Subskrybuj nas na Youtube
Przedstawiamy kolejną część cyklu, który ma ułatwić młodym prawnikom przygotowanie się do egzaminu adwokackiego i radcowskiego zaplanowanego na 19–21 marca. W tym tygodniu zachęcamy do analizy kazusów z zakresu prawa cywilnego. Opracował je Kamil Gorzelnik, adwokat, autor książki „Egzaminy prawnicze Ministerstwa Sprawiedliwości”, tom 3. Wszystkim aplikantom polecamy także sięgnięcie po tom 1 „Egzaminów...”, w którym można znaleźć zadania egzaminacyjne z lat 2012–2013 wraz z propozycjami odpowiedzi oraz kompletne akta cywilne z wyrokami i uzasadnieniami. Pozycją, której nie może przegapić żadna osoba przystępująca do egzaminu zawodowego, jest „69 apelacji cywilnych i karnych” autorstwa Stefana Jaworskiego, zawierająca przykłady konkretnych apelacji cywilnych wraz ze wskazówkami, jak prawidłowo sporządzać tego typu pisma. Przydatne w trakcie egzaminu będą również 2 tomy „Orzecznictwa Aplikanta”: Kodeks cywilny oraz Kodeks postępowania cywilnego z wyborem najważniejszych orzeczeń, które przydadzą się przy pisaniu apelacji.
Kazus 1
STAN FAKTYCZNY
Krystian Długi prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Krystian Długi Sprzedaż Aut Używanych zawarł z Kancelarią Adwokacką adwokata Adama Krótkiego umowę stałej obsługi prawnej, na mocy której Kancelaria Adwokacka Adama Krótkiego zapewniała Krystianowi Długiemu bieżącą obsługę prawną za wynagrodzeniem w wysokości 7000 zł brutto miesięcznie. Umowa przewidywała, że wszelkie spory wynikające z zawartej pomiędzy stronami umowy rozstrzygać będzie Sąd Polubowny przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Warszawie. Po dwóch latach obowiązywania umowy Krystian Długi zaprzestał płacenia wynagrodzenia na rzecz Adama Krótkiego, w związku z czym 13 czerwca 2012 r. Adam Krótki pozwał Krystiana Długiego przed Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, żądając wynagrodzenia za trzy miesiące świadczenia usług wraz z odsetkami oraz kosztami postępowania. Adam Krótki podniósł zarzut zapisu na sąd polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Wyrokiem z 15 lutego 2013 r. Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w całości.
ZADANIE
Przygotuj apelację w imieniu Krystiana Długiego, ograniczając się do wskazania zakresu zaskarżenia, zarzutu bądź zarzutów oraz wniosku apelacji albo w przypadku uznania, że brak jest podstaw do jej sporządzenia, opinię prawną o braku podstaw do sporządzenia apelacji.
ROZWIĄZANIE
W imieniu pozwanego na podstawie pełnomocnictwa, które załączam, na zasadzie art. 367 par. 1 oraz 2 k.p.c. zaskarżam w całości wyrok Sądu Rejonowego z 15 lutego 2013 r., opatrzony sygnaturą IX Gc 11/12, otrzymany wraz z uzasadnieniem 14 marca 2013 r.
Na podstawie art. 368 par. 1 pkt 2 k.p.c. sądowi rejonowemu zarzucam naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 1165 par. 1 k.p.c. przez brak odrzucenia pozwu i merytoryczne rozpoznanie sprawy, która podlegała rozstrzygnięciu przez sąd polubowny na mocy zapisu na sąd polubowny poczynionego przez strony, pomimo podniesienia przez pozwanego zarzutu zapisu na sąd polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.
Na podstawie art. 386 par. 3 k.p.c. wnoszę o uchylenie wyroku sądu rejonowego w całości i odrzucenie pozwu w całości. Ponadto wnoszę o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych za obie instancje.
WYJAŚNIENIE
Stosownie do art. 1165 par. 1 k.p.c. w razie wniesienia do sądu sprawy dotyczącej sporu objętego zapisem na sąd polubowny, sąd odrzuca pozew lub wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego, jeżeli pozwany albo uczestnik postępowania nieprocesowego podniósł zarzut zapisu na sąd polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Sąd rejonowy powinien zatem odrzucić pozew z uwagi na zgłoszony przez pozwanego zarzut zapisu na sąd polubowny. Konsekwencją nieodrzucenia pozwu nie jest jednak nieważność postępowania, o której mowa w art. 379 par. 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 8 kwietnia 2009 r. (V CSK 405/08) uznał, że rozpoznanie sprawy przez sąd powszechny, pomimo istnienia zapisu na sąd polubowny, nie powoduje jednak nieważności postępowania, jeśli zatem sąd powszechny prowadzący postępowanie w sprawie objętej zapisem na sąd polubowny zakończy postępowanie i wyda wyrok, pomimo podniesienia ważnego, skutecznego i wykonalnego zarzutu zapisu na sąd polubowny, sąd apelacyjny, uwzględniając ten zarzut na podstawie art. 386 par. 3 k.p.c., uchyla zaskarżony wyrok i pozew odrzuca. Jak przyjmuje się w piśmiennictwie, zapis na sąd polubowny wywołuje dwa zasadnicze skutki prawne w zakresie prawa procesowego, tj. skutek określany jako pozytywny, który oznacza przyznanie sądowi polubownemu kompetencji do przeprowadzenia postępowania i wydania merytorycznego rozstrzygnięcia, oraz skutek negatywny w postaci wykluczenia rozpoznania sporu przez sąd państwowy. Z art. 1165 par. 1 w związku z art. 202 zd. 3 k.p.c. wynika, że negatywna przesłanka procesowa w postaci zapisu na sąd polubowny ma charakter względny, gdyż sąd bierze ją pod rozwagę wyłącznie na zarzut pozwanego lub uczestnika postępowania podniesiony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Konsekwencją uwzględnienia przez sąd zarzutu zapisu na sąd polubowny jest odrzucenie pozwu lub wniosku o wszczęcie postępowania.
Wniosek apelacyjny powinien zostać oparty na podstawie art. 386 par. 3 k.p.c., niezależnie od uznania, czy brak uwzględnienia zapisu na sąd polubowny doprowadza do nieważności postępowania, czy też nie. W obecnym stanie prawnym podniesienie bowiem zarzutu objęcia sporu sądowego zapisem na sąd polubowny stanowi oddzielną podstawę odrzucenia pozwu, uregulowaną w art. 1165 par. 1 k.p.c.
Na marginesie warto wskazać, że sąd rejonowy dopuścił się także naruszenia art. 222 k.p.c., zgodnie z którym oddalając zarzuty, których uwzględnienie uzasadniałoby odrzucenie pozwu, sąd wyda oddzielne postanowienie i może wstrzymać dalsze rozpoznanie sprawy aż do uprawomocnienia się tego postanowienia. Oddalenie innych zarzutów formalnych sąd stwierdza w uzasadnieniu orzeczenia kończącego postępowanie, przytaczając powody rozstrzygnięcia. Niezaskarżenie postanowienia sądu pierwszej instancji, którym oddalony został zarzut zapisu na sąd polubowny, nie wstrzymuje kontroli sądu drugiej instancji w tym zakresie. Pomimo prawomocności takiego postanowienia sąd drugiej instancji bierze z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania, a także uchybienia wymienione w art. 202 zd. 2 k.p.c. Wśród nich znajdują się także okoliczności, które uzasadniają odrzucenie pozwu, a zatem także art. 1165 par. 1 k.p.c.
Strefa aplikanta: rozwiąż kazusy z prawa karnego >>
Kazus 2
STAN FAKTYCZNY
Michalina Kownacka pozwała swojego sąsiada Grzegorza Wileńskiego o naruszenie jej dóbr osobistych poprzez nazwanie jej na zebraniu wspólnoty mieszkaniowej, do której oboje należą, złodziejem i osobą chorą psychicznie. Biegli psychiatrzy w opinii sporządzonej na potrzeby postępowania karnego, w którym Michalina Kownacka została oskarżona o kradzież roweru Grzegorza Wileńskiego, stwierdzili, że Michalina Kownacka jest niezdolna do brania udziału w czynnościach procesowych i wymaga leczenia psychiatrycznego w związku z rozpoznaną u niego chorobą psychiczną. Sąd okręgowy, przed którym toczyła się sprawa, na wniosek powódki, która wykazała, że nie jest w stanie pokryć kosztów pełnomocnika, wyznaczył jej obrońcę z urzędu. Akta sprawy karnej zostały dołączone do toczącego się postępowania cywilnego. Na rozprawie 15 lutego 2013 r. powódka niezadowolona z jakości pracy swojego pełnomocnika cofnęła wniosek o wyznaczenie jej pełnomocnika z urzędu, a następnie wniosła o odroczenie rozprawy z uwagi na konieczność powołania przez nią pełnomocnika z wyboru. Sąd Okręgowy cofnął powódce ustanowienie pełnomocnika z urzędu, jednakże odmówił odroczenia rozprawy z uwagi na brak podstaw ku temu. Następnie sąd okręgowy zamknął rozprawę i wydał wyrok, oddalając powództwo w całości.
ZADANIE
Przygotuj apelację w imieniu Michaliny Kownackiej, ograniczając się do wskazania zakresu zaskarżenia, zarzutu bądź zarzutów oraz wniosku apelacji albo w przypadku uznania, że brak jest podstaw do jej sporządzenia, opinię prawną o braku podstaw do sporządzenia apelacji.
ROZWIĄZANIE
W imieniu powódki na podstawie pełnomocnictwa, które załączam, na zasadzie art. 367 par. 1 oraz 2 k.p.c. zaskarżam w całości wyrok sądu okręgowego z 15 lutego 2013 r., opatrzony sygnaturą II C 68/12, otrzymany wraz z uzasadnieniem 24 marca 2013 r.
Na podstawie art. 368 par. 1 pkt 2 k.p.c. sądowi okręgowemu zarzucam naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 214 par. 1 k.p.c. poprzez nieodroczenie rozprawy 15 lutego 2013 r. pomimo wniosku powódki, a zwłaszcza mając na względzie opinię biegłych lekarzy psychiatrów sporządzoną na potrzeby postępowania karnego dołączoną do akt postępowania cywilnego, co w konsekwencji doprowadziło do nieważności postępowania, o której mowa w art. 379 pkt 5 k.p.c. z uwagi na pozbawienie powódki możności obrony jej praw.
Na podstawie art. 386 par. 2 k.p.c. wnoszę o uchylenie wyroku sądu okręgowego w całości, zniesienie postępowania dotkniętego nieważnością, począwszy od rozprawy 15 lutego 2013 r. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, pozostawiając temuż sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania.
WYJAŚNIENIE
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 25 kwiatnia 2012 r. (sygn. akt II CSK 477/11) odmowa odroczenia rozprawy w celu ustanowienia przez stronę, która w postępowaniu sądowym nie jest w stanie występować samodzielnie, pełnomocnika z wyboru, prowadzi do pozbawienia strony możliwości obrony jej praw.
Opinia psychiatryczna w sposób jednoznaczny wskazywała, że powódka jest niezdolna do brania samodzielnie udziału w czynnościach procesowych. Nie można więc podzielić oceny sądu okręgowego o braku podstaw do odroczenia rozprawy w celu umożliwienia powodowi ustanowienia pełnomocnika z wyboru. W konsekwencji, przy uwzględnieniu stanu zdrowia powódki, należy przyjąć, że rozpoznanie sprawy na rozprawie 15 lutego 2013 r. doprowadziło do pozbawienia powódki możliwości obrony jej praw i spowodowało nieważność tego postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.).
Warto również zwrócić uwagę na tezę innego wyroku Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2012 r. (I UK 348/11), w myśl której nieustanowienie pełnomocnika z urzędu dla strony cierpiącej na chorobę psychiczną i prowadzenie postępowania z jej osobistym udziałem nie przesądza o nieważności postępowania z uwagi na pozbawienie takiej strony możności obrony jej praw. Jedynie w razie niezdolności do świadomego podejmowania decyzji strony chorej psychicznie zachodziłaby nieważność postępowania, gdyby strona w takim stanie zdrowia działała bez fachowego pełnomocnika. Pierwszy z zacytowanych wyroków wskazuje, iż pozbawienie osoby psychicznie chorej możliwości obrony jej praw zachodzi, gdy strona nie jest w stanie występować samodzielnie, drugi z wyroków wskazuje na niezdolność do samodzielnego podejmowania decyzji.
Artykuł 214 par. 1 k.p.c. stanowi, że rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd stwierdzi nieprawidłowość w doręczeniu wezwania albo jeżeli nieobecność strony jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć. Przepis ten wprawdzie nie daje podstawy do odroczenia rozprawy z innych powodów niż w nim wskazanych, jednak w braku innych podstaw prawnych do odroczenia rozprawy należy uznać, iż nieuzasadnione nieodroczenie rozprawy w celu ustanowienia pełnomocnika stanowi naruszenie właśnie tego przepisu.
Z uwagi na występującą w sprawie nieważność postępowania wniosek apelacyjny powinien zostać oparty na art. 386 par. 2 k.p.c.
Więcej kazusów na www.prawnik.pl
PARTNER CYKLU STREFA APLIKANTA: CH BECK