Waloryzacja emerytur 2026 do zmiany? Petycja ujawnia lukę, przez którą ZUS zaniża świadczenia

Mechanizm działa zgodnie z literą prawa, ale jego konsekwencje są bardzo realne. A największe straty ponoszą ci, którzy przechodzą na emeryturę… w nieodpowiednim dniu. Kto konkretnie traci na obecnych zasadach waloryzacji i czego domaga się autor petycji?

Jedna data odbiera waloryzację. Senior ujawnia, jak działa luka w przepisach

Historia z petycji zaczyna się niewinnie: mężczyzna pobierał emeryturę pomostową, a po ukończeniu wieku emerytalnego został automatycznie przeniesiony na emeryturę powszechną. Problem w tym, że stało się to 27 marca, czyli tuż po waloryzacji, którą ustawa przewiduje 1 marca każdego roku.

W dokumencie czytamy: "Emerytura pomostowa została zwaloryzowana, a emerytura właściwa już nie". To zdanie streszcza cały problem. Waloryzacji podlegają tylko świadczenia „istniejące” w dniu 1 marca. Emerytura pomostowa - tak. Emerytura powszechna przyznana po 1 marca - już nie. Autor petycji podkreśla też, że:

ZUS działa więc zgodnie z przepisami. Problem w tym, że przepisy, zdaniem seniora, tworzą nierówność, bo waloryzacja ma chronić realną wartość świadczeń, a nie ją odbierać.

Dlaczego w 2026 roku tysiące emerytów mogą stracić waloryzację

Waloryzacja w Polsce odbywa się wyłącznie 1 marca. To oznacza, że:

• jeśli przejdziesz na emeryturę 1 lutego — dostajesz waloryzację,
• jeśli przejdziesz 2 marca — czekasz cały rok,
• jeśli pobierasz świadczenie tymczasowe (np. pomostowe), a prawdziwą emeryturę dostajesz po 1 marca — nowa emerytura zostaje bez podwyżki.

To ostatnie dotyczy właśnie autora petycji. W praktyce oznacza to, że w 2026 roku w identycznej pułapce mogą znaleźć się ci, którzy osiągną wiek emerytalny w drugiej połowie marca — a więc urodzeni np. po 10–15 marca.

Kto naprawdę traci na obecnych zasadach waloryzacji?

To jedna z tych spraw, o których nie mówi się głośno, bo formalnie wszystko jest „zgodne z ustawą”. Ale w praktyce tracą konkretne grupy.

Najbardziej narażeni na stratę są:

• osoby przechodzące z emerytury pomostowej na powszechną w marcu,
• osoby osiągające wiek emerytalny bezpośrednio po dniu waloryzacji,
• emeryci „marcowi”, czyli urodzeni między 2 a 31 marca,
• ci, którzy kończą pracę tuż przed waloryzacją i składają wniosek zbyt późno,
• osoby, którym ZUS nalicza nowe świadczenie już po 1 marca, choć pobierały inne świadczenie przez lata.

Skutki? Brak waloryzacji przez 11 miesięcy, niższa podstawa do przyszłych waloryzacji oraz realne straty kumulowane przez kolejne lata. To nie drobiazg - to mechanizm, który przez dekadę potrafi odebrać kilkadziesiąt tysięcy złotych.

Co mówią sądy o waloryzacji? Niesprawiedliwe, ale zgodne z prawem

Orzecznictwo jest w tej sprawie spójne. Sąd Najwyższy w kilku wyrokach (m.in. II UK 204/16, I UK 405/17) potwierdził, że „Świadczenie podlega waloryzacji tylko wtedy, gdy istnieje w dniu jej przeprowadzenia". I dodał, że różnice wynikające z daty przyznania emerytury nie naruszają zasady równości. To twarde stanowisko.

Podobnie Sąd Apelacyjny w Białymstoku stwierdził, że:

Czyli: tak, to niesprawiedliwe - ale legalne.

Ile można stracić na braku waloryzacji? Liczymy na konkretnym przykładzie

Najprościej zrozumieć tę stratę, patrząc na liczby nie jak księgowy, tylko jak ktoś, kto pod koniec miesiąca zagląda do portfela. Załóżmy więc, że senior, tak jak autor petycji, otrzymywał 3500 zł emerytury pomostowej. W 2026 roku waloryzacja wyniesie zaledwie 4,88 proc., więc jego świadczenie wzrosłoby o około 170 zł. Problem w tym, że ta podwyżka dotyczy tylko pomostówki, którą pobiera przez kilka dni marca, zanim ZUS przyzna mu właściwą emeryturę. A nowa emerytura — ta, która ma mu starczyć na życie przez lata — została przyznana już po 1 marca, więc nie mogła zostać podniesiona choćby o złotówkę.

Żeby zobaczyć skalę problemu, wystarczy spojrzeć na liczby:

• emerytura powszechna bez waloryzacji (po 1 marca): 4200 zł,
• emerytura, gdyby podlegała waloryzacji 2026: ok. 4405 zł,
• różnica miesięczna: 205 zł na minusie,
• różnica roczna (11 miesięcy): ponad 2200 zł straty,
• różnica po 10 latach:
• wariant ostrożny (niskie waloryzacje): 22–26 tys. zł,
• wariant realistyczny (waloryzacje mieszane 5–10%): 35–45 tys. zł.

I to jest sedno problemu. Waloryzacja miała chronić wartość emerytur przed inflacją, ale jeśli nowa emerytura zostaje przyznana po 1 marca, działa dokładnie odwrotnie. Różnica, która na początku wydaje się drobna, z czasem zamienia się w dziesiątki tysięcy złotych straty, tylko dlatego, że ktoś urodził się „po niewłaściwej stronie kalendarza”.

Jak petycja może zmienić zasady waloryzacji od 2026 roku

Autor petycji sugeruje rozwiązanie: „Ustawa powinna dopuszczać waloryzację emerytury właściwej po osiągnięciu 65 lat.” To oznaczałoby, że nowa emerytura - także ta przyznana po 1 marca - otrzymałaby podwyżkę marcową, jeśli osoba osiąga wiek emerytalny w tym samym miesiącu.

Taki przepis usunąłby lukę wskazaną w petycji, dotyczyłby wszystkich seniorów osiągających wiek emerytalny w marcu 2026, wyrównałby sytuację emerytów przechodzących z pomostowych, wojskowych i mundurowych świadczeń.

Kto zyska na zmianie zasad waloryzacji emerytur

Najbardziej zyskałyby trzy grupy:

1. Emeryci „marcowi” — rocznikowo pechowi. Przykład: osoba kończy 65 lat 2–31 marca → dziś traci pełną waloryzację.
2. Osoby przechodzące z emerytur pomostowych. Dokładnie jak autor petycji — 26 dni waloryzacji na świadczeniu pomostowym to fikcja przy 11 miesiącach bez podwyżki.
3. Osoby, które składają wniosek o emeryturę z opóźnieniem. Często przez brak terminów w ZUS lub zwykłe formalności.

Petycja ma szansę ruszyć dalej, ale jej przyjęcie zależy wyłącznie od woli politycznej - prawo jest jednoznaczne, więc bez decyzji Sejmu luka w waloryzacji pozostanie niezmieniona.

Podstawa prawna i dokumenty

• Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. 2023 poz. 1251): art. 88–90 – zasady waloryzacji.
• Ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. 2023 poz. 164).
• Wyrok SN z 19.04.2017, II UK 204/16 – waloryzacja tylko świadczeń istniejących.
• Wyrok SN z 13.12.2018, I UK 405/17 – data przyznania emerytury decyduje o waloryzacji.
• Wyrok SA w Białymstoku z 10.04.2019, III AUa 993/18 – konsekwencja konstrukcji ustawowej.
• Petycja BKSP-155-X-716/25 – treść w całości: cytaty wykorzystane powyżej