3 września dla 4,8 mln uczniów oraz 660 tys. nauczycieli rozpocznie się nowy rok szkolny 2012/2013. Największe zmiany w nim czekają uczniów I klasach szkół ponadgimnazjalnych; wkracza tam reforma edukacji wraz z nową podstawą programową nauczania.

Zgodnie z założeniami reformy uczniowie pierwszych klas liceów ogólnokształcących będą kontynuowali rozpoczętą w gimnazjum naukę wszystkich przedmiotów ogólnych w zakresie podstawowym, w tym obowiązkowych przedmiotów maturalnych: języka polskiego, matematyki, języków obcych.

Nowa lekcja historii

Na lekcjach historii będą poznawać dzieje Polski i świata od 1918 roku do współczesności, na fizyce - uczyć się o grawitacji i astronomii oraz fizyce atomowej i jądrowej. Na lekcjach geografii będą rozważać problemy demograficzne, społeczne i gospodarcze współczesnego świata, na chemii - poznają budowę, właściwości oraz zastosowanie materiałów i tworzyw pochodzenia naturalnego oraz środków chemicznych, z którymi spotykają się na co dzień. Biologia będzie okazją do zgłębiania zagadnień biotechnologicznych, inżynierii genetycznej i bioróżnorodności.

Już w trakcie rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych uczniowie deklarowali wstępnie wybór od 2 do 4 przedmiotów, których będą się uczyć w II klasie w zakresie rozszerzonym, w znacznie większej niż dotąd liczbie godzin. Część z nich, ci którzy zdecydowali się na naukę języka polskiego, matematyki i języków obcych na poziomie rozszerzonym, już w tym roku zacznie naukę na tym poziomie. W marcu 2013 roku, niezależnie od wstępnych deklaracji, zdecydują ostatecznie o wyborze przedmiotów, których będą się uczyć w rozszerzonej formule.

W następnych klasach wszyscy uczniowie nadal będą obowiązkowo uczyć się języka polskiego, matematyki i języków obcych, obowiązkowe będą też zajęcia z wychowania fizycznego. Rozpoczną, w zwiększonym wymiarze godzin, naukę wybranych przedmiotów na poziomie rozszerzonym z katalogu: j. polski, matematyka, języki obce, historia, geografia, fizyka, chemia, wiedza o społeczeństwie, informatyka, historia sztuki, historia muzyki, język łaciński i kultura antyczna, filozofia.

Obowiązkowe przedmioty uzupełniające

Nowością będą także obowiązkowe przedmioty uzupełniające, dobierane według zasady: jeżeli uczeń nie wybierze zajęć rozszerzonych z geografii, biologii, fizyki czy chemii - w jego planie nauczania pojawi się przyroda, jeśli nie wybierze historii - przez dwa lata będzie poznawał dzieje Polski i świata na przedmiocie historia i społeczeństwo.

Z danych MEN wynika, że ponad 50 proc. absolwentów gimnazjów wybiera szkoły kształcące w zawodach, liczba ta z roku na rok zwiększa się. Dotyczy to w szczególności techników, które zapewniają zdobycie zawodu i możliwość kontynuowania edukacji na uczelniach. Uczniowie techników i szkół zawodowych - tak jak uczniowie liceów - w pierwszych klasach będą kontynuować kształcenie ogólne. Właściwe kształcenie zawodowe rozpoczną dopiero od drugich klas.

Nowa klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego

Najistotniejsza zmianą w szkolnictwie zawodowym będzie odejście od kształcenia w konkretnym zawodzie na rzecz takiego nauczania, by w wyniku niego uczeń zdobywał kwalifikacje konieczne do wykonywania danego zawodu (jedna, dwie lub trzy - ich liczba jest zależna od złożoności zawodu). Zdobycie każdej kwalifikacji zostanie potwierdzone egzaminem, a w rezultacie złoży się na konkretne uprawnienia zawodowe.

Obowiązywać będzie nowa klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego i nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach (w zasadniczych szkołach zawodowych uczniowie będą mogli kształcić się w 72 zawodach, w technikach - w 92). W ZSZ szczególny akcent został położony na kształcenie praktyczne, na które jest przeznaczone 60 proc. czasu w trakcie trzyletniej nauki, będzie się ono odbywać u pracodawcy, w centrach kształcenia praktycznego lub w szkolnych warsztatach.

Od 1 września 2012 roku nastąpi także zmiana w systemie kształcenia w zawodzie osób dorosłych. Dzięki wyodrębnieniu w zawodach kwalifikacji będą one mogły uzyskać lub uzupełnić kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych, w bardziej elastycznym systemie kształcenia ustawicznego na kwalifikacyjnych kursach zawodowych.

Licea profilowane do likwidacji

Zlikwidowane zostaną licea profilowane, licea uzupełniające i technika uzupełniające.

Wprowadzanie reformy edukacji będzie w roku szkolnym 2012/2013 kontynuowane także w szkołach podstawowych. Od 1 września nie tylko w przedszkolach, I, II i III klasach szkół podstawowych, I, II i III klasach gimnazjów i I klasach szkół ponadgimnazjalnych obowiązywać będzie nowa podstawa programowa nauczania. Pojawi się ona także w IV klasach szkół podstawowych.

Z kolei w I klasach szkół podstawowych kolejny rok z rzędu obok siedmiolatków rozpoczną naukę sześciolatki. Miały pójść wszystkie obowiązkowo do szkół już we wrześniu tego roku, ale - zgodnie z zapowiedzią premiera Donalda Tuska z kampanii wyborczej - w styczniu znowelizowana została ustawa o systemie oświaty i wprowadzenie obowiązku szkolnego przesunięto o dwa lata na wrzesień 2014 r.

Pilotażowa Cyfrowa Szkoła

Rok szkolny 2012/2013 to także pilotaż rządowego programu Cyfrowa Szkoła. Realizowany będzie on w ponad 400 szkołach podstawowych w całym kraju. Prowadzone będą szkolenia nauczycieli, dyrektorów i koordynatorów tego projektu. Po zakończeniu tego pilotażu najlepsze rozwiązania będą podstawą docelowego, wieloletniego programu cyfryzacji nauczania w polskich szkołach. Równolegle do pilotażu mają trwać prace nad przygotowaniem co najmniej 18 elektronicznych podręczników do 14 przedmiotów (na przygotowanie e-podręczników przewidziano trzy lata).

W nowym roku szkolnym będzie też wprowadzony nowy System Informacji Oświatowej. Ma on ułatwić zarządzanie oświatą, w tym zoptymalizować wydatki (m.in. subwencja oświatowa ma być kierowana do samorządów w precyzyjnie ustalonej wysokości). W nowym SIO obok danych statystycznych o szkołach i placówkach oświatowych oraz o nauczycielach, znajdą się m.in. dane indywidualne o uczniach. Do bazy danych nie będą jednak przekazywane dane powiązane z imieniem i nazwiskiem oraz numerem PESEL ucznia, dotyczące pomocy psychologiczno-pedagogicznej. W bazie SIO będą gromadzone wyłącznie dane o liczbie uczniów objętych taką pomocą.

Podwyżki dla nauczycieli

Nowy rok szkolny 2012/2013 oznacza także podwyżki dla nauczycieli. Zgodnie z obowiązującą w tym roku ustawą budżetową i rozporządzeniem o minimalnych stawkach, od 1 września 2012 r. wynagrodzenie zasadnicze dla nauczycieli z tytułem magistra, z przygotowaniem pedagogicznym wyniesie: dla nauczyciela stażysty - 2265 zł brutto (otrzyma on podwyżkę o 83 zł brutto), dla nauczyciela kontraktowego - 2331 zł brutto (podwyżka o 85 zł brutto), dla nauczyciela mianowanego - 2647 zł brutto (podwyżka o 97 zł brutto), dla nauczyciela dyplomowanego: 3109 zł brutto (podwyżka o 114 zł brutto). Wrześniowa podwyżka będzie jedyną podwyżką wynagrodzeń nauczycieli w 2012 r.

Nie wszyscy jednak nauczyciele dostaną podwyżkę. Wrzesień oznacza dla części nauczycieli stratę pracy. Z informacji MEN wynika, że w tym roku pracę może stracić 7,4 tys. nauczycieli. Zdaniem resortu edukacji, to efekt niżu demograficznego. Z deklaracji dyrektorów szkół w sprawie zwalniania nauczycieli z końcem roku szkolnego 2011/2012 wynika, że zwolnienia dotkną nauczycieli wszystkich typów szkół, od podstawowych do ponadgimnazjalnych.