Centrum usług społecznych może organizować konkursy i dzielić dotacje dla OPP

Odpowiedź: Przeprowadzenie przez jednostkę budżetową gminy procedury konkursowej z udzieleniem dotacji dla organizacji pożytku publicznego jest możliwe, jeśli kierownik tej jednostki zostanie należycie upoważniony przez burmistrza, a środki na dotacje zostaną ujęte w jej planie finansowym.

Zależność organizacyjna

Przepisy nie odpowiadają wprost na pytanie, czy dopuszczalne jest przeniesienie kompetencji jednostki samorządu terytorialnego (w praktyce: działającego w jej imieniu burmistrza, wójta lub prezydenta miasta) na rzecz zależnej jednostki organizacyjnej, np. jednostki budżetowej.

Dokonując analizy prawnej tej tematyki, należy w pierwszej kolejności ustalić status prawny jednostki budżetowej. W myśl art. 11 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) są nimi jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych nieposiadające osobowości prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Jednostka budżetowa działa na podstawie statutu określającego w szczególności jej nazwę, siedzibę i przedmiot działalności.

Jednocześnie zaznaczyć trzeba, że kierownicy gminnych jednostek budżetowych są organizacyjnie zależni od wójta/burmistrza/prezydenta miasta. Wynika to z przepisów o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.). W myśl art. 33 ust. 5 u.s.g. kierownik urzędu wykonuje uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do pracowników urzędu oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. Zgodnie z art. 47 ust. 1 u.s.g., kierownicy jednostek organizacyjnych gminy nieposiadających osobowości prawnej działają jednoosobowo na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez wójta.

Udzielanie dotacji

Zgodnie art. 249 ust. 5 u.f.p. w planie finansowym samorządowej jednostki budżetowej – innej niż urząd marszałkowski, starostwo powiatowe czy urząd gminy – mogą być ujmowane dotacje związane z realizacją programów operacyjnych, a także inne dotacje, w tym przeznaczone na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zadań publicznych przez organizacje pozarządowe, o których mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (dalej: u.d.p.p.w.), oraz przez podmioty wskazane w art. 3 ust. 3 tej ustawy (chodzi m.in. o stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, spółdzielnie socjalne oraz osoby prawne i jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych – red.).

Warto zauważyć, że art. 249 ust. 5 u.f.p. umożliwia formalne ujmowanie dotacji w planach finansowych samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym dotacji udzielanych na podstawie przepisów u.d.p.p.w. Z art. 3 ust. 2 u.d.p.p.w. wynika z kolei, że organizacjami pozarządowymi są osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia, z zastrzeżeniem ust. 4 (wyklucza on m.in. związki zawodowe, samorządy zawodowe, partie polityczne i stowarzyszenia przez nie zakładane – red.):

1) niebędące jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych lub przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi, bankami i spółkami prawa handlowego będącymi państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi,

2) niedziałające w celu osiągnięcia zysku.

Stanowisko RIO

Na temat możliwości zlecenia przez burmistrza przeprowadzenia procedury konkursowej i przekazania dotacji celowej organizacjom pożytku publicznego przez jednostkę budżetową, np. centrum usług społecznych, wypowiedziała się Regionalna Izba Obrachunkowa w Kielcach w piśmie z 25 lipca 2025 r. (znak WI.54.35.2025; https://bip.kielce.rio.gov.pl). Odwołała się do art. 47 u.s.g., podkreślając, iż z przepisu tego wynika, że czynność prawna podjęta przez kierownika jednostki budżetowej na podstawie udzielonego pełnomocnictwa wywołuje skutki bezpośrednio dla mocodawcy. Kierownik jednostki występuje w tym przypadku jako pełnomocnik gminy. W związku z czym stroną czynności prawnej jest gmina. RIO wskazała, że prezydent miasta może zatem upoważnić dyrektora jednostki budżetowej do przeprowadzenia procedury konkursowej na realizację zadań w trybie ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie oraz zawarcia stosownych umów. Jednocześnie podkreśliła w tym kontekście znaczenie omówionego wyżej art. 249 ust. 5 u.f.p.

RIO ostatecznie uznała, że jednostka budżetowa gminy może – na podstawie pełnomocnictwa włodarza – przeprowadzić konkurs, zawrzeć umowy i udzielić dotacji w imieniu gminy, zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego. ©℗