Część jednostek wraz ze sprawozdaniem finansowym powinna przygotować również sprawozdanie z działalności. Dokument ten, zamiennie określany jako sprawozdanie zarządu, jest w rzeczywistości formą rozliczenia się z jego dotychczasowych działań.

Celem sporządzenia sprawozdania z działalności jest przedstawienie aktualnej sytuacji jednostki, kierunków działalności w roku obrotowym, za który sprawozdanie jest sporządzane, oraz przewidywanych kierunków rozwoju w latach następnych. Sprawozdanie to może zawierać dodatkowo dwie odrębne części:

1) oświadczenie o stosowaniu ładu korporacyjnego – jest ono ujmowane w sprawozdaniu z działalności emitenta, którego papiery wartościowe zostały dopuszczone do obrotu na jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Jego zakres określają przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 60 ust. 2 ustawy z 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1983; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1488) lub regulaminy wydane na podstawie art. 61 tej ustawy;

2) oświadczenie na temat informacji niefinansowych sporządzane przez niektóre największe podmioty. Jest to element, który może też być sporządzany jako zupełnie oddzielne sprawozdanie, pod warunkiem umieszczenia go na stronie internetowej jednostki w terminie sześciu miesięcy od dnia bilansowego.

Reasumując, sprawozdanie z działalności jest więc komentarzem kierownika jednostki zawierającym ocenę warunków, wyników i perspektyw działalności jednostki. Zawiera też wyjaśnienia umożliwiające zrozumienie specyfiki jej działalności, dokonań i sytuacji. Nie zastępuje sprawozdania finansowego, nie jest jego elementem, lecz jest odrębnym sprawozdaniem będącym uzupełnieniem raportu finansowego. I choć Komitet KSR opracował Krajowy Standard Rachunkowości nr 9 „Sprawozdanie z działalności”, to zawiera on tylko wskazówki odnoszące się do pożądanych cech, zawartości i układu sprawozdania z działalności oraz zasad jego sporządzania i prezentacji, przy czym, co ważne, wskazówki zawarte w standardzie, odnoszące się do sprawozdań jednostki, mają odpowiednie zastosowanie do sprawozdania grupy kapitałowej. Zgodnie bowiem z ustawą z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2023 poz. 120) jednostka, realizując postanowienia z tego aktu odnośnie do sprawozdania z działalności, dostosowuje ten dokument do oczekiwań użytkowników, uwzględniając zarazem właściwości jednostki, a w szczególności rodzaj, rozmiary i złożoność prowadzonej działalności oraz formę prawną. Warto też zaznaczyć, że spółki z udziałem Skarbu Państwa co roku otrzymują wytyczne ze wskazówkami dotyczącymi zawartości sprawozdania z działalności.

Dziś prezentujemy odpowiedzi na liczne pytania, jakie zadają księgowi na szkoleniach, bo w praktyce to oni najczęściej sporządzają ten dokument, a przynajmniej znaczną jego część.©℗

O co pytają na szkoleniach

problem Czy sporządzając sprawozdanie finansowe, zawsze musimy sporządzić sprawozdanie z działalności?

odpowiedź Sprawozdanie z działalności nie jest elementem sprawozdania finansowego, lecz stanowi jego uzupełnienie. Jest sporządzane tylko łącznie z rocznym sprawozdaniem finansowym. Przy czym nie wszystkie jednostki powinny przygotowywać ten raport wraz z rocznym sprawozdaniem finansowym. Jak wynika z treści art. 49 ust. 1 ustawy o rachunkowości, sporządzają je takie jednostki jak:

  • spółki kapitałowe oraz spółki komandytowo-akcyjne;
  • towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych;
  • towarzystwa reasekuracji wzajemnej;
  • spółdzielnie;
  • przedsiębiorstwa państwowe;
  • spółki jawne i komandytowe, których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej;
  • specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte, fundusze inwestycyjne zamknięte oraz alternatywne spółki inwestycyjne.

Sprawozdanie z działalności sporządzają także grupy kapitałowe (co wynika z art. 55 ust. 2a ustawy o rachunkowości). Przy czym dokumentu tego nie sporządzają jednostki przygotowujące sprawozdanie finansowe w związku z postawieniem jednostki w stan likwidacji albo przekształceniem.

problem Czy jest możliwość niesporządzania sprawozdania z działalności w przypadku spółek kapitałowych?

odpowiedź Niesporządzanie sprawozdania z działalności może wynikać z jednej z dwóch okoliczności. Po pierwsze, mogą go nie sporządzać jednostki spełniające definicję jednostek mikro, jeżeli w informacji dodatkowej lub w informacji uzupełniającej do bilansu przedstawią informacje dotyczące nabycia udziałów (akcji) własnych. Po drugie, mogą tego nie robić jednostki małe mające obowiązek sporządzania sprawozdania z działalności, ale tylko pod warunkiem, że w informacji dodatkowej przedstawią informacje dotyczące nabycia udziałów własnych, o których mowa w art. 49 ust. 2 pkt 5 ustawy o rachunkowości. Jeśli jednostka spełniająca definicję jednostki małej lub jednostki mikro przygotuje sprawozdanie z działalności, to może nie wykazywać w nim kluczowych niefinansowych wskaźników efektywności związanych z działalnością jednostki oraz informacji dotyczących zagadnień pracowniczych i środowiska naturalnego (por. art. 49 ust. 4, 5 i 6 ww. ustawy).

Należy podkreślić, że możliwość niesporządzania sprawozdania z działalności, podobnie jak uproszczenia dla sprawozdania finansowego, muszą wynikać z decyzji organu zatwierdzającego sprawozdanie finansowe. Jeśli w uchwale lub postanowieniu tego organu zabraknie odniesienia do art. 49 ust. 4 lub 5 u.r., to wówczas – jeśli mamy do czynienia z jednostką wymienioną w art. 49 ust. 1 u.r. – sprawozdanie z działalności musi być przygotowane.

problem Czy sprawozdanie z działalności ma ustrukturyzowaną formę według schemy, jak to jest w sprawozdaniu finansowym?

odpowiedź W przypadku podmiotów wpisanych do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego sprawozdanie z działalności jednostki sporządza się w postaci elektronicznej. Nie ma tu narzuconej formy technicznej sprawozdania. Może być to zatem dowolny plik elektroniczny, np. PDF.

Jedynie w przypadku jednostek będących emitentami, których papiery wartościowe zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, sporządza się w formacie, o którym mowa w rozporządzeniu Komisji (UE) 2019/815, czyli XRBL. Z kolei jak wynika z art. 49 ust. 9 u.r., sprawozdanie z działalności jednostek niebędących emitentami papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym, sporządzających sprawozdania finansowe zgodnie z MSR, sporządza się w formacie, o którym mowa w rozporządzeniu Komisji (UE) 2019/815, lub innym przeszukiwalnym formacie.

We wszystkich przypadkach sprawozdanie powinno być podpisane w formie elektronicznej, czyli za pomocą profilu zaufanego, podpisu kwalifikowanego czy podpisu osobistego.

Od 2022 r. – podobnie jak w przypadku sprawozdań finansowych – jeżeli jednostką kieruje organ wieloosobowy, sprawozdanie z działalności może podpisać co najmniej jedna osoba wchodząca w skład tego organu – po złożeniu przez pozostałe osoby wchodzące w skład tego organu oświadczeń, że sprawozdanie spełnia wymagania przewidziane w ustawie, lub odmów złożenia takich oświadczeń. Przy czym należy pamiętać, że odmowa złożenia oświadczenia jest równoznaczna z odmową podpisu sprawozdania i wymaga sporządzenia pisemnego uzasadnienia. Oświadczenie, że sprawozdanie spełnia wymagania przewidziane w u.r., oraz odmowa złożenia takiego oświadczenia są dołączane do sprawozdania. W treści odmowy podpisu, o której mowa wyżej, oświadczenia lub odmowy złożenia oświadczenia wskazuje się sprawozdanie z działalności, którego te dokumenty dotyczą. Na końcu, po złożeniu oświadczeń, sprawozdanie z działalności powinien podpisać elektronicznie ostatni członek kierownika jednostki.

problem Czy daty podpisów sprawozdania z działalności muszą być takie same jak daty podpisania sprawozdania finansowego?

odpowiedź Nie ma wymogu, aby daty podpisania sprawozdania z działalności i sprawozdania finansowego były identyczne. Jednak w praktyce, skoro sprawozdanie z działalności odnosi się do danych zawartych w sprawozdaniu finansowym, daty te powinny być bliskie. Bardzo ważną kwestią jest także zachowanie spójności między tymi sprawozdaniami. Tak więc jeśli sprawozdanie finansowe jest zmieniane, np. w wyniku korekt z badania sprawozdania finansowego, to należy sprawdzić, czy nie należy też zaktualizować, a więc de facto sporządzić na nowo, sprawozdania z działalności.

W przypadku gdy istnieje powiązanie pomiędzy wartościami wykazanymi w rocznym sprawozdaniu finansowym a informacjami zawartymi w sprawozdaniu z działalności jednostki, to ten drugi dokument powinien zawierać odniesienia do kwot wykazanych w sprawozdaniu finansowym, a także dodatkowe wyjaśnienia dotyczące tych kwot.

problem Nastąpiła zmiana w zarządzie. Kto w związku z tym podpsuje sprawozdanie z działalności?

odpowiedź Do złożenia podpisu są zobowiązane osoby, które pełnią funkcje kierownika jednostki na dzień podpisywania sprawozdania z działalności. Tak więc, jeśli np. członek zarządu zostaje odwołany przed podpisaniem sprawozdania z działalności, to nie ma on już uprawnień (umocowań) do występowania w imieniu i na rzecz spółki podmiotu. W związku z tym nie podpisuje sprawozdania z działalności. Nie ma znaczenia, że sprawozdanie odnosi się do okresu, w którym zarządzał on jednostką. W takiej sytuacji sprawozdanie z działalności podpisuje nowo powołany nowy członek organu – kierownik jednostki.

problem Czy sprawozdanie z działalności to jest to samo, co raportowanie niefinansowe?

odpowiedź Nie jest to dokładnie to samo, choć raportowanie niefinansowe jest częścią sprawozdania z działalności. Warto jednak pamiętać, że obowiązek raportowania niefinansowego dotyczy niewielkiego kręgu jednostek. Odnosi się do zakresu raportowania na poziomie zarówno jednostkowym (art. 49b ustawy o rachunkowości), jak i skonsolidowanym (por. art. 55 ust. 2b–2e ww. ustawy). Obowiązek takiej sprawozdawczości na poziomie jednostkowym dotyczy jednostek wymienionych w art. 3 ust. 1e pkt 1–6 ustawy o rachunkowości, a więc spółek kapitałowych, spółek komandytowo-akcyjnych lub takiech spółek jawnych lub komandytowych, których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej. Przy czym musi być spełniony warunek, że w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok przekracza następujące wielkości:

1) 500 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty oraz

2) 85 000 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego lub 170 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy.

Wymagane informacje dotyczące raportowania niefinansowego mogą być zamieszczone w ramach sprawozdania z działalności – jako wyodrębniona część – w formie oświadczenia na temat informacji niefinansowych albo jako odrębne sprawozdanie na temat informacji niefinansowych. Jak wynika z art. 49b ust. 9 ustawy o rachunkowości, jednostka może nie sporządzać oświadczenia na temat informacji niefinansowych, jeżeli wraz ze sprawozdaniem z działalności sporządzi odrębnie sprawozdanie na temat informacji niefinansowych oraz zamieści je na swojej stronie internetowej w terminie sześć miesięcy od dnia bilansowego. W przypadku sporządzenia odrębnego sprawozdania na temat informacji niefinansowych jednostka ma obowiązek zamieszczenia w sprawozdaniu z działalności informacji o tym fakcie. Wybór formy raportowania niefinansowego zależy od jednostki. Warto przy tym zaznaczyć, że społeczna odpowiedzialność biznesu, która jest istotą raportowania niefinansowego, oznacza, że przedsiębiorstwo dobrowolnie uwzględnia interes społeczny i kwestie ochrony środowiska naturalnego w swojej działalności biznesowej oraz relacjach z grupami funkcjonującymi w jej otoczeniu. To podejście, według którego jednostka generująca zysk uwzględnia w swojej strategii interesy społeczne i zachowanie równowagi środowiskowej, m.in. przez nawiązywanie uczciwych relacji z klientami, pracownikami, właścicielami i inwestorami, dostawcami, konkurencją i ze społecznością lokalną. Jak widać, oświadczenie na temat informacji niefinansowych prezentuje kluczowe, szeroko pokazane, relacje jednostki z otoczeniem oraz zmiany prawne i technologiczne, które dotyczą podmiotu. Artykuł 49b ust. 2 ustawy o rachunkowości wskazuje, że oświadczenie to powinno zawierać:

1) zwięzły opis modelu biznesowego jednostki,

2) kluczowe niefinansowe wskaźniki efektywności związane z działalnością jednostki,

3) opis polityk stosowanych przez jednostkę w odniesieniu do zagadnień społecznych, pracowniczych, środowiska naturalnego, poszanowania praw człowieka oraz przeciwdziałania korupcji, a także opis rezultatów stosowania tych polityk,

4) opis procedur należytej staranności – jeżeli jednostka je stosuje w ramach polityk, o których mowa w pkt 3,

5) opis istotnych ryzyk związanych z działalnością jednostki mogących wywierać niekorzystny wpływ na zagadnienia, o których mowa w pkt 3, w tym ryzyk związanych z produktami jednostki lub jej relacjami z otoczeniem zewnętrznym, w tym z kontrahentami, a także opis zarządzania tymi ryzykami.

problem Jaki jest termin na przygotowanie sprawozdania z działalności?

odpowiedź Sprawozdanie z działalności jednostki sporządza się w tym samym czasie co sprawozdanie finansowe – a więc w terminie trzech miesięcy od dnia bilansowego. Wymóg sporządzania sprawozdania skonsolidowanego i jednostkowego w tym samym terminie ma bezpośredni wpływ na organizację procesu sporządzania sprawozdań – także jednostkowych. W jednostkach wchodzących w skład grup kapitałowych dane jednostkowe będą musiały być opracowane wcześniej, aby zdążyć z przygotowaniem danych skonsolidowanych. Ma to znaczenie w szczególności dla działów księgowych w jednostkach dominujących, jeżeli ten sam zespół przygotowuje zarówno sprawozdania jednostkowe i skonsolidowane, jak i dane niezbędne do sporządzenia sprawozdania z działalności jednostki i grupy.

Podobnie jak sprawozdanie finansowe, również sprawozdanie z działalności sporządza się w języku polskim i w walucie polskiej. Dane liczbowe można wykazywać w zaokrągleniu do tysięcy złotych, jeżeli nie zniekształca to obrazu jednostki zawartego w sprawozdaniu z działalności. Jeżeli interes użytkowników sprawozdania przemawia za jego publikacją w innych językach i walutach, to jednostka może dodatkowo przedstawić tłumaczenie tego dokumentu, a także może zawrzeć w nim dane przeliczone na inne waluty. W przypadku gdy dane w sprawozdaniu z działalności są prezentowane w innej walucie niż waluta sprawozdania finansowego, wówczas podaje się zasady, według których przeliczono dane sprawozdania finansowego, w tym sposób ustalenia kursów.

problem Według którego załącznika do ustawy należy przygotować sprawozdanie z działalności?

odpowiedź Ustawa o rachunkowości nie przewiduje układu zawartości sprawozdania z działalności. W art. 49 ust. 2–3a wskazuje jedynie, jakie informacje należy ująć w tym raporcie. Przy czym najważniejsze jest zawsze to, by sprawozdanie z działalności było użytecznym źródłem informacji dla interesariuszy jednostki. To z tego sprawozdania powinni dowiedzieć się, jaka jest obecna i oczekiwana przez kierownictwo kondycja podmiotu, a także jakie są ryzyka związane z działalnością podmiotu. Jak wskazuje art. 49 ust. 2 ustawy o rachunkowości, sprawozdanie z działalności jednostki powinno obejmować istotne informacje o stanie majątkowym i sytuacji finansowej, w tym ocenę uzyskiwanych efektów oraz wskazanie czynników ryzyka i opis zagrożeń, a w szczególności informacje o:

1) zdarzeniach istotnie wpływających na działalność jednostki, jakie nastąpiły w roku obrotowym, a także po jego zakończeniu, do dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego;

2) przewidywanym rozwoju jednostki;

3) ważniejszych osiągnięciach w dziedzinie badań i rozwoju;

4) aktualnej i przewidywanej sytuacji finansowej;

5) udziałach własnych, w tym:

a) przyczynie nabycia udziałów własnych dokonanego w roku obrotowym,

b) liczbie i wartości nominalnej nabytych oraz zbytych w roku obrotowym udziałów, a w przypadku braku wartości nominalnej – ich wartości księgowej, jak też części kapitału podstawowego, którą te udziały reprezentują,

c) w przypadku nabycia lub zbycia odpłatnego – równowartości tych udziałów,

d) liczbie i wartości nominalnej wszystkich udziałów nabytych i zatrzymanych, a w razie braku wartości nominalnej – wartości księgowej, jak również części kapitału podstawowego, którą te udziały reprezentują;

6) posiadanych przez jednostkę oddziałach (zakładach);

7) instrumentach finansowych w zakresie:

a) ryzyka: zmiany cen, kredytowego, istotnych zakłóceń przepływów środków pieniężnych oraz utraty płynności finansowej, na jakie narażona jest jednostka,

b) przyjętych przez jednostkę celach i metodach zarządzania ryzykiem finansowym, łącznie z metodami zabezpieczenia istotnych rodzajów planowanych transakcji, dla których stosowana jest rachunkowość zabezpieczeń.

problem Co należy ująć, przedstawiając jednostkę w zakresie tzw. sytuacji kadrowej?

odpowiedź Informacja o sytuacji kadrowej to jeden z elementów prezentowania ogólnie działalności jednostki (oprócz wskazania jej nazwy, adresu, przedmiotu działalności). W tej części raportu należy wymienić osoby i sposób reprezentacji jednostki na zewnątrz, zgodnie z dokumentami założycielskimi. Jest to ważne szczególnie wtedy, gdy w roku, za który sporządza się sprawozdanie, dokonano zmian w kwestii tym zakresie. Zazwyczaj podaje się również średnią liczbę osób zatrudnionych w spółce w przeliczeniu na pełny etat, aby czytający mógł się dowiedzieć, ile osób pracowało na wyniki spółki. Należy też pamiętać, że wskaźnik wydajności – obliczony jako iloraz zysku netto do średniej liczby zatrudnionych – często służy do porównywania konkurencyjności jednostki na tle branży. Warto również w tym miejscu napisać o szczególnych przedsięwzięciach (projektach) spółki, jakie zostały zrealizowane na rzecz pracowników. Jeśli ma to zastosowanie w konkretnej sytuacji, to należy przedstawić:

1) przedsięwzięcia z zakresu zmiany zatrudnienia i jego struktury;

2) krótkie omówienie systemu wynagrodzeń obowiązującego w spółce, z podaniem średniej miesięcznej płacy brutto w badanym okresie dla poszczególnych stanowisk;

3) istotne informacje mające wpływ na sytuację kadrowo-płacową, w tym:

a) świadczenia na rzecz pracowników, szkolenia itp.,

b) zmiany warunków płacy,

c) zwolnienia grupowe,

d) spory zbiorowe,

e) rozwiązanie, zawieszenie, zawarcie zakładowego lub zbiorowego układu pracy.

problem Na co należy zwrócić uwagę, przedstawiając działalność jednostki?

odpowiedź W pierwszej grupie informacji w sprawozdaniu z działalności przedstawiamy działalność jednostki. I choć na pierwszy rzut oka są to dane podobne do tych, jakie podaje się we wprowadzeniu do sprawozdania finansowego, to jednak tak nie jest. W praktyce na początku sprawozdania z działalności wskazuje się podstawy prawne funkcjonowania jednostki i jej strukturę. Warto też zaznaczyć, czy w okresie objętym tym dokumentem następowały jakieś zmiany dotyczące jej funkcjonowania (np. wskazuje się kwestie związane z podwyższeniem albo obniżeniem kapitału podstawowego) czy też zmiany związane z członkami organów (zarządu czy rady nadzorczej). Chodzi o to, aby osoba czytająca ten dokument zrozumiała, jaka jest specyfika działalności jednostki. Oczywiście inaczej podejdziemy do przedstawienia działalności w podmiocie, który sporządza sprawozdanie z działalności dla wąskiego, znającego specyfikę działalności jednostki, kręgu osób, a inaczej jeżeli będziemy mieli do czynienia z podmiotem, którego sprawozdanie z działalności będzie np. prezentowane na giełdzie albo będzie związane np. z oceną działalności spółki komunalnej. W przypadku tego ostatniego podmiotu należy pamiętać, że krąg interesariuszy będzie zdecydowanie większy i sprawozdanie z działalności będzie bardzo szeroko wykorzystywane, chociażby przez społeczność lokalną, która korzysta z usług tej spółki komunalnej. Przedstawiając działalność jednostki, można też wskazać istotne uwarunkowania makroekonomiczne i prawne, które mają wpływ na branżę, w której działa jednostka, a tym samym i na nią. Dzięki temu czytelnik sprawozdania dowie się, jak specyfika makrootoczenia może oddziaływać na jednostkę oraz jakie znaczenie dla jej działalności mają regulacje prawne, podatkowe, dewizowe czy kwestię związane np. z ochroną własności intelektualnej. Sprawozdanie z działalności powinno zawierać ich krótkie, syntetyczne omówienie. Dodatkowo, jeśli branżę, w której działa jednostka, dotykają jakieś ograniczenia albo ich wprowadzenie jest planowane, warto to zasygnalizować. Przedstawiając działalność jednostki, zazwyczaj też wskazujemy na główne wyroby, główne rynki. Dobierając informacje do zaprezentowania działalności jednostki, warto podpatrzeć, jak w poprzednich okresach robili to konkurenci jednostki, na co oni zwracali uwagę. To taki rodzaj benchmarku. Pozwala to pokazać naszą działalność na tle otoczenia.

problem W jaki sposób opisać środki trwałe i majątek obrotowy spółki w sprawozdaniu zarządu?

odpowiedź Przedstawiając w sprawozdaniu z zarządu informacje o stanie majątkowym spółki, nie opisuje się szczegółowo tego majątku, bo są to przecież informacje zwarte w bilansie i informacji dodatkowej. Należy tylko krótko opisać, co stanowi o wartości majątku spółki, uwzględniając specyfikę opisywanej jednostki, specyfikę jej poszczególnych aktywów oraz metody ich wyceny. Przykładowo, dla spółek Skarbu Państwa jest zalecane przedstawienie informacji o:

  • stanie majątku posiadanego przez spółkę (powierzchnia ogółem, w tym grunty własne, w użytkowaniu wieczystym, inne), z podaniem powierzchni i dołączeniem krótkiego opisu posiadanego majątku;
  • obiektach socjalno-bytowych, z wyszczególnieniem sposobu zarządzania (np. umowa dzierżawy itp.) oraz
  • majątku dzierżawionym innym podmiotom i o dzierżawie przez spółkę majątku od innych podmiotów (powierzchnia i krótki opis).

Zaleca się także wskazanie zmian w majątku spółki, ze szczególnym uwzględnieniem przedmiotu zbycia, trybu, podstawy podjęcia decyzji, w ujęciu wartościowym i procentowym zmian w stosunku do aktywów spółki i danej pozycji bilansowej. Jeżeli korzyści, które zostaną zrealizowane przez jednostkę, są istotnie różne od wartości bilansowej wykazywanych aktywów, to fakt ten należy ujawnić i wyjaśnić. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku, gdy spółka zdecyduje się na sprzedaż aktywa wycenianego po cenie nabycia, którego wartość rynkowa istotnie wzrosła od dnia zakupu. Informacja o stanie majątku może być też przedstawiona w formie tabeli, która pokaże dynamikę zmian w poszczególnych grupach majątku wraz z wytłumaczeniem konsekwencji tych zmian.

problem Jakie wskaźniki finansowe pokazuje się w sprawozdaniu z działalności?

odpowiedź Sprawozdanie z działalności jednostki powinno obejmować – o ile jest to istotne dla oceny rozwoju, wyników i sytuacji jednostki – co najmniej:

  • kluczowe finansowe wskaźniki efektywności związane z działalnością jednostki,
  • kluczowe niefinansowe wskaźniki efektywności związane z działalnością jednostki oraz
  • informacje dotyczące zagadnień pracowniczych i środowiska naturalnego.

Kluczowe wskaźniki efektywności to mierniki finansowe i niefinansowe służące do oceny i scharakteryzowania działalności, wyników i sytuacji jednostki. Nie ma zamkniętego katalogu tych wskaźników, nie ma też jednolitego uniwersalnego sposobu ich liczenia, dlatego poszczególne mierniki wymagają opisu, ze wskazaniem celu ich stosowania, zasad obliczania, źródeł danych, gdy nie pochodzą ze sprawozdania finansowego.

W praktyce mniejsze jednostki przede wszystkim przedstawiają wskaźniki finansowe, które służą analizie struktury aktywów i pasywów, analizie rentowności, płynności i zadłużenia. Co w praktyce oznacza, że ograniczają się zwykle do tych, które są najbardziej znane (np. rentowności brutto czy rentowności netto, płynności bieżącej). Tymczasem samo przedstawienie wskaźników jest niewystarczające. Zarząd powinien objaśnić zmiany, ze szczególnym zwróceniem uwagi na te obszary, która albo istotnie zmieniły się w jednostce, albo w branży. I tak jeśli np. na 31 grudnia 2022 r. w spółce wystąpiła np. nadwyżka zobowiązań bieżących nad aktywami obrotowymi, co jest typowe dla branży detalicznej i jej sezonowości, w sprawozdaniu może się znaleźć np. informacja, że „Na dzień bilansowy 31 grudnia 2022 r. warunki umów kredytowych i emisji obligacji nie zostały złamane, ponadto w ocenie Zarządu nie ma ryzyka wypowiedzenia przez banki tych umów lub wezwania przez obligatariuszy do wcześniejszego wykupu obligacji w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego 31 grudnia 2022 r. Nie stwierdza się istnienia okoliczności wskazujących na zagrożenie kontynuowania działalności przez spółkę”. Warto też, aby kierownictwo jednostki podsumowało kondycję podmiotu w roku objętym sprawozdaniem, przy czym osoby sporządzające sprawozdanie z działalności dobierają zakres informacji finansowych prezentowanych w tym raporcie. Oceniają, czy i które wskaźniki firmowe pozwolą syntetycznie pokazać, co zmieniło się w działalności jednostki. Najczęściej wybiera się kilka wskaźników z grupy rentowności, płynności zadłużenia. Warto, aby kierownik jednostki skomentował te zmiany, wyjaśnił, jakie były ich przyczyny i jakie mogą być ich konsekwencje w kolejnych okresach sprawozdawczych. Zaleca się, aby w sprawozdaniu z działalności jednostki w każdym roku zawierać te same wybrane wskaźniki finansowe, aby odbiorca miał możliwość porównania ich z latami ubiegłymi.

problem Jakie informacje podać w części „przewidywane kierunki rozwoju spółki”?

odpowiedź Każdy podmiot powinien dążyć do wyznaczonego przez siebie długookresowego celu. Perspektywa tego celu powinna sięgać kilku lub kilkunastu lat. Dobrą praktyką jest przedstawienie prognoz i projekcji, w tym kluczowych mierników finansowych i niefinansowych umożliwiających ocenę perspektyw jednostki co najmniej w najbliższym roku. Mierniki finansowe stanowiące przedmiot prognozy lub projekcji powinny być porównywalne z informacjami zawartymi w sprawozdaniu finansowym. Pożądane jest też wskazanie celów i oczekiwań w dłuższym horyzoncie czasowym.

Kierownik jednostki, przedstawiając przewidywania i oczekiwania dotyczące rozwoju jednostki, powinien omówić zarówno pozytywne, jak i negatywne trendy, wyraźnie wskazując czynniki zależne i niezależne od jednostki. Opis perspektyw jednostki powinien być realistyczny i uwzględniać zamierzenia oceniane jako prawdopodobne do osiągnięcia.

Jeżeli cele i zamierzenia określono w ujęciu wartościowym i/lub ilościowym, to wraz z nimi przedstawia się założenia przyjęte do szacunków oraz ryzyko z tym związane, aby użytkownicy mogli ocenić prawdopodobieństwo realizacji celów. Przy takiej prezentacji należy też zwrócić uwagę na to, czy wskazane wartości są spójne. Ponadto należy wskazać, jakie jest ryzyko związane z przyjętymi szacunkami.

Jednak często kierunek rozwoju podmiotu jest wyznaczany na podstawie bieżących działań, np. badań, które pozwalają określać (szacować) przyszłą pozycję jednostki w branży na tle konkurencji. Zakres badań i ich typ będzie oczywiście zależny od sektora, w jakim działa dany podmiot. Badania mogą dotyczyć:

  • nowych produktów,
  • nowych technologii,
  • nowych rynków.

Jednostki, które nie prowadzą badań, mogą wskazać inne czynności świadczące o ich dążeniu do wyznaczonego celu. W skrajnych przypadkach należy określić nowe cele oraz przyjętą strategię ich osiągania. Aby wszelkie badania i rozwój mogły być zrealizowane, należy posiadać odpowiednie zabezpieczenie finansowe. W tym celu w sprawozdaniu z działalności powinno się dokonać oceny możliwości realizacji zamierzeń inwestycyjnych, w tym inwestycji kapitałowych, w porównaniu z wielkością posiadanych środków i z uwzględnieniem możliwych zmian w strukturze finansowania działalności. W tej części sprawozdania należy zwrócić uwagę na jedną istotną kwestię. Otóż poprzez sąd rejestrowy dostęp do sprawozdania ma praktycznie każdy zainteresowany podmiot, dlatego należy dokonać wyboru pomiędzy istotnością przekazywanych informacji a ich wartością handlową dla potencjalnych konkurentów. Osoba sporządzająca i zatwierdzająca tę część sprawozdania z działalności powinna oddzielić informacje poufne, których nie należy prezentować, gdyż ich ujawnienie mogłoby przynieść wymierne szkody.©℗