Gdyby nie ograniczenie odpowiedzialności płatnika, niejeden księgowy złapałby się od 1 stycznia 2023 r. za głowę, pytając, kto weźmie teraz na siebie ciężar wyliczania zaliczek na PIT.

Mowa o zaliczkach na podatek od dochodów nie tylko klientów biur rachunkowych, lecz także osób przez nich zatrudnianych (przez klientów i przez same biura).
Przypomnijmy, że tegoroczne najważniejsze nowości wpływające na wysokość zaliczek na PIT dotyczą potrącania kwoty zmniejszającej podatek (maksymalnie nawet przez trzech płatników) oraz składania przez podatników rozmaitych oświadczeń i wniosków.
Oświadczenia i wnioski składane przez pracowników oraz inne osoby zatrudnione (np. zleceniobiorców) w 2023 r.
• oświadczenie PIT-2 upoważniające płatników (maksymalnie trzech) do stosowania kwoty zmniejszającej podatek (nowy art. 31b ustawy o PIT),
• oświadczenie o zamiarze wspólnego rozliczenia się z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko (nowe brzmienie art. 32 ust. 3 ustawy o PIT),
• oświadczenie o spełnianiu warunków do zastosowania zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 152 ‒154 ustawy o PIT, czyli ulgi na powrót, ulgi dla rodzin 4+, ulgi dla pracujących seniorów (nowy art. 31a ust. 8 ustawy o PIT),
• oświadczenie o spełnieniu warunku uprawniającego do podwyższonych pracowniczych kosztów uzyskania przychodu, czyli dla osób dojeżdżających do pracy z innej miejscowości, a zarazem nieuzyskujących dodatku za rozłąkę; koszty te określa art. 22 ust. 2 pkt 3 ustawy o PIT i wynoszą one miesięcznie 300 zł (nowe brzmienie art. 32 ust. 7 ustawy o PIT),
• wniosek o pobór zaliczek na PIT bez stosowania zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148, czyli ulgi dla młodych (nowe brzmienie art. 32 ust. 6 ustawy o PIT),
• wniosek o niepobieranie zaliczek na PIT (nowy art. 31c ust. 1-2 ustawy o PIT),
• wniosek o pobór zaliczek bez stosowania miesięcznych kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w art. 22 ust. 2 pkt 1 lub 3 ustawy o PIT, czyli bez odliczania co miesiąc 250 zł lub 300 zł (nowe brzmienie art. 32 ust. 6 ustawy o PIT),
• wniosek o rezygnację z 50-proc. kosztów uzyskania przychodów określonych w art. 22 ust. 9 pkt 1-3 ustawy o PIT (nowe brzmienie art. 32 ust. 8 ustawy o PIT).©℗
Przy takiej mnogości rozwiązań, jaką zafundował nam ustawodawca, nietrudno o powstanie w trakcie roku niedopłaty podatku. Rodzi się podstawowe pytanie, kto za nią odpowie: biuro rachunkowe, jego klient czy sam podatnik?

Ważne zapisy w umowie

Formularz PIT-2. Ministerstwo Finansów opublikowało ostateczną wersję objaśnień
Formularz PIT-2. Ministerstwo Finansów opublikowało ostateczną wersję objaśnień

Zobacz również
Zasadniczo, gdy mowa o obowiązkach księgowego, mamy do czynienia z kilkoma rodzajami odpowiedzialności, w tym przede wszystkim kontraktową - wynikającą z umowy z klientem, a powstającą w razie niewykonania lub nienależytego wykonaniu zobowiązania. W tym zakresie nic się od strony prawnej nie zmienia, chyba że biuro wynegocjuje z klientem nową treść umowy - ale to już pozostaje w gestii obu stron, zgodnie z zasadą swobody umów wynikającą z art. 3531 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2339; dalej: k.c.): „Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”.
Bez zmian pozostają również art. 471-479 k.c. Na podstawie tych przepisów klient może domagać się odszkodowania za szkody poniesione wskutek działania lub zaniechania biura rachunkowego. Zgodnie z art. 471 k.c.: „dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”.

Lepsza sytuacja płatnika

Zasadnicza zmiana nastąpiła natomiast 1 stycznia 2023 r. w zakresie odpowiedzialności płatnika za zobowiązania podatkowe. Zgodnie z nowym art. 31a ust. 10 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2647; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2745; dalej: ustawa o PIT) płatnik nie będzie ponosić odpowiedzialności, gdy zaniżenie lub nieujawnienie przez niego podstawy opodatkowania będzie wynikać z zastosowania złożonych przez podatnika wniosków lub oświadczeń mających wpływ na obliczenie zaliczki.
W takiej sytuacji nie będzie miał zastosowania art. 26a par. 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2651; dalej: ordynacja podatkowa), który wyłącza odpowiedzialność podatnika za zaniżenie lub nieujawnienia przez płatnika podstawy opodatkowania. Przeciwnie, będzie wówczas stosowany art. 30 par. 5 ordynacji podatkowej, który wyłącza odpowiedzialność płatnika (i inkasenta), jeżeli podatek nie został pobrany z winy podatnika. W takich przypadkach organ podatkowy wydaje decyzję o odpowiedzialności podatnika lub orzeka ją w decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego. Jakich sytuacji może to dotyczyć? Obrazuje to przykład opublikowany przez Ministerstwo Finansów w Podręczniku „Niskie Podatki. Stan na 1 lipca 2022 r.” (www.podatki.gov.pl).

Przykład

Mam wątpliwości, czy wniosek złożony przez mojego pracownika w sprawie stosowania podwyższonych pracowniczych kosztów uzyskania przychodu jest zgodny z prawdą. Czy jak uwzględnię ten wniosek przy obliczaniu zaliczki na podatek, a okaże się, że pracownikowi nie przysługują takie koszty, to czy jako płatnik poniosę z tego tytułu odpowiedzialność?
Nie poniesiesz z tego powodu odpowiedzialności. Jeżeli zaniżenie lub nieujawnienie przez płatnika podstawy opodatkowania wynika ze złożonych przez podatnika wniosków lub oświadczeń mających wpływ na obliczenie zaliczki, to płatnik nie ponosi odpowiedzialności. Do Twoich obowiązków jako płatnika nie należy weryfikacja zgodności z prawdą podanych przez pracownika informacji w składanych przez niego wnioskach i oświadczeniach mających wpływ na obliczenie zaliczki.
Skoro w takich sytuacjach płatnik nie będzie ponosił odpowiedzialności, to nie obciąży nią również swojego księgowego (biura rachunkowego). Nie można bowiem przerzucić na kogokolwiek ciężaru, który nie powstał. Innymi słowy, klient nie będzie mógł żądać od biura odszkodowania za szkodę, której sam nie poniósł.

Komu grożą sankcje karne

Uzupełnieniem wyłączenia odpowiedzialności płatnika (a w konsekwencji również właściciela biura rachunkowego) jest klauzula dodawana do oświadczenia o spełnieniu warunków do stosowania zwolnień, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 152-154 (ulga na powrót, ulga dla rodzin 4+, ulga dla pracujących seniorów). Przypomnijmy, że oświadczenie to musi zawierać klauzulę o następującej treści: „Jestem świadomy/świadoma odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia” (nowy wzór PIT-2, wersja 9, część G). W tym wypadku jednak nie chodzi o odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe, lecz karną - za złożenie fałszywego oświadczenia. Klauzula zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.
Złożenie takiego oświadczenia przez podatnika nie wyłącza natomiast - co zrozumiałe - odpowiedzialności karnej właściciela biura rachunkowego w pozostałym zakresie. Przypomnijmy, że - niezależnie od odpowiedzialności cywilnoprawnej - za szkodę właściciel biura może też odpowiadać na podstawie przepisów prawa karnego, co jednak zdarza się zdecydowanie rzadziej. Podstawą prawną jest tu nie tylko ustawa z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1138; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2600), lecz także ustawa z 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 859; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2600; dalej: k.k.s.). Zgodnie z art. 9 par. 3 k.k.s. za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. Odpowiedzialność karną przewidują także art. 75-79 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 217; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2148).

Co się zmienia

Wyręczając klientów w obowiązkach płatnika (zakładu pracy, zleceniobiorcy itp.), biuro rachunkowe musi mieć na uwadze zasadniczą legislacyjną zmianę - zastąpienie art. 31 (został on właśnie uchylony po ponad 30 latach obowiązywania) zmienionym art. 32 ustawy o PIT. To w nim należy szukać nowych regulacji dotyczących obowiązków płatnika.
Jednak zmiany obowiązków biur rachunkowych nie dotyczą wyłącznie obliczania zaliczek na PIT. Księgowi muszą też wiedzieć o innych nowościach, które odnoszą się do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2023 r. Piszemy o nich na s. C2-6. ©℗