Subskrybuj nas na Youtube
Jeden z żołnierzy zawodowych zwrócił się z wnioskiem o udzielenie pomocy na koszty nauki w ramach studiów podyplomowych, ale na uczelni pozostającej poza systemem szkolnictwa wojskowego. Ustawa z 11 września 2003 r. o służbie wojskowej przewiduje pomoc na cele nauki, nie wskazując wprost na rodzaje uczelni. Ale mamy wewnętrzne wytyczne (dowódcy generalnego Sił Zbrojnych) nakazujące refundować koszty poza systemem szkolnictwa wojskowego tylko wtedy, gdy wojskowe nie obejmuje danej specjalności. Jednak specjalność wybrana przez żołnierza jest realizowana także w programach szkolnictwa wojskowego. Czy wniosek żołnierza zasługuje na pozytywne rozpoznanie, gdy sam kierunek studiów jest zbieżny z zajmowanym stanowiskiem, ale będzie się on kształcił poza systemem szkolnictwa wojskowego?
Tak. Zgodnie z art. 52 ustawy z 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (dalej: ustawa) żołnierz zawodowy może pobierać naukę, jeżeli nie koliduje to z wykonywaniem przez niego zadań służbowych (par. 1). Pisemnie informuje o pobieraniu nauki dowódcę jednostki wojskowej, w której zajmuje stanowisko służbowe (par. 2). Może też wystąpić z wnioskiem o udzielenie pomocy w związku z pobieraniem nauki (par. 3).
Zbieżne kierunki
Pomoc, o której mowa w ust. 3, może być udzielona wyłącznie w przypadkach, gdy poziom i kierunek nauki są zbieżne z wymaganiami kwalifikacyjnymi na zajmowanym lub na planowanym do wyznaczenia stanowisku służbowym (par. 4). Należy również wskazać, że użyte w art. 52 par. 4 cytowanej ustawy sformułowanie „pomoc (...) może być udzielona” wskazuje, iż decyzja rozstrzygająca sprawę w tym przedmiocie ma niewątpliwie charakter uznania administracyjnego. Uznaniowość nie oznacza jednak pozostawienia organowi całkowitej i niekontrolowanej swobody przy jej wydawaniu, bowiem jej granice wyznaczają z jednej strony reguły postępowania administracyjnego, z drugiej zaś przesłanki zawarte w ww. przepisie. Artykuł 52 par. 4 omawianej ustawy wyraźnie stanowi, w jakich przypadkach pomoc finansowa może być żołnierzowi przyznana, tj. w sytuacji gdy poziom i kierunek nauki są zbieżne z wymaganiami kwalifikacyjnymi na zajmowanym lub planowanym stanowisku. Inaczej mówiąc, ustawodawca nie przewiduje przyznania pomocy żołnierzowi, jeśli studiów lub innego rodzaju dokształcania nie będzie można wykorzystać na ww. stanowiskach.
Niezbędna wiedza
Przy tym wykorzystanie nie odnosi się do pogłębiania wiedzy przydatnej na zajmowanym lub planowanym do objęcia stanowisku służbowym, lecz wiedzy niezbędnej, ukierunkowanej na potrzeby służby wojskowej (por. wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 30 czerwca 2010 r., sygn. akt II SA/WA 364/10 i z 30 marca 2012 r., sygn. akt II SA/WA 2482/11). Zatem organ właściwy do przyznania tej pomocy, ustalając, czy żołnierz zawodowy spełnia warunki do udzielenia pomocy w związku z pobieraniem nauki, bierze pod uwagę zwłaszcza zbieżność poziomu i kierunku nauki z wymaganiami kwalifikacyjnymi określonymi w karcie opisu zajmowanego przez żołnierza stanowiska służbowego lub stanowiska wskazanego w prognozie przebiegu zawodowej służby wojskowej zawartej w opinii służbowej. Ustalając zaś zbieżność kierunku nauki, organ bierze pod uwagę m.in. nazwę kierunku oraz program nauki pobieranej przez żołnierza (par. 3 ust. 2 i 5 rozporządzenia ministra obrony narodowej z 15 września 2014 r. w sprawie nauki żołnierzy zawodowych).
Należy także zauważyć, że zgodnie z par. 7 ww. rozporządzenia dowódca jednostki wojskowej w drodze decyzji ma prawo odmówić udzielenia pomocy finansowej w przypadku:
1) niezaplanowania środków w planie finansowym;
2) niespełnienia warunków, o których mowa w ww. art. 52 ust. 4 ustawy;
3) niewyrażenia zgody, o której mowa w art. 52 ust. 5 ustawy (dowódca jednostki po uzyskaniu zgody organu uprawnionego do wyznaczenia żołnierza zawodowego na wyższe od zajmowanego stanowisko służbowe zawiera z nim umowę, w której określa m.in. rodzaj pomocy, a w szczególności pokrycie czesnego za naukę czy zwrot należności z tytułu kosztów przejazdu na obszarze kraju).
Niezgodnie z rozporządzeniem
Ponadto z podanych okoliczności wynika, że osoby uprawnione do działania w imieniu jednostki nie miały wątpliwości, iż studia podyplomowe organizowane przez jednostkę spoza sektora szkolnictwa wojskowego są zbieżne z wymaganiami kwalifikacyjnymi na zajmowanym lub na planowanym do wyznaczenia stanowisku służbowym. Zatem została spełniona przesłanka z art. 52 ust. 4 ww. ustawy.
Problemem do rozstrzygnięcia pozostaje kwestia wytycznych dowódcy generalnego Sił Zbrojnych. Wskazują one, że refundacja kosztów poniesionych na kształcenie żołnierzy poza systemem szkolnictwa wojskowego może nastąpić tylko w przypadku kształcenia w specjalnościach, w których nie kształcą uczelnie wojskowe. Wydaje się, że takie stanowisko jednostki wojskowej nie jest prawidłowe. Przede wszystkim należy wskazać, że taki powód odmowy przyznania świadczenia nie znajduje odzwierciedlenia w par. 7 rozporządzenia szczegółowo wymieniającym sytuacje, w których organ może odmówić przyznania przedmiotowej pomocy. Jednostka odmówiłaby bowiem żołnierzowi przyznania pomocy nie na podstawie przesłanek wymienionych w art. 52 ust. 4 ww. ustawy i uszczegóławiającego go par. 7 rozporządzenia, ale na podstawie wewnętrznego aktu i zawartego w nim zalecenia dofinansowywania nauki w krajowych uczelniach wojskowych. Należy jednak podkreślić, że ani ustawa, ani rozporządzenie w żaden sposób nie uzależniają przyznania pomocy finansowej od rodzaju szkoły, w której żołnierz pobiera naukę. W zbliżonym stanie faktycznoprawnym orzekał podobnie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 12 sierpnia 2015 r., sygn. akt II SA/Wa 95/15.
Podkreślenia przy tym wymaga, że zgodnie z art. 87 Konstytucji RP źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia oraz akty prawa miejscowego. Wytyczne takiego charakteru nie mają i nie mogą być traktowane jako przepisy szczególne w stosunku do powszechnie obowiązujących, ponieważ obowiązują tylko wewnątrz danej organizacji. Tym samym stosowanie się do nich nie może usprawiedliwiać naruszenia ustawy (por. wyrok NSA w Warszawie z 28 sierpnia 2001 r., sygn. akt I SA 595/00).
Podstawa prawna
Art. 52 ustawy z 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1414 ze zm.).
Par. 3 ust. 2 i 5, par. 7 rozporządzenia ministra obrony narodowej z 15 września 2014 r. w sprawie nauki żołnierzy zawodowych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1352).
