Samo posiadanie wpisu do ewidencji nie przesądza o tym, że przedsiębiorca prowadził firmę. Jeśli tego faktycznie nie robił, może obecnie opłacać niższe składki.
Osoby, które rozpoczynają prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, przez pierwsze 24 miesiące kalendarzowe mogą opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od obniżonej podstawy. Wynosi ona 30 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę, czyli w 2014 r. trzeba odprowadzić 504 zł. Jest zdecydowanie niższa od tej, która obowiązuje przedsiębiorców po upływie dwóch lat od założenia firmy (2247,60 zł).
Skorzystanie z ulgowego opłacania składek jest jednak uzależnione od spełnienia ściśle określonych warunków. Przepisy, z których one wynikają, nie są precyzyjne, przez co łatwo je naruszyć. Dlatego warto znać w tej kwestii orzecznictwo sądów i interpretacje indywidualne przepisów wydawane przez ZUS.

Tylko dla nowych

Pierwszym z warunków opłacania składek od podstawy nie niższej niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia jest nieprowadzenie pozarolniczej działalności w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych.
Należy pamiętać, że o prowadzeniu działalności nie decyduje sam wpis do ewidencji. Sąd Najwyższy w wyroku z 13 listopada 2008 r. (sygn. akt II UK 94/08; LEX nr 960472) wyjaśnił, że obowiązkowi ubezpieczeń społecznych podlega osoba faktycznie prowadząca działalność, a niefigurująca w ewidencji i jej niewykonująca. Podjęcie działalności gospodarczej następuje z chwilą dokonania pierwszej czynności w obrocie gospodarczym, która jest bezpośrednio i wprost związana z przedmiotem działalności, który dany przedsiębiorca chce wykonywać (decyzja ZUS nr 91 z 25 marca 2014 r.; DI/100000/451/1732/2013).
Z kolei Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 4 grudnia 2007 r. (sygn. akt VII SA/Wa 1578/07; LEX nr 496344) postanowił, że określanie przez samego przedsiębiorcę daty rozpoczęcia działalności wpisywanej do ewidencji powoduje istnienie domniemania faktycznego, że z tą datą została podjęta. Domniemanie to może być obalone. Jeśli tak się stanie, przedsiębiorca może – mimo że miał w ciągu ostatnich 5 lat wpisaną do ewidencji działalność – od nowej opłacać składki od 30 proc. wynagrodzenia minimalnego.

Pozbawienie prawa

Drugim warunkiem, który musi być spełniony, aby przedsiębiorca mógł opłacać niższe składki, jest niewykonywanie określonej działalności na rzecz byłego pracodawcy. Ulga nie dotyczy osób, które w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres obecnie wykonywanej działalności gospodarczej.
Do utraty prawa do opłacania składek od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia wystarczy, aby chociaż jedna czynność wykonywana w ramach prowadzonej działalności na rzecz byłego pracodawcy była tożsama z czynnościami świadczonymi w ramach stosunku pracy (decyzja ZUS nr 381 z 11 kwietnia 2014 r.; DI/200000/43/381/2014). Zatem dopiero gdy prowadzona działalność dla byłego pracodawcy ma zupełnie inny charakter niż zakres czynności wykonywanych w okresie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, przedsiębiorca spełnia warunki do opłacania składek od niższej podstawy wymiaru.

Dwuletnia karencja

Warunek niewykonywania określonej działalności na rzecz byłego pracodawcy dotyczy nie tylko pierwszego dnia jej prowadzenia, ale całego 24-miesięcznego okresu korzystania z obniżonej podstawy wymiaru składek. Oznacza to, że od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy (także wtedy gdy moment ten nastąpi kilka miesięcy od założenia firmy) następuje utrata prawa do korzystania z preferencyjnej podstawy składek. Ponownie prawo to zyskuje się od dnia zaprzestania wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy, pod warunkiem że nastąpi to w okresie pierwszych 24 miesięcy od jej rozpoczęcia (decyzja ZUS nr 1734 z 17 stycznia 2014 r.; WPI/200000/451/1734/2013).

UE a firma w Polsce

W szczególnej sytuacji są osoby rozpoczynające po raz pierwszy działalność gospodarczą w Polsce, które wykonują pracę na rzecz byłego pracodawcy z innego państwa UE. Mimo świadczenia usług, które pokrywają się z czynnościami wykonywanymi w ramach stosunku pracy, będą one uprawnione do opłacania składek od obniżonej podstawy wymiaru. Świadczenie pracy najemnej na terytorium innego państwa UE nie pozbawia osoby rozpoczynającej działalności gospodarczą w Polce prawa do ulgowej podstawy wymiaru składek, jeżeli dla pracownika przez cały okres zatrudnienia było właściwe inne ustawodawstwo niż polskie (decyzja nr 159 z 5 maja 2014 r.; DI/100000/43/281/2014).
PRZYKŁAD
Praca najemna w Austrii
Piotr P. przez trzy lata do końca maja 2014 r. mieszkał w Austrii i tam wykonywał umowę o pracę. Pracodawca odprowadzał za niego składki do austriackiego systemu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego. Piotr P. rozwiązał umowę o pracę. Wrócił do Polski i zarejestrował działalność gospodarczą. Wykonuje ją dla byłego pracodawcy z Austrii. Przedsiębiorca jest uprawniony do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty nie niższej od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. Wykonywanie pracy najemnej na terytorium Austrii nie pozbawia prawa do ulgi w opłacaniu składek, bo dla pracownika w okresie zatrudnienia właściwe było ustawodawstwo austriackie. Takiej pracy nie uznaje sie za wykonywaną na terenie Polski, a pracodawcy austriackiego nie traktuje się jak polskiego (decyzja ZUS nr 139 z 6 marca 20014 r.; WPI/200000/43/139/2014).
Podstawa prawna
Art. 18a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).