W razie wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego pobrana przez bank prowizja powinna być proporcjonalnie zmniejszona, a część nadpłacona w wyniku przedterminowego spłacenia kredytu bezwzględnie zwrócona kredytobiorcom – orzekł Sąd Najwyższy.
W marcu 2016 r. małżonkowie zawarli z bankiem umowę o kredyt konsolidacyjny na kwotę około 154 tys. zł. Okres spłaty wynosił 120 miesięcy. Kredytobiorcy z tytułu tej umowy zapłacili prowizję dla banku, wynoszącą 11 proc. kredytu, czyli około 17 tys. zł.
Kredyt spłacili po ośmiu miesiącach i zażądali rozliczenia pobranej przez bank prowizji oraz zwrotu 15,7 tys. zł. Zdaniem małżonków o taką kwotę bank powinien obniżyć prowizję w związku z przedterminową spłatą kredytu. Podstawą tych żądań był art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1083), zgodnie z którym w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie całkowity koszt kredytu obniża się o koszty dotyczące okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą.
Bank jednak odmówił zwrotu prowizji, wskazując, że jest ona wynagrodzeniem banku za jednorazowe czynności związane z rozpatrzeniem wniosku kredytowego, oceną zdolności kredytowej i przygotowaniem umowy. Nie jest powiązana z okresem obowiązywania umowy kredytowej ani uzależniona od niego, wobec czego nie podlega zwrotowi na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim.
Sprawa trafiła do sądu. W I instancji małżonkowie uzyskali korzystne orzeczenie i sąd zasądził żądany zwrot prowizji. Sąd II instancji zauważył jednak, że w sprawie jest problem. Sporna była kwestia charakteru prawnego prowizji od kredytu konsumenckiego: czy jest to koszt odnoszący się do całego okresu kredytowania (wtedy wcześniejsza spłata powoduje konieczność proporcjonalnego obniżenia prowizji oraz jej zwrotu przez bank), czy jest to koszt stały, niezależny od okresu kredytowania. Ten problem przedłożył do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
SN w odpowiedzi wydał uchwałę, zgodnie z którą przewidziane w art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim uprawnienie do obniżenia kosztów kredytu w razie jego wcześniejszej spłaty obejmuje także obniżenie prowizji za udzielony kredyt.
Decydująca dla rozstrzygnięcia sprawy była wykładnia przepisów unijnych (zwłaszcza art. 16 dyrektywy nr 2008/48) w sprawie umów o kredyt konsumencki z 2008 r. dokonana przez Trybunał Sprawiedliwości UE w Luksemburgu wyrokiem z 11 września 2019 r. sygn. C-383/18 w sprawie Lexitor sp. z o.o. przeciwko Santander Consumer Bank Polska SA, SKOK im. Stefczyka i mBank SA. W orzeczeniu tym TSUE wskazał, że uprawnienie do obniżenia kosztów kredytu konsumenckiego w razie jego wcześniejszej spłaty dotyczy wszelkich kosztów ponoszonych przez konsumenta.
– W sprawie należy zatem dokonywać wykładni zgodnej z prawem wspólnotowym. SN podziela w pełni wykładnię TSUE, zgodnie z którą każdy koszt winien być obniżony. Powinno więc to dotyczyć także prowizji – powiedział sędzia Krzysztof Strzelczyk.
Wyjaśnił, że taka, a nie inna treść uchwały wynika z zadanego przez sąd II instancji pytania prawnego, którym SN jest związany. Skoro dotyczyło ono wyłącznie prowizji, to do tego elementu umowy kredytowej odnosi się wydana przez SN uchwała.

orzecznictwo

Uchwała Sądu Najwyższego z 12 grudnia 2019 r., sygn. III CZP 45/19. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia