwanie na otrzymanie decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej było przeszkodą w zgłoszeniu roszczenia o wypłatę świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczenia wypadkowego. Wniosek o świadczenie został złożony 6 lipca 2023 r., a wiec należy uznać, że od daty wydania orzeczenia lekarskiego o rozpoznaniu choroby zawodowej (18 kwietnia 2023 r.) oraz od daty wydania decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej (1 czerwca 2023 r.) do dnia złożenia wniosku o świadczenie rehabilitacyjne w wysokości 100 proc. nie minął okres sześciu miesięcy na zgłoszenie roszczenia o wypłatę.

Okolicznością uzasadniającą zastosowanie w niniejszym przypadku art. 67 ust. 3 ustawy zasiłkowej jest to, że wnioskodawczyni nie miała w okresie zasiłkowym świadomości, że jej schorzenie jest wynikiem choroby zawodowej. Dlatego dopiero w momencie wydania decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej ustała przyczyna niezależna od wnioskodawczyni uniemożliwiająca złożenie stosownego wniosku (patrz: wyrok Sądu Okręgowego w Elblągu z 27 marca 2015 r. sygn. akt IV Ua 5/15).

Podsumowując, należy zatem stwierdzić, że w opisywanej sprawie nie doszło do przedawnienia. ©℗

Zgodnie z ogólną zasadą składki na ubezpieczenie społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne są naliczane od przychodów. Definicja przychodu na potrzeby ubezpieczeń została określona w art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z nią za przychód uważa się przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu m.in. zatrudnienia w ramach stosunku pracy, prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy oraz przychody z działalności wykonywanej osobiście przez osoby należące do składu rad nadzorczych, niezależnie od sposobu ich powoływania. Z kolei ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT) za przychody ze stosunku pracy uważa wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Powstaje zatem pytanie, czy napiwki wypłacane w systemie opisanym w pytaniu także są objęte tą definicją. Jeśli tak, to wówczas odpowiedź na to pytanie zadane na wstępie będzie twierdząca.

Odpowiedzi udzielił Sąd Najwyższy w wyroku z 13 września 2018 r., sygn. akt II UK 343/17. Sąd stwierdził, że kwoty wypłacane przez pracodawcę z tytułu napiwków gromadzonych w ramach zorganizowanego i zarządzanego przez niego systemu stanowią podstawę obliczania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne wraz z innymi przychodami ze stosunku pracy (art. 18 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 9 ustawy systemowej oraz art. 12 ustawy o PIT). SN uznał, że katalog świadczeń zaliczanych do przychodów ze stosunku służbowego ma charakter otwarty, a więc każda wpłata, którą pracownik otrzymuje w związku ze stosunkiem pracy, jest jego przychodem z tego źródła, z którego dochód podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Ponadto pojęcie wynagrodzenia za pracę ma charakter węższy niż pojęcie przychodów ze stosunku pracy.

Na marginesie warto dodać, że kwestia art. 12 ust. 1 ustawy o PIT w zakresie, w jakim pozwala on na uznanie za przychody ze stosunku pracy otrzymanych przez pracowników spółki napiwków niebędących przychodem pracodawcy, była przedmiotem skargi konstytucyjnej. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze dalszego biegu (postanowienie z 29 kwietnia 2014 r., sygn. akt Ts 68/13, OTK-B 2014 nr 4, poz. 290).

Skoro więc napiwek wypłacany przez pracodawcę jest przychodem ze stosunku pracy, to podlega także oskładkowaniu. Tego rodzaju przychody nie zostały bowiem włączone do katalogu wyjątków od obowiązku oskładkowania.©℗