Na jakich zasadach oblicza się okres wyczekiwania, gdy zmieniono obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe na dobrowolne. Czy osoba, która uzyskała orzeczenie o niepełnosprawności, może skorzystać z ulgi w składce zdrowotnej. Dlaczego przedsiębiorca, który pracował podczas zwolnienia lekarskiego, nie ma postaw do zmniejszenia składek. Jaki wpływ na prawo do świadczeń mają definicje niezdolności do pracy zawarte w innych ustawach ubezpieczeniowych

Na jakich zasadach oblicza się okres wyczekiwania, gdy zmieniono obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe na dobrowolne

Pracowałem na etacie do końca marca 2022 r. Po zakończeniu stosunku pracy 15 kwietnia 2022 r. zarejestrowałem działalność gospodarczą i zgłosiłem się w terminie 7 dni do ubezpieczeń społecznych z tego tytułu z dobrowolną składką chorobową. Od 25 kwietnia przebywam na zwolnieniu lekarskim. Czy przysługuje mi zasiłek chorobowy? Czy ma znaczenie, że podlegam teraz nieobowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu?
Z art. 4 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) wynika, że ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego:
  • po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego ‒ jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu;
  • po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego ‒ jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.
W kolejnych przepisach ustawodawca wprowadził jednak różne wyjątki od wskazanego wyżej tzw. okresu wyczekiwania. Takim wyjątkiem jest m.in. art. 4 ust. 2 ustawy zasiłkowej, gdzie postanowiono, że do okresów ubezpieczenia chorobowego, o których mowa w ust. 1, wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.
W opisywanej sytuacji między zakończeniem podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu a rozpoczęciem podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu minęło tylko 15 dni, a więc nie przekroczono wspomnianego wyżej limitu 30 dni. Przedsiębiorca, mimo krótkiego okresu prowadzenia działalności, będzie miał prawo do zasiłku chorobowego. To, że jego kolejne ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne, nie ma w tym przypadku znaczenia, bo art. 4 ust. 2 ustawy zasiłkowej nie wprowadza takiego rozróżnienia. ©℗
Podstawa prawna
• art. 4 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)

Czy osoba, która uzyskała orzeczenie o niepełnosprawności, może skorzystać z ulgi w składce zdrowotnej

Niedawno uzyskałem orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, ale prowadzę działalność od kilku lat. Czy mimo to mogę korzystać z ulgi dotyczącej składki zdrowotnej i opłacać ją w wysokości nieprzekraczającej kwoty zaliczki na podatek PIT? Działalność gospodarcza to mój jedyny przychód.
Możliwość takiej ulgi przewiduje art. 82 ust. 10 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Zgodnie z nim składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana w wysokości nieprzekraczającej kwoty należnej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, w przypadku gdy osoba zaliczona do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności uzyskuje przychód m.in. jedynie z prowadzenia pozarolniczej działalności.
ZUS w piśmie z 8 lutego 2022 r. (nr WPI/200000/43/41/2022), stwierdził wprost, że prawo do ulgi jest uzależnione od:
1) posiadania przez przedsiębiorcę umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, oraz
2) uzyskiwania przez płatnika składek przychodów jedynie z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.
Nie ma to zastosowania do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, które opłacają podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych lub w formie karty podatkowej, lub w przypadku wpłaty zaliczek kwartalnych.
Przepisy nie wymagają jednak, aby była to nowo rozpoczynana działalność.
Podstawa prawna
• art. 79 ust. 1 i 2, art. 82 ust. 10 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)

Dlaczego przedsiębiorca, który pracował podczas zwolnienia lekarskiego, nie ma postaw do zmniejszenia składek

Prowadzę działalność gospodarczą. W styczniu przebywałam na zwolnieniu lekarskim, więc za ten czas pomniejszyłam sobie składki. ZUS na początku mi zasiłek wypłacił, ale teraz twierdzi, że nie był należny, bo wykonywałam dodatkową pracę zarobkową. Nie dość, że żąda zwrotu zasiłku, to jeszcze zaległych składek. Obawiam się, że przegram sprawę o zwrot zasiłku. Czy to oznacza, że będę musiała także dopłacić składki? Przecież w terminie ich zapłaty prawo do zasiłku miałam.
Możliwość zmniejszenia składek za miesiąc, w którym przedsiębiorca był niezdolny do pracy, została przewidziana w przepisach ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z art. 18 ust. 9 ustawy systemowej za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie, i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu. Na mocy zaś ust. 10 zasady zmniejszania najniższej podstawy wymiaru składek, o których mowa w ust. 9, stosuje się odpowiednio w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku.
W opisywanej w pytaniu sytuacji przedsiębiorca pomniejszył składki za styczeń 2022 r., bo jego zdaniem spełniał warunki do przyznania zasiłku. W wyniku jednak następczego postępowania ZUS ustalono, że miały miejsce okoliczności określone w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z nim ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Powstaje więc pytanie o skutek tych ustaleń ZUS dla pomniejszonych składek.
Na ten temat wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z 24 maja 2017 r., sygn. akt III AUa 948/16. Sąd wyraźnie podkreślił, że sam fakt niezdolności do pracy nie upoważnia do skorzystania z regulacji przewidzianej w art. 18 ust. 9 i 10 ustawy systemowej. Prawidłowa interpretacja tych przepisów nie może prowadzić bowiem do premiowania ubezpieczonych, którzy zwolnienie z obowiązków składkowych uzyskali w sposób nieuprawniony, nawet jeżeli stan ten został ustalony następczo, w trakcie kontroli ZUS. Sąd zwrócił uwagę na cel zasiłku chorobowego. Zasiłek nie jest bowiem świadczeniem z tytułu wystąpienia choroby, ale ma stanowić rekompensatę utraconego wynagrodzenia (przychodu) z powodu choroby. Mając to na uwadze, należy stwierdzić, że utrata prawa do zasiłku chorobowego (art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej) powoduje taką samą sytuację dla ubezpieczonego jak w przypadku stwierdzenia braku prawa do zasiłku.
Podobnie więc w opisywanej sytuacji można się spodziewać, że w razie ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy zasiłkowej na niekorzyść przedsiębiorcy niekorzystne będzie także rozstrzygnięcie sprawy składkowej. Konieczne będzie zatem uregulowanie zaległych składek wraz z odsetkami. W związku ze zmianą przepisów ustawy systemowej, która weszła w życie 1 stycznia 2022 r., niedopłata składek nie będzie już oznaczała przerwania podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Dopóki jednak składki nie zostaną uzupełnione, dopóty przedsiębiorca nie będzie miał prawa do świadczeń chorobowych za kolejne okresy. ©℗
Podstawa prawna
•art. 17 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
•art. 18 ust. 9 i 10 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)

Jaki wpływ na prawo do świadczeń mają definicje niezdolności do pracy zawarte w innych ustawach ubezpieczeniowych

Od wielu lat choruję, mam orzeczenie o niepełnosprawności. Wykorzystałam okres zasiłkowy, świadczenie rehabilitacyjne, a lekarz medycyny pracy stwierdził, że nie jestem zdolna do podjęcia pracy na dotychczasowym ani podobnym stanowisku. Złożyłam wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy, ale ZUS mi jej odmówił. Jego zdaniem nie jestem niezdolna do pracy, mimo że do pracy nie zostałam dopuszczona. Mimo zwolnienia lekarskiego nie otrzymałam zasiłku, bo wyczerpałam okres zasiłkowy. Czy ta sprzeczność może być podstawą do podważenia decyzji ZUS?
W tego rodzaju sprawach należy odróżnić niezdolność do pracy dla celów ubezpieczenia rentowego od niezdolności do pracy dla celów ubezpieczenia chorobowego. Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna) niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei w rozumieniu ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa niezdolność do pracy jest pojęciem prawno-medycznym, utożsamianym ze stanem zdrowia osoby, w trakcie którego ubezpieczony nie jest zdolny do wykonywania pracy (uchwała Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2021 r., sygn. akt III UZP 2/21).
A to oznacza, że niezdolność do pracy, która mogłaby umożliwiać otrzymanie zasiłku chorobowego, nie musi oznaczać podstawy do otrzymania renty z tytułu niezdolności do pracy. Potwierdził to także Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 26 stycznia 2016 r., sygn. akt III AUa 373/15. Sąd podkreślił, że czym innym jest niezdolność do pracy w rozumieniu ustawy zasiłkowej ustalona dla potrzeb wypłaty zasiłku chorobowego czy świadczenia rehabilitacyjnego, a czym innym niezdolność do pracy ustalana dla potrzeb świadczeń rentowych określonych w ustawie emerytalnej. Dodatkowo sąd wyjaśnił, że każda osoba, która uzyskała orzeczenie o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy jest uznawana równocześnie za „osobę niepełnosprawną”, ale nie każda „osoba niepełnosprawna” staje się automatycznie „osobą niezdolną do pracy”. Zgodnie bowiem z art. 2 pkt 10 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. Mimo podobieństwa definicji stwierdzenie nawet umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie jest tożsame ze stwierdzeniem niezdolności do pracy, a tylko niezdolność do pracy jest równoznaczna z niepełnosprawnością. Możliwe jest też niestwierdzenie niezdolności do pracy przy stwierdzeniu umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.
Dodatkowo trzeba także zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy zasiłkowej świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy.
Jak widać, w przepisach ubezpieczeniowych i pozaubezpieczeniowych istnieje wiele definicji stanu, w którym ubezpieczony nie jest w stanie podjąć pracy lub nie jest w stanie podjąć pracy w danym zakresie. Prawo do każdego świadczenia jest oceniane oddzielnie.
Dlatego też w opisywanej w pytaniu sytuacji ubezpieczona nie może powoływać się na to, że została uznana za osobę niepełnosprawną, a lekarz medycyny pracy stwierdził, iż nie może podjąć pracy na danym stanowisku. Sprawa o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy jest sprawą odrębną. Ubezpieczona, chcąc zakwestionować orzeczenie lekarza orzecznika i komisji lekarskiej ZUS, powinna złożyć odwołanie zawierające wniosek o powołanie biegłego lekarza czy lekarzy, którzy ocenią jej stan zdrowia. Sąd nie oprze swojej decyzji na diagnozach czy orzeczeniach lekarza medycyny pracy albo lekarza prowadzącego.©℗
Podstawa prawna
•art. 12 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504)
•art. 6 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
•art. 2 pkt 10 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 573; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 558)