Rzecznik Finansowy przenanalizował orzeczenia TSUE z 2020 r. pod kątem frankowiczów

Klauzule niedozwolone w umowach oraz koszty kredytu ponoszone przez konsumenta to dwa kluczowe zagadnienia, którymi m.in. zajmował się w 2020 r. TSUE - wynika z analizy orzeczeń Trybunału przeprowadzonej przez Rzecznika Finansowego, który odniósł je m.in. do sprawy frankowiczów.

Jak zauważa w czwartkowym komunikacie na temat analizy orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o obszarze rynku bankowo-kapitałowego w 2020 r. Biuro Rzecznika, TSUE podejmuje m.in. kwestie prawne dotyczące produktów i usług finansowych. Wyznacza przy tym kierunki interpretacji przepisów unijnych, co wprost przekłada się na orzecznictwo sądów państw członkowskich, w tym - polskich.

Według komunikatu Rzecznik Finansowy, dostrzegając istotność powyższych interpretacji dla spraw klientów podmiotów rynku finansowego, dokonał analizy orzeczeń TSUE zapadłych w 2020 r.

"Śledzenie i analiza orzecznictwa TSUE mają istotne znaczenie ze względu na charakter prawny tych wyroków oraz reguły ich obowiązywania. Trybunał bardzo często podkreśla wiodącą rolę sądu krajowego w sprawach dotyczących konsumentów. Zdaniem sędziów TSUE nierówność między konsumentem a przedsiębiorcą może zostać zrównoważona jedynie przez aktywną interwencję podmiotu trzeciego, niezależnego od stron umowy, którym jest polski sąd" - ocenił dr hab. Mariusz Jerzy Golecki, prof. UŁ, Rzecznik Finansowy, cytowany w komunikacie.

Zdaniem Rzecznika Finansowego spośród podejmowanych zagadnień w orzecznictwie TSUE w roku 2020 podkreślenia wymagają dwie kwestie. Po pierwsze: problem skutków nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (określanych w polskim prawie jako niedozwolone postanowienia umowne lub klauzule abuzywne), zwłaszcza w umowach kredytu denominowanego oraz indeksowanego w walucie obcej. Po drugie: zagadnienie kosztów kredytu ponoszonych przez konsumenta.

Jak podkreślono w raporcie Rzecznika, Trybunał konsekwentnie przyjmuje, iż stwierdzenie niedozwolonego charakteru postanowienia umownego powinno wiązać się z zapewnieniem pełnej skuteczności praw konsumentów.

Rzecznik Finansowy odniósł stanowisko przedstawione w wyrokach TSUE do umów kredytu indeksowanego we franku szwajcarskim. Stwierdził przy tym, że uznanie danych postanowień za niedozwolone oznaczać może, że umowa zawarta między przedsiębiorcą a konsumentem "w pozostałej części" będzie nadal obowiązywała strony, o ile jest to obiektywnie możliwe po wyłączeniu z niej klauzul abuzywnych.

Alternatywnie umowa taka może zostać uznana za nieważną, jeśli takie rozwiązanie zapewni lepszą ochronę konsumenta, a on sam wniesie o unieważnienie. Jak zauważa Rzecznik, z orzecznictwa TSUE wynika, iż konsument powinien być chroniony przed unieważnieniem umowy w całości, jeśli naraziłoby go to na szczególnie niekorzystne konsekwencje.

W ocenie Rzecznika Finansowego fundamentalną rolę pełni prawo konsumenta do informacji, której udzielenie stanowi zarazem obowiązek przedsiębiorcy. To prawo ma szczególne znaczenie zwłaszcza dla interpretacji zarówno umów kredytu denominowanego oraz indeksowanego w walucie obcej, jak i ewentualnych przyszłych ugód polskiego konsumenta z bankiem.

Rzecznik odnosi się w analizie do dyskusji dot. ewentualnych ugód między frankowiczami i bankami. Zwraca uwagę na stanowisko TSUE rozgraniczające odstąpienie od sądowego dochodzenia roszczeń, jeżeli zostało ono przewidziane w porozumieniu takim jak ugoda, której przedmiotem jest samo rozstrzygnięcie sporu istniejącego między przedsiębiorcą a konsumentem, od wcześniejszego odstąpienia od sądowego dochodzenia wszelkich roszczeń wynikających z umowy zawartej pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą.

Zdaniem Rzecznika z orzeczeń TSUE wynika, iż w tym drugim przypadku konsument nie może skutecznie zobowiązać się do odstąpienia od korzystania w przyszłości z ochrony sądowej i praw, ponieważ nie może zrozumieć konsekwencji przystąpienia do takiego warunku w odniesieniu do sporów, które mogą powstać w przyszłości. Ponadto według Rzecznika Finansowego do podjęcia decyzji o ugodzie przez konsumenta ważne jest, aby mógł on rzetelnie ocenić swoją sytuację również co do sposobu rozliczenia po ewentualnym unieważnieniu umowy kredytowej przez sąd.

Jak podkreślono w informacji Rzecznika, choć omawiane sprawy mają swój kontekst krajowy, to "stanowisko Trybunału dotyczy zawsze wykładni prawa Unii i tym samym ta wykładnia powinna być wiążąca przy orzekaniu przez polskie sądy na podstawie polskich przepisów".

Pełna treść analizy orzeczeń TSUE o obszarze rynku bankowo-kapitałowego w 2020 r. dostępna jest na stronie internetowej Rzecznika.