Prawo rodzica do wyboru szkoły dla dziecka. Jakie prawa przysługują rodzicom, a jakie uczniom?

Wybór szkoły dla dziecka – obowiązki rodziców i uprawnienia szkoły

Rozwód, separacja czy konflikt między rodzicami często prowadzą do sporów o wybór szkoły dla dziecka. Brak porozumienia może skutkować nie tylko napięciami w relacji rodzice–szkoła, ale także problemami w realizacji obowiązku szkolnego. Prawo jasno wskazuje, że jest to istotna sprawa dziecka, o której rodzice powinni decydować wspólnie. W razie braku zgody, decyzję podejmuje sąd opiekuńczy.

Wybór szkoły dla dziecka a władza rodzicielska

Zgodnie z art. 97 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, gdy władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, muszą oni wspólnie rozstrzygać o sprawach istotnych – w tym o wyborze szkoły. Szkoła powinna przyjmować lub przenosić ucznia tylko po uzyskaniu zgody obojga rodziców. Wystarczy pisemne oświadczenie drugiego z nich, a w razie wątpliwości – z podpisem poświadczonym notarialnie.

Brak zgody i zabezpieczenie interesów dziecka

Rodzice mogą złożyć w szkole oświadczenie o braku zgody na zmianę szkoły. Jest ono wiążące – dyrektor musi wówczas odmówić przeniesienia ucznia. Pamiętać należy, że prawo do decydowania nie przysługuje wyłącznie rodzicowi, przy którym ustalono miejsce pobytu dziecka. Miejsce zamieszkania a wybór szkoły dla dziecka to dwie odrębne kwestie.

Ograniczona władza rodzicielska a wybór szkoły

Jeśli jeden z rodziców został pozbawiony lub ma ograniczoną władzę rodzicielską, a w jej zakresie nie ma prawa do wyboru szkoły, szkoła nie musi uwzględniać jego stanowiska. W takich sytuacjach konieczne jest okazanie wyroku lub postanowienia sądu. Szczególną ostrożność trzeba zachować w przypadku skłóconych rodziców – należy zawsze weryfikować, czy oboje mają pełnię praw do decydowania.

Pełnomocnictwo i osoby trzecie

Babcie, ciocie czy inne osoby niebędące rodzicami ani opiekunami prawnymi nie mogą decydować o zapisaniu lub przeniesieniu ucznia, chyba że mają szczegółowe pełnomocnictwo od rodziców. Jeśli pełnomocnik reprezentuje tylko jednego rodzica, konieczna jest zgoda drugiego. Dokumenty powinny być sporządzone na piśmie dla celów dowodowych.

Dobro dziecka i rola sądu

Dobro dziecka jest nadrzędną zasadą prawa rodzinnego. Szkoła powinna zachęcać rodziców do polubownego porozumienia, a w przypadku braku zgody – poinformować o obowiązku skierowania sprawy do sądu. Do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia lub postanowienia zabezpieczającego, szkoła powinna powstrzymać się od podejmowania decyzji o przeniesieniu ucznia.

Kiedy dziecko ma prawo zadecydować o wyborze szkoły?

W niektórych przypadkach o wyborze szkoły może zadecydować także dziecko. O przypadki, kiedy może to nastąpić oraz jaki wpływ na wybór mają rodzice, redakcja "Gazety Prawnej" zapytała Anielę Bereś, radcę prawnego z Kancelarii Compliance Partners Szpytka.

Czy kwestia zamieszkania dziecka przy jednym z rodziców ma znaczenie? Co w przypadku, gdy rodzic sprawujący opiekę chce posłać dziecko to szkoły rejonowej, drugi z rodziców może nie wyrazić na to zgody?

Zasadniczo kwestia ta nie ma znaczenia. Kluczowa dla decyzji o wyborze szkoły jest sfera władzy rodzicielskiej, a zatem prawa do decydowania w istotnych sprawach dziecka. Jeśli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, to każdy z nich ma prawo decydować o jego ważnych sprawach w równym stopniu. Takimi sprawami są właśnie wybór szkoły, leczenie, wyjazdy zagraniczne itd. W praktyce większość szkół wymaga podpisu jednego rodzica na dokumentach związanych z przyjęciem do szkoły i jest to wystarczające, albowiem każde z rodziców posiadających pełnię władzy rodzicielskiej (tj. jeśli nie została ona ograniczona albo nie doszło do jej pozbawienia na mocy orzeczenia sądu) ma prawo podpisać taki dokument. Problem pojawia się kiedy drugi rodzic sprzeciwi się zapisaniu dziecka do tej szkoły. Placówka edukacyjna nie jest jednak podmiotem uprawnionym do rozstrzygania takiego sporu czy jakiejkolwiek ingerencji w niego. W takiej sytuacji rodzic formułujący obiekcje wobec zapisania jego dziecka do tej szkoły powinien zwrócić się do sądu opiekuńczego o rozstrzygnięcie. Jest to bowiem klasyczna sytuacja opisana w art. 97 § 2 k.r.i.o. tzw. braku porozumienia między rodzicami posiadającymi pełnię władzy rodzicielskiej. Ponieważ sprawy sądowe z reguły trochę trwają, najczęściej wygląda to tak, że dziecko uczęszcza do placówki, do której zapisał go wspomniany rodzic sprawujący opiekę, a jeśli sąd orzeknie zgodne z wolą rodzica oponującego, to prawomocne postanowienie sądu finalnie rozstrzygnie spór w tym przedmiocie.

Czy w przypadku braku porozumienia rodziców w kwestii wyboru szkoły, można uwzględnić decyzję dziecka?

Tak, ale to nie szkoła będzie brać pod uwagę tę wolę, lecz sąd. W przypadku zatem gdy wspomniana wyżej sprawa zostanie skierowana do sądu przez rodzica, który kwestionuje wybór szkoły, sąd może wysłuchać dziecka. Instytucja wysłuchania została szczegółowo uregulowana w Kodeksie Postępowania Cywilnego i zakłada, że w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala, a także uwzględni jego zdanie i rozsądne życzenia. Oczywiście ocena tej „rozsądności” życzeń powinna być dokonywana w sposób wyważony i niejednokrotnie wymaga udziału biegłego psychologa.

Warto dodać, że nawet Konstytucja pochyliła się nad problemem woli dziecka w takich sprawach, przewidując, że organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko powinny wysłuchać jego zdania i w miarę możliwości uwzględnić jego zdanie.

Wniosek o przyjęcie dziecka do szkoły składamy do dyrektora placówki

Zgodnie z Ustawą o prawie oświatowym, rodzice mogą zadecydować o wyborze szkoły dla dziecka, kierując wniosek o przyjęcie do dyrektora odpowiedniej placówki oświatowej. Taki wniosek musi jednak zawierać informacje, które pozwolą na jego rozpatrzenie.

Co powinien zawierać wniosek o przyjęcie kandydata do szkoły?

Dane kandydata

• imię i nazwisko,
• data urodzenia,
• numer PESEL,
• w przypadku braku numeru PESEL – seria i numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość.

Dane rodziców kandydata

• imiona i nazwiska rodziców,
• w przypadku kandydata pełnoletniego – tylko imiona rodziców.

Adres zamieszkania

• rodziców i kandydata,
• w przypadku kandydata pełnoletniego – adres jego miejsca zamieszkania.

Dane kontaktowe

• adres e-mail i numery telefonów rodziców,
• w przypadku kandydata pełnoletniego – jego adres e-mail i numer telefonu (o ile je posiada).

Lista preferencji

• kolejność wybranych publicznych przedszkoli, oddziału przedszkolnego w publicznej szkole podstawowej, innych publicznych form wychowania przedszkolnego lub publicznych szkół – od najbardziej do najmniej preferowanych.

Wybór oddziału w szkole ponadpodstawowej (jeżeli dotyczy)

• wskazanie wybranego oddziału lub klasy wstępnej (art. 25 ust. 3) w danej szkole.

Informacja o obywatelstwie (jeżeli dotyczy)

• w przypadku szkoły ponadpodstawowej prowadzonej przez MON, oddziału przygotowania wojskowego lub oddziału o profilu mundurowym.

Wybór szkoły dla dziecka powinien być podejmowany przede wszystkim z myślą o jego dobru, potencjalnym rozwoju oraz jego preferencjami, co do dalszej kariery zawodowej. Pamiętajmy, że rezultacie sporów pomiędzy rodzicami, największe konsekwencje najczęściej odczuwa właśnie dziecko. Oczywiście podczas wyboru należy również zachować wszystkie ustawowe formalności, co zaoszczędzi wiele stresu samym wnioskującym i pozwoli znacznie usprawnić proces przeniesienia.