Zbyt mała liczba zajęć to główna przyczyna redukcji etatów w oświacie. Najczęściej cięcia obejmują najsłabszych pracowników. Z nauczycielami podlegającymi ochronie związkowej najtrudniej się pożegnać.

Czy urlop zdrowotny chroni przed redukcjami

Nauczyciel mianowany do końca czerwca korzysta z urlopu dla poratowania zdrowia. Dyrektor nie ma dla niego odpowiedniej liczby zajęć, aby zapewnić mu nawet pół etatu. Czy w takiej sytuacji jego przełożony może skutecznie wypowiedzieć mu umowę o pracę?

Nauczyciel, który korzysta z urlopu dla poratowania zdrowia, może zostać zwolniony na takich samych zasadach, jak pozostali pracownicy, którzy w tym czasie nie korzystają z tego świadczenia i pracują. Dyrektor może takiej osobie zaproponować także obniżenie etatu. Tryb jest taki sam jak w przypadku pracujących nauczycieli. To oznacza, że do końca maja trzeba mu wręczyć wypowiedzenie stosunku pracy lub zaproponować obniżkę etatu. Jeśli nie wyrazi zgody na drugie z wymienionych rozwiązań, to otrzymuje wypowiedzenie i zostaje zwolniona. Trzeba zaznaczyć, że do nauczycieli mianowanych przebywających na urlopie zdrowotnym nie ma zastosowania art. 41 kodeksu pracy. Zgodnie z nim pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Potwierdza to uchwała Sądu Najwyższego (SN) z 7 grudnia 2006 r. (sygn. akt I PZP 4/06). Zgodnie z nią dyrektor szkoły może wypowiedzieć umowę nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania, nawet jeśli ten przebywał na urlopie. Z kolei SN w wyrokach z 19 września 1996 r. (sygn. akt I PRN 70/96) i z 9 września 2010 r. (sygn. akt II PK 54/10) stosuje odmienną wykładnię. Niemniej jednak uchwała jest istotniejsza, bo odnosi się do ogólnego zagadnienia prawnego. W przypadku nauczycieli np. kontraktowych, którzy są zatrudniani na podstawie umowy o pracę, SN nie zajmował się tym zagadnieniem. Niemniej jednak interpretując wspomnianą uchwałę, można uznać, że pedagog kontraktowy podlega ochronie w czasie trwania urlopu, bo jego stosunek został zawarty na podstawie umowy o pracę, a nie aktu mianowania. W systemie awansu zawodowego rzadko jednak występują przypadki nauczycieli ze stopniem kontraktowym i z nieprzerwanym siedmioletnim stażem pracy. Ten ostatni warunek jest konieczny do ubiegania się o urlop zdrowotny.
Podstawa prawna
Art. 20 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.).

Czy opinia związku jest konieczna przy zwolnieniu chorego

Nauczyciel mianowany bardzo długo przebywał na zwolnieniu lekarskim. Dyrektor zdecydował, że dezorganizuje pracę placówki, i w maju wypowiedział mu umowę. Ten odwołał się do sądu pracy. Argumentował, że o jego zwolnieniu nie zostały powiadomione związki zawodowe, których był członkiem. Czy dyrektor musi konsultować zwolnienie pedagoga, który był długotrwale chory?

Nauczyciela mianowanego, tak jak innych pracowników, można zwolnić z pracy w razie długiej choroby. Zgodnie bowiem z art. 53 par. 1 k.p. pracownik nie może być zwolniony przed upływem 182 dni (w przypadku gruźlicy 270 dni), a w przypadku uzyskania z ZUS świadczenia rehabilitacyjnego – przed upływem 272 dni (w przypadku gruźlicy – 360 dni). W sytuacji nauczyciela, który przekroczy ten okres, pracodawca nie ma obowiązku konsultowania ze związkami zawodowymi zwolnienia (wyrok SN z 5 lutego 1998 r.; sygn. akt I PKN 495/97). Wtedy rozwiązanie stosunku pracy następuje z końcem tego miesiąca, w którym upływa okres czasowej niezdolności nauczyciela do pracy. Trzeba też pamiętać, że jeśli zostanie on zwolniony przez dyrektora po 182 dniach, a w tym czasie wystąpił z wnioskiem do ZUS o świadczenie rehabilitacyjne, to i tak jego wypowiedzenie dojdzie do skutku. Zgodnie z art. 23 karty stosunek pracy z nauczycielem zatrudnionym na podstawie mianowania ulega rozwiązaniu m.in. w razie jego czasowej niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, jeżeli jej okres przekracza 182 dni. W szczególnie uzasadnionych wypadkach okres nieobecności w pracy może być przedłużony o kolejne 12 miesięcy, o ile nauczyciel uzyska prawo do świadczenia rehabilitacyjnego lub zostanie mu udzielony urlop dla poratowania zdrowia. Nawet jeśli ZUS przyzna takie świadczenie, to zainteresowany i tak może być zwolniony przez dyrektora. Może on ostatecznie pożegnać się z pracownikiem, bo korzystanie przez niego z kolejnej przerwy dezorganizuje funkcjonowanie placówki. Taki wyrok został wydany przez SN 9 lutego 2012 r. (sygn. akt I PK 95/110).
Podstawa prawna
Art. 23 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.).

Czy z powodu braku zajęć można zwolnić działacza

Dyrektor zdecydował się zwolnić jednego z trzech nauczycieli geografii. Okazuje się, że dwóch z nich jest chronionymi działaczami związkowymi. Czy taka decyzja jest skuteczna?

Nauczyciele, którzy są działaczami związkowymi i pełnią funkcje przewodniczących, podlegają szczególnej ochronie. W efekcie nawet jeśli nauczyciel, który jest lepszym pedagogiem, bo ma np. bardzo dobre wyniki nauczania, ale nie należy do tej organizacji, musi liczyć się ze zwolnieniem. Jeśli dyrektor zdecyduje się zakończyć zatrudnienie działacza związkowego, będzie zobowiązany do jego przywrócenia do pracy, jeżeli sprawa trafi do sądu. Sędzia rozpatrujący sprawę nie weźmie pod uwagę nawet tego, że po przywróceniu działacza nie ma dla niego odpowiedniej liczby zajęć. Ponadto zmiana przewodniczącego związku, który jest jednocześnie nauczycielem, gwarantuje mu jeszcze rok ochrony po zrezygnowaniu z tej funkcji.
Podstawa prawna
Art. 32 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U z 2001 r. nr 79, poz. 854 z późn. zm.).
Art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.).

Czy opiekunowie mogą decydować o cięciu etatów

Z pracy nauczyciela nie są zadowoleni uczniowie i rodzice. W szkole rozpoczęto zbieranie podpisów za jego odwołaniem. Jako uzasadnienie tych postulatów wskazywano jego małe zaangażowanie w prowadzenie zajęć i pomoc słabym uczniom. Rada rodziców domaga się od dyrektora jego zwolnienia. Czy rodzice mogą wymusić taką decyzję?

O tym decyduje dyrektor szkoły. Jednak rada rodziców może się zwrócić z wnioskiem do niego o dokonanie oceny pracy nauczyciela. Weryfikacja ta może być dokonywana w każdym czasie, nie wcześniej jednak niż po upływie roku od dokonania poprzedniej oceny. Z taką inicjatywą mogą wystąpić nauczyciele, kuratorium oświaty, gmina, rada szkoły lub rada rodziców. Jeśli więc rodzice złożą taki wniosek, muszą poczekać trzy miesiące, bo tyle czasu ma dyrektor na dokonanie oceny. Ma ona charakter opisowy i może być zakończona notą wyróżniającą, dobrą lub negatywną. Ta ostatnia w przypadku nauczyciela zatrudnionego poprzez mianowanie i na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony jest podstawą do rozwiązania z nim stosunku pracy za trzymiesięcznym wypowiedzeniem liczonym od dnia otrzymania takiego wyniku.
Podstawa prawna
Art. 6a ust. 1, art. 23 ust. 1 pkt 5, art. 27 ust. 3 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.).

Czy rodzice mogą przejąć pracowników likwidowanej szkoły

Gmina podjęła uchwałę o likwidacji szkoły, ale po wakacjach ma ona znów funkcjonować. Poprowadzi ją stowarzyszenie rodziców. Czy nauczyciele mogą automatycznie przejść do nowej placówki bez wcześniejszego zwolnienia?

Nowy organ nie ma obowiązku przejmować wszystkich nauczycieli. Stowarzyszenie, które poprowadzi szkołę, nie będzie musiało zatrudniać pedagogów na podstawie Karty nauczyciela. Wystarczy zwykła umowa o pracę. Nauczyciele nie będą więc mieć takich przywilejów, jak np. większa ochrona przed zwolnieniem czy dodatkowe prawa socjalne. Pedagoga na podstawie umowy o pracę można też zatrudnić na więcej godzin (nie obowiązuje ich pensum z KN). Możliwe jest też zawarcie z nim umowy terminowej, wyłączając z okresu zatrudnienia wakacje.
Jeśli placówka liczy do 70 uczniów, samorząd nie musi jej likwidować, tylko bezpośrednio przekazać stowarzyszeniu. Przynajmniej pół roku wcześniej o przekazaniu szkoły należy powiadomić zatrudnionych tam pracowników oraz związki zawodowe. W informacji tej muszą być uwzględnione ekonomiczne, prawne oraz socjalne skutki decyzji dla zatrudnionych, a także nowe warunki płacy i pracy. Nauczyciel w ciągu trzech miesięcy może złożyć oświadczenie o odmowie przejścia do przejmowanej szkoły. Wtedy z dniem przekazania placówki jej dyrektor rozwiązuje z nim umowę. Pedagog otrzyma od szkoły, w której był dotychczas zatrudniony, odprawę przewidzianą w art. 20 ust. 2 Karty nauczyciela.
Podstawa prawna
Art. 5 ust. g, ust. h ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 z późn. zm.).

Czy za słabą pracę można zwolnić w dowolnym czasie

Dyrektor, który kilkakrotnie wizytował lekcje jednego z nauczycieli, uznał, że ten ma niewłaściwe podejście do uczniów i słabo wykonuje obowiązki. Czy dyrektor, posiadając określone dowody, może zwolnić nauczyciela w trakcie roku szkolnego?

Z taką decyzją dyrektor musi poczekać do zakończenia roku szkolnego. Jednak jeśli taka sytuacja dotyczy stażystów, to po prostu nie przedłuża im się umowy. A nauczycielowi kontraktowemu należy ją wypowiedzieć i odpowiednio uzasadnić przez udokumentowanie, że pedagog źle uczy. Sytuacja jest bardziej skomplikowana w odniesieniu do pozostałych pedagogów (mianowanych i dyplomowanych). W takiej sytuacji można przeprowadzić ocenę jego pracy. Pomyłki nauczycieli w nauczaniu dzieci i młodzieży są jednak często trudne do udowodnienia. Ponadto jeśli się pojawiają, nie są wystarczającym powodem do zwolnienia z pracy. Jednak w interesie gminy i dyrektora szkoły jest zatrudnianie jak najlepszej kadry. Inaczej rodzice nie będą chcieli posyłać dzieci do takiej placówki. W efekcie źle uczący pedagodzy mogą doprowadzić nawet do jej likwidacji.
Podstawa prawna
Art. 27 ust. 1 i 3 i art. 28 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.).