Kto ma spłacać kredyt po rozwodzie?

Rozwód powoduje ustanie ustawowej wspólności majątkowej. Oznacza to, że dotychczas zgromadzony przez małżonków majątek wspólny staje się współwłasnością każdego z nich. Nie ma to jednak znaczenia w kontekście spłaty wspólnie zaciągniętego kredytu, za który rozwodnicy ponoszą odpowiedzialność solidarną.

Kogo obciąża kredyt po rozwodzie?

Zgodnie z art. 366 KC odpowiedzialność solidarna oznacza, że wierzyciel może żądać spełnienia całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Zgodnie z przytoczonym wyżej przepisem aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani. Przekładając to na realia kazusu z kredytem hipotecznym w przypadku byłych małżonków należy wskazać, że bank może domagać się spłaty reszty wspólnego zobowiązania od nich łącznie lub każdego z nich z osobna.

Spłata kredytu przez jednego z byłych małżonków

W przypadku spłaty kredytu przez jednego z byłych małżonków np. tego który był w lepszej sytuacji finansowej, przysługiwać mu będzie roszczenie zwrotne wobec byłego partnera, w takim stosunku, w jakim dokonał za niego spłaty. Jeżeli zatem np. były partner w okresie 5 lat od rozwodu spłacił kredyt uiszczając na rzecz banku kwotę 100 tys. zł to może on żądać zwrotu tej sumy od swojego byłego współmałżonka. Pamiętać należy przy tym jednak o terminach przedawnienia, którym podlegać będzie roszczenie.

Co należy zrobić?

Jeżeli strony chcą odmiennie uregulować kwestię spłaty kredytu to powinny rozważyć przepisanie go np. na jedną z nich. Istnieje też możliwość, aby w drodze cesji przenieść to zobowiązanie na osobę trzecią, co jest szczególnie zasadne w sytuacji, gdy jeden z małżonków ma ograniczone możliwości zarobkowe i nie jest w stanie samodzielnie spłacić przypadającej mu części kredytu. W przypadku braku porozumienia między byłymi małżonkami konieczna może się okazać sprzedaż nieruchomości.

Czy kredyt podlega podziałowi majątku?

Podziału majątku można dokonać przed notariuszem, a w przypadku braku porozumienia także w postępowaniu sądowym, które można wszcząć zarówno przed, w czasie trwania małżeństwa oraz po orzeczeniu rozwodu. Odrębną kwestię stanowi majątek wspólny podlegający podziałowi dopiero po ustaniu wspólności majątkowej tj. w przypadku unieważnienia małżeństwa, umownego wyłączenia wspólności ustawowej, zniesienia przez sąd wspólności ustawowej, ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, rozwodu, separacji czy śmierci jednego z nich. W skład majątku wspólnego podlegającemu podziałowi stosownie do treści art. 31 § 2 wchodzi w szczególności: wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków oraz kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695 i 875). Jak zaznaczył SN w postanowieniu z dnia 5 grudnia 1978 r. III CRN 194/78 długów zaciągniętych przez oboje małżonków nie można rozliczać przy podziale wspólnego majątku, gdyż mimo takiego podziału dług nadal się utrzymuje. Przerzucenie długu na jednego z małżonków godziłoby w prawa wierzycieli. Reasumując wspólny kredyt jako zobowiązanie nie podlega podziałowi.

Pozew o unieważnienie kredytu CHF przed rozwodem

Jeżeli małżonkowie jeszcze w czasie małżeństwa wnieśli do sądu pozew o unieważnienie ew. o usunięcie z umowy klauzul abuzywnych (tzw. „odfrankowienie”) to po orzeczeniu rozwodu ich sytuacja prawna pozostaje bez zmian i dalej oboje występują jako powodowie. Należy to jednak zgłosić, jeżeli wnosili o zasądzenie zapłaty na wspólne konto bankowe, którego już de facto nie ma i chcieliby, aby pieniądze po ew. pozytywnym zakończeniu sprawy trafiły na osobne konto każdego z nich. Niekiedy konieczna będzie w tym zakresie modyfikacja powództwa.

Uchwała SN ułatwiająca rozwodnikom powództwa w sprawach frankowych

Zgodnie z uchwałą Izby Cywilnej SN z dnia 19 października 2023 r. III CZP 12/23 w sprawie przeciwko bankowi o ustalenie nieważności umowy kredytu nie zachodzi po stronie powodowej współuczestnictwo konieczne wszystkich kredytobiorców. Wcześniej nieuzupełnienie braku w postaci pełnej legitymacji procesowej po stronie powodowej (po uprzednim wezwaniu przez sąd) prowadziło do oddalenia powództwa (ew. odrzucenia pozwu lub zawieszenia postępowania a następnie jego umorzenia). SN w uzasadnieniu podkreślił, że zgodnie z zasadą dyspozycyjności i z zasadą rozporządzalności prawami podmiotowymi, to wyłącznie do uprawnionego należy decyzja o wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności umowy kredytu. Wcześniej sądy wychodziły z założenia, że między małżonkami zachodzi współuczestnictwo konieczne w rozumieniu art. 73 § 2 KPC i uczestnictwo drugiego z byłych małżonków jest obligatoryjne.

Ograniczenie ryzyka oddalenia powództwa

Ponadto w uchwale z dnia 26 października 2023 r. III CZP 156/22 SN podkreślił, że status kredytobiorców może być zróżnicowany, co nie pozwala na jednolite rozstrzygnięcie i ocenę interesu prawnego po ich stronie przy powództwie ustalającym. Odmienna sytuacja i pozycja prawna poszczególnych kredytobiorców może prowadzić do tego, że w stosunku do jednego z nich wystąpi skutek związania umową, a do innego taki skutek nie zajdzie. W ocenie SN z uwagi na sposób rozumienia legitymacji czynnej po stronie powodowej na gruncie prawa procesowego, wymaganie łącznego dochodzenia praw, ustalenia związania stosunkiem prawnym z natury podlegającego odrębnej ocenie w stosunku do każdego z kredytobiorców, mogłoby prowadzić do ograniczenia, a nawet wyłączenia ochrony materialnoprawnej i prawa do sądu oraz wyłączenia skutecznej ochrony prawnej.

Spłacanie kredytu po rozwodzie - podsumowanie

Rozwód powoduje ustanie ustawowej wspólności majątkowej, która oznacza, że zgromadzony w czasie trwania małżeństwa majątek staje się współwłasnością każdego z byłych małżonków. Nie ma to jednak wpływu na zobowiązania takie jak np. wspólny kredyt, w przypadku którego byli małżonkowie odpowiadają solidarnie wobec banku. Pamiętać należy również o tym, że w przypadku spłaty całości kredytu przez jednego z byłych małżonków, przysługiwać mu będzie roszczenie zwrotne do byłego partnera, które ulega przedawnieniu. Jeżeli jednak rozwodnicy chcą w sposób odmienny uregulować kwestię kredytu hipotecznego to powinni osiągnąć w tym przedmiocie porozumienie i poinformować o tym bank, który również musi to zaakceptować. W przypadku wytoczenia powództwa o unieważnienie wspólnego kredytu hipotecznego waloryzowanego względem waluty obcej (np. CHF) zgodnie z uchwałą SN z dnia 19 października 2023 r. (III CZP 12/23) oraz z dnia 26 października 2023 r. (III CZP 156/22) między stronami nie zachodzi współuczestnictwo konieczne, w związku z czym brak przystąpienia do sprawy drugiego z nich nie będzie wiązał się z ryzykiem oddalenia powództwa.

Źródło: n.ius, Legalis