Przy sprzedaży wybranych dzieł sztuki francuski oddział Christie’s, największego domu aukcyjnego na świecie, ma zwyczaj pobierania od kupującego specjalnej opłaty, która następnie przekazywana jest artyście jako honorarium z tytułu odsprzedaży. Praktykę tę zakwestionował jednak jego klient i konkurent Krajowy Związek Antykwariuszy (SNA), specjalizujący się w obrocie antykami. W przypadkach dwóch sprzedaży w 2008 i 2009 r. SNA podważył klauzulę umowną, która nakładała na niego, jako na nabywcę, obowiązek wypłaty wynagrodzenia należnego twórcy z tytułu odsprzedaży, uznając ją za nieuczciwą. Powołał się przy tym na przepisy w sprawie prawa autora do wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży oryginalnego egzemplarza dzieła sztuki oraz francuskie prawo autorskie, które podobnie jak polskie do wypłaty honorarium autorskiego co do zasady zobowiązuje sprzedawcę.

Sąd I instancji w Paryżu oddalił jednak powództwo antykwariuszy, gdyż doszedł do wniosku, że podział obciążenia wypłatą wynagrodzenia przysługującego artyście nie stanowi samo w sobie czynu nieuczciwej konkurencji.

Innego zdania był natomiast sąd apelacyjny, który stwierdził nieważność spornej klauzuli. W jego ocenie wszelkie umowne odstępstwa od przepisów dyrektywy 2001/84 stałyby w sprzeczności z jej celem, jakim jest zapewnienie ujednolicenia prawa do wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży.

W skardze złożonej do sądu kasacyjnego Christie’s przekonywał jednak, iż wspomniana dyrektywa nie uściśla, która strona ma obowiązek wypłaty honorarium autorskiego i wcale nie wyklucza, aby kwestia ta została uregulowana w umowie.

O rozstrzygnięcie tego sporu francuski sąd wystąpił ostatecznie do trybunału w Luksemburgu. TSUE podkreślił, że to państwa członkowskie UE są odpowiedzialne za ustanowienie opłaty wynikającej z prawa do wynagrodzenia twórcy z tytułu odsprzedaży i to one same decydują o tym, kto powinien ją uiszczać. Tym samym państwa mogą odstąpić od zasady, że wypłata honorarium autorskiego jest obowiązkiem sprzedawcy. Jeśli się na to zdecydują, to muszą brać pod uwagę, zgodnie z art. 1 dyrektywy 2001/84, wyłącznie „osoby zawodowo działających na rynku dzieł sztuki”, które w transakcjach występują jako sprzedawcy, kupujący lub pośrednicy.

Co więcej, w ocenie trybunału, nawet jeśli prawo krajowe do wypłaty honorarium autorskiego zobowiązuje sprzedawcę lub pośrednika, to nie ma przeszkód, aby w umowie uzgodniono, że to kupujący pokryje jego całość bądź część.

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 26 lutego 2015 r. w sprawie Christie’s France przeciwko Syndicat national des antiquaires (sygn. C 41/14)

EŚ