Czy wypadek rolnika podczas zwolnienia lekarskiego zawsze pozbawi go jednorazowego odszkodowania Dlaczego brak przychodów ze spółki jawnej wyłączy obowiązek zapłaty składki zdrowotnej W jaki sposób przekonać ZUS do umorzenia składek spłacanych za zmarłego płatnika Jak często można przyznawać pracownikom nagrody, aby nie trzeba było odprowadzać od nich składek.
Prowadzę działalność rolniczą. Uległem wypadkowi w moim gospodarstwie, ale KRUS odmówił mi jednorazowego odszkodowania. W uzasadnieniu podał m.in., że zdarzenie nie miało związku z działalnością rolniczą, doszło do niego, gdy korzystałem ze zwolnienia lekarskiego. Ja wtedy nadzorowałem pracownika, fizycznie nie pracowałem, wtedy też upadłem i doznałem złamania nogi. Czy jest szansa na zmianę decyzji?
Na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy:
  • rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny;
  • domownik rolnika,
jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Na uwagę zasługuje także art. 10 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, z którego wynika, że jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej.
Jak wynika z art. 11 ust. 1 ustawy, za wypadek przy pracy rolniczej uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo pozostających w związku z wykonywaniem tych czynności:
  • na terenie gospodarstwa rolnego, które ubezpieczony prowadzi lub w którym stale pracuje, albo na terenie gospodarstwa domowego bezpośrednio związanego z tym gospodarstwem rolnym, lub
  • w drodze ubezpieczonego z mieszkania do gospodarstwa rolnego, o którym mowa w pkt 1, albo w drodze powrotnej, lub
  • podczas wykonywania poza terenem gospodarstwa rolnego, o którym mowa w pkt 1, zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo w związku z wykonywaniem tych czynności, lub
  • w drodze do miejsca wykonywania czynności, o których mowa w pkt 3, albo w drodze powrotnej.
W wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy–Pragi Północ w Warszawie z 25 lipca 2018 r., sygn. akt VI U 64/18, podkreślono, że na pojęcie wypadku przy pracy rolniczej składają się trzy elementy: nagłość zdarzenia, przyczyna zewnętrzna i związek zdarzenia z pracą rolniczą.
Szczególnie pomocne może być orzeczenie Sądu Rejonowego dla Wrocławia–Śródmieścia we Wrocławiu z 24 czerwca 2019 r., sygn. akt X U 292/18. Sąd uznał, że wszystkie znamiona wypadku przy pracy rolniczej wystąpiły, co finalnie skutkowało zmianą decyzji prezesa KRUS i przyznaniem odszkodowania. W argumentacji wskazano m.in., że korzystanie ze zwolnienia lekarskiego z powodu niezdolności do wykonywania pracy rolniczej nie wyklucza uznania, że ubezpieczony uległ wypadkowi przy pracy rolniczej w czasie osobistego nadzorowania wykonywania czynności rolniczych przez inne osoby. Dalej podkreślono, że przesłanką warunkującą przyznanie jednorazowego odszkodowania jest nastąpienie zdarzenia podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo pozostających w związku z wykonywaniem tych czynności. Sąd uznał, że kontrolowanie (nadzorowanie) pracy podległych pracowników pozostawało w związku z wykonywaniem czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej.
Zestawienie tych argumentów uzasadnia złożenie odwołania od decyzji prezesa KRUS.
Podstawa prawna
Art. 7 ust. 1, art. 10 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 299 ze zm.).
ZUS decyzją z 15 września 2019 r. określił dla mnie wysokość składki zdrowotnej za styczeń–marzec 2019 r. Tymczasem w lipcu br. sąd rozwiązał spółkę jawną, w której byłem teoretycznym wspólnikiem. Faktycznie spółki nigdy nie reprezentowałem (wynikało to z umowy spółki). Ponadto spółka nie działała już od początku 2018 r., nie osiagała przychodów, a ja jestem emerytem od 2015 r. Czy decyzja ZUS jest słuszna?
Zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które prowadzą działalność pozarolniczą lub współpracują z takimi osobami, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej. W art. 82 ust. 5 ustawy wskazano z kolei, że rodzajem działalności jest m.in. działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki jawnej.
Ponadto, jak wynika z art. 69 ust. 1 ustawy, obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a i c‒i (czyli m.in. prowadzących działalność), powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych.
W przypadku gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust. 1, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie.
Warto zwrócić uwagę, że w tej ostatniej regulacji ustawodawca odniósł się do kwestii osiągania przychodów jako przesłanki objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego. Zwrócono na to uwagę m.in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 7 grudnia 2017 r., sygn. akt III AUa 469/17. Wskazano, że ustawodawca powstanie obowiązku uiszczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne powiązał nie z samym istnieniem tytułu do ubezpieczenia (prowadzeniem działalności gospodarczej), ale z uzyskiwaniem z tego tytułu przychodów. W przypadku braku uzyskania przez płatnika w spornym okresie przychodu z prowadzenia działalności jako wspólnik spółki nie było podstaw do naliczenia z tego tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne.
Szczególnie pomocne może być jednak stanowisko z wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 10 lipca 2019 r., sygn. akt VIII U 550/17, gdzie przedmiotem oceny sądu był zbliżony stan faktyczny co w opisywanej sytuacji. Sąd uwzględnił odwołanie, argumentując to m.in. w ten sposób, że w sytuacji, gdy powstanie zbieg tytułów, to obowiązek odprowadzenia składki na ubezpieczenie zdrowotne zaistnieje z chwilą, gdy z obu tytułów zostanie osiągnięty przychód. Wprost podkreślono, że w sytuacji gdy osoba zarejestruje działalność gospodarczą, lecz nie osiągnie z jej tytułu przychodu, obowiązek zapłaty składki nie powstanie. Sąd przyjął, że skoro ubezpieczony (emeryt) w spornym okresie nie prowadził działalności w formie spółki jawnej, nie uzyskiwał żadnych przychodów, to nie miał również obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne z działalności.
Decyzja ZUS jest więc z wysokim prawdopodobieństwem wadliwa. Uzasadnione jest złożenie odwołania.
Podstawa prawna
Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, art. 82 ust. 1 i 5 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1373 ze zm.).
ZUS wydał decyzję o odmowie umorzenia składek z działalności gospodarczej mojego zmarłego ojca. Organ nie wziął pod uwagę, że w spornym okresie działalność nie była prowadzona. Poza tym moja sytuacja jest trudna, pobieram rentę z tytułu niezdolności do pracy i spłacam pożyczki zaciągnięte przez ojca. Co mogę zrobić w takiej sytuacji?
Zgodnie z art. 28 ust 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należności z tytułu składek mogą być umarzane tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności, np. dłużnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów.
Przypadki, w których mimo braku całkowitej nieściągalności należności z tytułu składek mogą być umarzane, określa rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Na mocy par. 3 ust. 1 ZUS może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny, w szczególności w przypadku gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych (pozostałe dwie przesłanki nie mają w opisywanym przypadku znaczenia).
Trudno ocenić stan majątkowy i sytuację rodzinną czytelnika, skoro podaje on tylko, że spłaca pewne zobowiązania, nie podając informacji m.in. o dochodach i wydatkach. Dodatkowo okolicznością obciążającą jest spłata wierzytelności cywilnoprawnych kosztem publicznoprawnych, jakimi są składki ZUS. Argument, że działalność nie była prowadzona, również nie ma znaczenia w tym przypadku.
Należy więc stwierdzić, że prawdopodobieństwo zmiany decyzji ZUS jest małe, chyba że zostanie wykazane, iż spłata zobowiązań wobec ZUS pociągnęłaby zbyt ciężkie skutki dla dłużnika i jego rodziny.
Podstawa prawna
Art. 28 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.).
Par. 3 ust. 1 rozporządzenia z 31 lipca 2003 r. ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. nr 141, poz. 1365).
Spółka zatrudnia ponad 20 pracowników. Z racji specyfiki branży chcemy zapobiec odejściom kolejnych z długim stażem, dlatego planujemy wprowadzić do regulaminu wynagrodzeń nagrody okresowe co kilka lat. Nagrody mają mieć formę rzeczową, ale do określonej kwoty, np. sprzęt rtv, fotograficzny i inne przedmioty. Czy takie świadczenia podlegają oskładkowaniu?
Z art. 18 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz par. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wynika zasada, że podstawę wymiaru składek stanowi przychód pracownika w rozumieniu przepisów podatkowych z tytułu zatrudnienia w stosunku pracy. Nie jest wliczane do tego przychodu wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłki z ubezpieczeń społecznych oraz świadczenia enumeratywnie określone w par. 2 rozporządzenia.
Podstawy wymiaru składek nie stanowią nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co pięć lat.
W wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 15 stycznia 2016 r., sygn. akt III AUa 1615/14, podkreślono, że przewidziano dwa warunki, których łączne spełnienie umożliwia dopiero skorzystanie z przewidzianego w rozporządzeniu zwolnienia. Po pierwsze zasady przyznawania nagrody jubileuszowej powinny być uregulowane w zakładowych źródłach pracy (np. w regulaminie wynagradzania). Po drugie prawo do tej nagrody uregulowane w wewnętrznych przepisach pracodawcy winno być obwarowane zastrzeżeniem, że przysługuje ona pracownikowi nie częściej niż co pięć lat.
Kluczową kwestią dla zachowania zwolnienia z obowiązku składkowego jest przede wszystkim przyznawanie nagród nie częściej niż co pięć lat zgodnie z przepisami wewnętrznymi obowiązującymi u pracodawcy. Co przy tym istotne, ustawodawca nie rozróżnia, w jakiej formie wspomniana nagroda miałby zostać wypłacona. W konsekwencji nie ma znaczenia, czy będzie to forma czysto pieniężna, czy też forma rzeczowa. Warto również odnotować stanowisko zawarte w najnowszym piśmie ZUS z 5 września 2019 r., znak WPI/200000/43/840/2019. ZUS stwierdził jednoznacznie, że wyłączenie z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia zdrowotne z tytułu stosunku pracy wartości nagrody jubileuszowej w formie rzeczowej wypłacanej co pięć lat uznać należy za prawidłowe. Jednocześnie wskazał, że sama faktyczna wypłata tych świadczeń może nastąpić w okresie krótszym niż pięć lat od dnia uzyskania przez pracownika poprzedniej nagrody jubileuszowej.
Opisane świadczenia rzeczowe nie będą więc podlegać składkowaniu, pod warunkiem że będą przyznawane zgodnie z wewnętrznymi regulacjami u pracodawcy nie częściej niż co pięć lat.
Podstawa prawna
Art. 18 ust. 1 i 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.).
Par. 1 i 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949).