Rozpoczynamy cykl publikacji, które ułatwią wszystkim młodym prawnikom przygotowanie się do egzaminu adwokackiego i radcowskiego, zaplanowanego na 19–21 marca. W pięciu odcinkach na łamach „Prawnika” zamieścimy kazusy wraz z propozycjami odpowiedzi, które odpowiadają tematyce zadań z poszczególnych części egzaminu (kolejno z zakresu prawa karnego, cywilnego, gospodarczego i administracyjnego). Nie zapomnimy także o praktycznych poradach uznanych specjalistów od lat szkolących aplikantów, a także o książkach, których lektura ułatwi powtórzenie materiału i usystematyzowanie wiedzy. W tym tygodniu zachęcamy do analizy kazusów z zakresu prawa karnego. Opracował je Zbigniew Kapiński, sędzia Sądu Apelacyjnego w Warszawie, autor m.in. książek „Apelacje karne. Zaskarżanie na korzyść i niekorzyść” i „Apelacje w procesie karnym. Zagadnienia praktyczne i kazusy”. Wszystkim aplikantom polecamy także sięgnięcie po tom 1 „Egzaminów prawniczych Ministerstwa Sprawiedliwości”, w którym można znaleźć zadania egzaminacyjne z lat 2012–2013 wraz z propozycjami odpowiedzi oraz kompletne akta karne z wyrokami i uzasadnieniami. Pozycją, której nie może przegapić żadna osoba przystępująca do egzaminu zawodowego, jest również „Orzecznictwo aplikanta: Kodeks karny i Kodeks postępowania karnego”. Książka zawiera wybór najważniejszych orzeczeń, które przydadzą się przy pisaniu apelacji.

Kazus 1

Wyrokiem SR z 27 stycznia 2010 r. oskarżony Bartosz B. uznany został za winnego tego, że: w dniu 8 października 2008 r. w Tomaszowie, działając wspólnie i w porozumieniu ze znanymi z imienia i nazwiska czterema nieletnimi oraz trzema innymi osobami, dokonał pobicia Łukasza K., powodując u niego podbiegnięcie krwawe oka lewego i siniec w okolicy nadramienia, które naruszyły czynności narządu ciała na okres poniżej siedmiu dni, i za tak przypisany czyn sąd skazał go z mocy art. 158 par. 1 Kodeksu karnego na 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby trzech lat, oddając go pod dozór kuratora sądowego.
Oskarżony przyznał się do udziału w ostatniej fazie bójki. W wyjaśnieniach podał, że jego rola nie była zbyt aktywna, bo włączył się pod sam koniec i tylko raz pięścią uderzył pokrzywdzonego w okolice ramienia.
W pisemnych motywach sąd przyjął, że przebieg całości zdarzenia, udział w niej wielu osób spowodował w stosunku do pokrzywdzonego bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienia skutków określonych w art. 156 par. 1 k.k. lub 157 par. 1 k.k., co zdaniem sądu, mimo marginalnego zachowania oskarżonego, musiało mieć wpływ na wymiar kary.
Zaproponuj zarzut apelacyjny i wniosek.
● Odpowiedź
Obrońca oskarżonego powinien zaskarżyć wyrok w całości i postawić w apelacji zarzut obrazy prawa materialnego, tj. art. 158 par. 1 k.k. polegającej na skazaniu oskarżonego z art. 158 par. 1 k.k., mimo że brak jest w opisie czynu i jego działaniu znamion tego przestępstwa (narażenie pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienia skutków określonych w art. 156 par. 1 k.k. lub art. 157 par. 1 k.k.).
Z opisu czynu, za który został skazany, nie wynika, że wypełnił on wszystkie znamiona strony przedmiotowej tego przestępstwa. Ustalenia co do znamion czynu zabronionego zostały poczynione jedynie w uzasadnieniu i to miało swoje przełożenie na wymiar kary.
Przy zaskarżeniu wyroku jedynie na korzyść oskarżonego nie można orzec na jego niekorzyść i uzupełnić opis czynu o niekorzystne znamię, co zostało pominięte przez sąd.
Obrońca powinien złożyć wniosek o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

Kazus 2

G.Sz. została oskarżona o to, że w nocy z 29 sierpnia 2008 r. na 30 sierpnia 2008 r. w Warszawie przy ul. Ordona D.D., działając w zamiarze bezpośrednim pozbawienia życia H.T., dokonała zabójstwa ww. poprzez zadanie jej licznych ciosów tępym narzędziem w postaci nogi od krzesła w różne okolice głowy, powodując uraz głowy z krwawieniem śródczaszkowym i nieodwracalnym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego skutkującego zgonem H.T.
Oskarżona wyjaśniła, że to pokrzywdzona H.T. zainicjowała zajście, popychała ją, ubliżała, wyrwała nogę od krzesła i chciała nią uderzyć. Oskarżona była zdenerwowana, wyrwała pokrzywdzonej to narzędzie i broniąc się, uderzyła H.T. kilka razy.
W mowie końcowej obrońca przekonywał, że oskarżona działała w obronie koniecznej, i wniósł o jej uniewinnienie. Sąd Okręgowy skazał oskarżoną z art. 148 par. 1 k.k. na karę dożywotniego pozbawienia wolności.
Sformułuj zarzut i wniosek apelacji.
● Odpowiedź
Jeżeli obrońca uważa, że oskarżona działała w warunkach obrony koniecznej, a sąd tego rodzaju ustaleń nie dokonał, to jest oczywiste, że w apelacji należy podnieść zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku polegającego na błędnym przyjęciu, że oskarżona G.Sz. dokonała zabójstwa pokrzywdzonej, a nie działała w warunkach obrony koniecznej określonych w art. 25 par. 1 k.k.
Skoro więc istota uchybienia sądu tkwi w ustaleniach faktycznych, to wykluczone jest postawienie zarzutu obrazy prawa materialnego. Tego rodzaju zarzut jest aktualny bowiem tylko wówczas, gdy nie kwestionujemy ustaleń faktycznych. Obraza prawa materialnego – art. 25 par. 1 k.k. – miałaby miejsce wówczas, gdyby sąd prawidłowo ustalił przebieg zdarzenia (w tym elementy obrony koniecznej), a mimo to nie zastosował art. 25 par. 1 k.k.
Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych zazwyczaj powinien zostać poprzedzony zarzutem (zarzutami) dotyczącymi obrazy przepisów postępowania ze sfery gromadzenia i oceny dowodów (np. art. 7 czy art. 410 k.p.k.), chyba że ten błąd ma charakter samoistny (co nie będzie częstym przypadkiem). We wniosku końcowym obrońca powinien wnosić o zmianę wyroku poprzez przyjęcie, że oskarżona działała w warunkach obrony koniecznej, i uniewinnienie oskarżonej, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Kazus 3

Trzech oskarżonych stanęło przed sądem pod zarzutem popełnienia zbrodni z art. 280 par. 2 k.k. Jeden z nich odpowiadał jako młodociany.
W wyniku ujawnionych na rozprawie okoliczności, w tym przyznania się do winy oskarżonych, sąd przyjął, iż jeden z oskarżonych posługiwał się wobec pokrzywdzonego przedmiotem przypominającym broń palną.
Wszyscy oskarżeni zostali skazani z art. 280 par. 1 k.k. na kary pozbawienia wolności po 3 lata.
Obrońca młodocianego oskarżonego postanowił zaskarżyć wyrok, gdyż w jego ocenie sąd powinien zgodnie z art. 54 par. 1 k.k. dać prymat prewencji indywidualnej i orzec niższą karę od tej którą, otrzymali pozostali oskarżeni.
Sformułuj zarzut i wniosek apelacji.
● Odpowiedź
W przedstawionej sytuacji obrońca młodocianego oskarżonego, kwestionując wymiar lub także rodzaj orzeczonej kary, powinien zaskarżyć wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze i postawić w apelacji zarzut orzeczenia przez sąd rażąco niewspółmiernie surowej kary, która nie uwzględnia w należyty sposób występujących w sprawie okoliczności łagodzących, w tym faktu, że oskarżony odpowiadał jako młodociany.
Z kolei za całkowicie błędny należałoby uznać zarzut obrazy prawa materialnego, tj. art. 54 par. 1 k.k., bowiem przepis ten nie zawiera w sobie normy o charakterze stanowczym i tak jak art. 53 par. 1 i par. 2 k.k. stanowi jedynie dyrektywę wymiaru kary odnoszącą się w tym wypadku do oskarżonego młodocianego. Obrońca, podnosząc tego rodzaju zarzut, powinien wnosić o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie wobec tego oskarżonego kary pozbawienia wolności w wymiarze pozwalającym na jej warunkowe zawieszenie.

Kazus 4

Sąd skazał Czesława M. za popełnienie rozboju z posłużeniem się bronią palną tj. za czyn z art. 280 par. 2 k.k., na karę 5 lat pozbawienia wolności. Przedmiotu przestępstwa nie odnaleziono, a oskarżony twierdził, że posługiwał się plastikową atrapą broni. Pokrzywdzony widział w czasie zdarzenie ten przedmiot, lecz nie miał możliwości rozpoznania, czy to była broń ostra, czy jej imitacja.
Jaki zarzut (zarzuty) powinien postawić skarżący? Sformułuj wniosek (wnioski).
● Odpowiedź
Wyrok należy zaskarżyć w całości. Istotą uchybienia sądu jest dokonanie błędnych ustaleń, że oskarżony w czasie rozboju posługiwał się bronią palną w sytuacji, gdy nie było jednoznacznych dowodów pozwalających na dokonanie tego rodzaju ustaleń. Obrońca powinien zatem zarzucić sądowi obrazę art. 7 k.p.k. odnośnie do oceny zeznań pokrzywdzonego i w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku polegający na bezpodstawnym przyjęciu, że oskarżony w trakcie rozboju posługiwał się bronią palną, w sytuacji gdy broni tej nie odnaleziono, zaś pokrzywdzony nie miał możliwości rozpoznania, czy była to broń ostra, czy np. jej plastikowa imitacja, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego uznania, że oskarżony dopuścił się rozboju kwalifikowanego określonego w art. 280 par. 2 k.k. Obrońca powinien wnosić o zmianę wyroku poprzez zmianę opisu czynu i przyjęcie, że oskarżony dokonał rozboju określonego w art. 280 par. 1 k.k. i złagodzenie orzeczonej kary pozbawienia wolności.
Tegoroczny egzamin zawodowy dla aplikantów adwokackich i radcowskich odbędzie się 19–21 marca. Podstawową zmianą w stosunku do ubiegłych lat jest rezygnacja z testu. W pierwszym dniu zdający będą musieli rozwiązać zadanie z zakresu prawa karnego
PARTNEREM CYKLU STREFA APLIKANTA JEST WYDAWNICTWO C.H. BECK