NIK krytycznie oceniła monitorowanie gospodarowania odpadami

Celem kontroli było ustalenie czy administracja publiczna oraz prowadzący instalacje mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów (MBP) działali na rzecz zgodnego z przepisami ich przetwarzania. Z ustaleń Izby wnika, że działania organów administracji publicznej oraz prowadzących instalacje MBP i zarządzających składowiskami odpadów były niewystarczające i nieskuteczne. Zagospodarowanie odpadów powstających w instalacjach MBP było niezgodne z przepisami o odpadach.

"Po przejściu przez instalacje nie nadawały się do recyklingu i ponownego użycia. Powodowało to trudności z dalszym zagospodarowaniem odpadów i zwiększało związane z tym koszty" - czytamy w komunikacie.

Do instalacji MBP w zdecydowanej większości przekazywano zmieszane odpady komunalne, które po przetworzeniu nie spełniały wymagań dla procesów recyklingu czy odzysku.

Kontrola wykazała ponadto niezgodną z przepisami klasyfikację odpadów oraz nieprawidłowości w prowadzeniu ich ewidencji, co powodowało, że sprawozdania z zakresu gospodarki odpadami były niezgodne ze stanem rzeczywistym.

Nieskuteczne były również działania na rzecz ograniczenia składowania odpadów, znaczna ich część po przetworzeniu w instalacjach MBP nadal trafiała na składowiska. Tymczasem - jak zaznaczyła NIK - zgodnie z przepisami o odpadach składowanie powinno być ostateczną metodą ich przetwarzania.

Izba przypomniała, że dane Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) wskazywały na zagrożenie nieosiągnięcia do 2020 r. wymaganych przez Unię Europejską 50% recyklingu i przygotowania do ponownego użycia czterech frakcji odpadów komunalnych (papieru, szkła, plastiku i metalu) oraz redukcji masy składowanych odpadów.

W 2018 r. wytworzono bowiem 12,5 mln Mg odpadów komunalnych, z czego ponad 26% poddano procesowi recyklingu, 8% kompostowaniu lub fermentacji, blisko 23%. przekazano do termicznego przekształcenia z odzyskiem energii, 1,5 % przekształcono termicznie bez odzysku energii i aż blisko 42% trafiło do składowania (tyle samo, co w 2017 r.).

Z ustaleń NIK wynika, że prowadzący instalacje kierowali do jednego ciągu technologicznego zmieszane odpady komunalne łącznie z odpadami z selektywnej zbiórki oraz innych grup odpadów. Dodatkowo nie posiadali oni dokumentów potwierdzających faktyczne przekazanie odpadów surowcowych do recyklingu.

Izba ma także zastrzeżenia do prowadzenia wizyjnego systemu kontroli miejsc magazynowania i składowania odpadów. Chodzi przede wszystkim o brak zapisu obrazu, niezabezpieczenie go przed utratą, a także niezainstalowanie go w terminie wystąpiły u 2/3 badanych.

Ponadto informacje o odpadach komunalnych zagospodarowanych w instalacjach MBP przekazywano niezgodnie z przepisami - nie robiono tego wcale, bądź przekazywano informacje bez danych o masie odpadów lub robiono to po terminie.

Nie ważono odpadów powstałych i zagospodarowywanych w poszczególnych procesach w instalacjach MBP, a ich masa była jedynie szacowana, podano także.

W 2019 r. w porównaniu do 2016 r. opłaty za przyjęcie odpadów do instalacji MBP wzrosły od ponad 58% do ponad 87%.

Opłaty za 1 Mg odpadów wynosiły: w 2016 r. od 150 zł do 369 zł, w 2017 r. od 187 zł do 429 zł, w 2018 r. od 249 zł do 430 zł, w 2019 r. (I półrocze) od 281 zł do 585 zł.

Główną przyczyną wzrostu opłat były problemy ze zbytem, czy też zagospodarowaniem odpadów powstających po procesie mechaniczno-biologicznego ich przetwarzania, w szczególności pozostałości z sortowania oraz paliwo alternatywne.

NIK krytycznie oceniła skuteczność monitorowania przez organy administracji publicznej sposobu gospodarowania odpadami komunalnymi oraz pochodzącymi z ich przetworzenia.

Izba zwróciła się też do ministra klimatu o: zapewnienie finansowania inwestycji w zakresie odzysku i recyklingu odpadów powstających w procesach przetwarzania mechaniczno-biologicznego, wprowadzenie obowiązku ustalenia rzeczywistej masy odpadów przed poddaniem ich kolejnym procesom przetworzenia w instalacji MBP oraz o zakończenie prac i uruchomienie bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami.

Wnioski adresowane do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska dotyczą zaleceń dla wojewódzkich inspektorów do: przeprowadzania oględzin instalacji i pobierania próbek odpadów, a także prowadzenia postępowań w stosunku do posiadaczy odpadów, przekazujących je podmiotom prowadzącym działalność bez wymaganych decyzji administracyjnych.