Ile można potrącić z zasiłków

Korzystają one z ochrony, podobnie jak wynagrodzenie za pracę. Jednym z jej przejawów jest zachowanie części zasiłku przynajmniej odpowiadającej kwocie wolnej. Od 1 marca 2025 r. te kwoty zostały zwaloryzowane.

Pracodawca, który w danym roku kalendarzowym jest płatnikiem zasiłków z ubezpieczenia chorobowego oraz wypadkowego, musi również dokonywać potrąceń z wypłacanych świadczeń, tj.: zasiłku chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego, wyrównawczego i świadczenia rehabilitacyjnego, o ile zajęcia egzekucyjne sądowe, obok wynagrodzenia, obejmują również zasiłki.

Podstawa prawna potrąceń

Ze względu na to, że zasiłek nie jest przychodem ze stosunku pracy, potrąceń dokonuje się według zasad określonych w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa o emeryturach i rentach). Nie ma tu więc zastosowania ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej k.p.) w zakresie ochrony wynagrodzenia. Przesądza o tym art. 833 par. 5 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, zgodnie z którym do egzekucji ze świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stosuje się przepisy o egzekucji ze świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Dla pracodawcy podstawą do dokonania potrącenia z zasiłku jest zajęcie, które powinno obejmować nie tylko wynagrodzenie za pracę, ale także zasiłki.

Natomiast nieco inaczej stanowi ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zgodnie z jej przepisami, świadczenia pieniężne, które przysługują z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wypłacane przez pracodawcę, podlegają egzekucji w zakresie określonym w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jednak nawet jeśli zajęcie dotyczy wynagrodzenia za pracę, to na jego podstawie pracodawca, który jest w danym roku kalendarzowym płatnikiem zasiłków, również dokonuje potrąceń z wypłacanych świadczeń. Bowiem przez „wynagrodzenie” rozumie się wynagrodzenia oraz inne świadczenia pieniężne związane z pracą lub funkcją wykonywaną przez zobowiązanego na podstawie stosunku pracy oraz innej podstawie, jeżeli z tego tytułu otrzymuje on okresowe świadczenia pieniężne, w tym świadczenia pieniężne przysługujące z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, wypłacane przez pracodawcę w okresie zatrudnienia, a także w okresie 12 miesięcy od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.

Egzekwowane należności

Z zasiłków podlegają potrąceniu – w podanej niżej kolejności – m.in. następujące należności:

1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych;

2) należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego;

3) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,

4) kwoty nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego;

5) kwoty nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych, świadczeń rodzinnych

6) kwoty nienależnie pobranych emerytur, rent

7) kwoty nienależnie pobranego rodzinnego kapitału opiekuńczego

Więcej należności wymienia art. 139 ustawy o emeryturach i rentach, jednak pracodawca ma do czynienia najczęściej z alimentami oraz należnościami niealimentacyjnymi, jak: niespłacone kredyty, mandaty, podatki itp. Potrąceń dokonuje, zachowując kolejność ustaloną w powyższym art. 139. Przy dokonywaniu potrąceń należności alimentacyjnych w trybie bezegzekucyjnym (pkt 2), w pierwszej kolejności zaspokajane są alimenty zaległe za okres wskazany w tytule wykonawczym, pod warunkiem uzyskania od wierzyciela oświadczenia, że nie zostały w inny sposób uiszczone przez dłużnika. Podstawą potrącenia jest kwota zasiłku po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy (zasiłki nie są oskładkowane).

Środki ochrony

Zasiłki podlegają szczególnej ochronie przed potrąceniami. Egzekucja jest tu ograniczona poprzez ustanowione maksymalne kwoty ujęcia oraz kwoty wolne od potrąceń. Pracodawca, który przystępuje do czynności potrącenia, musi wziąć pod uwagę oba ograniczenia.

Najczęstsze potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:

• świadczenia alimentacyjne na mocy tytułów wykonawczych, a także ściągane w trybie bezegzekucyjnym – do wysokości 60 proc. kwoty zasiłku;
• inne egzekwowane należności, w tym na mocy tytułów wykonawczych – do wysokości 25 proc. kwoty zasiłku.

Maksymalną część należności podlegającej potrąceniu (kwotę graniczną) ustala się od kwoty brutto zasiłku, czyli przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Kwoty wolne

Od 1 marca 2025 r. obowiązują nowe wysokości kwot wolnych. I tak, kwota zasiłku wolna od egzekucji i potrąceń wynosi obecnie:

1) 806,67 zł – przy potrącaniu

a) sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi,

b) należności alimentacyjnych potrącanych na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego;

2) 1331,03 zł – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności innych niż alimentacyjne, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi.

Kwoty wolne podlegają corocznej waloryzacji od 1 marca na zasadach określonych dla emerytur i rent. Jeżeli po odliczeniu zaliczki z tytułu podatku dochodowego wysokość świadczenia jest niższa niż kwota świadczenia wolna od potrąceń i egzekucji, pracodawca nie dokonuje potrąceń.

Podane kwoty wolne ustala się proporcjonalnie do wypłacanego świadczenia. Oznacza to, że kwota wolna to kwota miesięczna, czyli stosowana w przypadku zasiłku wypłacanego za cały miesiąc. Natomiast jeżeli zasiłek przysługuje za część miesiąca, to kwotę wolną należy stosownie zmniejszyć, tj. do liczby dni, za które on przysługuje. W tym celu kwotę wolną należy podzielić przez 30 i pomnożyć przez liczbę dni pobierania zasiłku. Taki podzielnik stosuje ZUS. Oznacza to, że podstawę wymiaru zasiłku za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi jedna trzydziesta część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku. [przykład 1]

Zbieg potrąceń

W razie zbiegu potrąceń sum egzekwowanych na pokrycie świadczeń alimentacyjnych z innymi należnościami z tytułem wykonawczym łącznie potrącenia nie mogą przekroczyć 60 proc. kwoty zasiłku. Obowiązuje bowiem zasada, że granicę potrąceń wyznacza najwyższy wskaźnik procentowy dla zbiegających się potrąceń. Jednak trzeba pamiętać o kolejności i najpierw zaspokoić alimenty.

Gdy dochodzi do zbiegu egzekucji należności alimentacyjnych z potrącaniem bezegzekucyjnym, potrącenia i egzekucja łącznie nie mogą przekraczać 60 proc. kwoty zasiłku. W razie zbiegu egzekucji należności innych niż alimentacyjne z potrącaniem bezegzekucyjnym, potrącenia i egzekucja łącznie nie mogą przekraczać 60 proc. kwoty zasiłku – jeżeli wśród potrąceń występują należności alimentacyjne albo 50 proc. kwoty zasiłku – w pozostałych przypadkach. [przykłady 2 i 3]

Z kolei z wynagrodzenia za przepracowaną część miesiąca pracodawca dokona potrącenia alimentacyjnego, stosując reguły k.p. Dla przypomnienia, przy potrąceniach alimentacyjnych z wynagrodzenia za pracę kwota wolna od potrąceń w ogóle nie obowiązuje, a kwota graniczna wynosi 3/5 pensji netto, czyli po odliczeniu składek społecznych, zdrowotnej, zaliczki na podatek PIT oraz ewentualnej wpłaty na Pracowniczy Plan Kapitałowy uczestnika programu. ©℗

przykład 1

przykład 2

przykład 3