Nowela Prawa oświatowego może naruszać konstytucję – powiedział w piątek w Senacie senator Bogdan Zdrojewski (KO). Z kolei Kazimierz Wiatr (PiS) argumentował, że nowe przepisy obejmują wiele kwestii, m.in. regulację nauczania zdalnego.
W piątek Senat rozpatrywał nowelę Prawa oświatowego, wzmacniającą rolę kuratorów oświaty i zmieniającą zasady funkcjonowania organizacji pozarządowych w szkołach. Za odrzuceniem noweli opowiedziała się we wtorek senacka Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej.
W styczniu za odrzuceniem przez Senat nowelizacji opowiedziały się także senackie komisje: Nauki, Edukacji i Sportu oraz Obrony Narodowej.
Senat Bogdan Zdrojewski (KO), omawiając wniosek połączonych komisji nauki i obrony narodowej, wyliczał te argumenty senatorów przeciwko ustawie, które w czasie obrad były wspólne.
"Po pierwsze, nie zaakceptowano zwiększenia roli kuratorów kosztem gminnych samorządów, ich nabytych praw i logiki odpowiedzialności. Po drugie, zanegowano nową koncepcję kuratorów do uczestnictwa w procesie odwoływania dyrektorów placówek szkolnych podlegających gminie" – wyliczał Zdrojewski. Dodał, że senatorowie uznali za zbyt daleko idącą ingerencję kuratorów w procesie odwoływania nauczycieli ze stanowisk kierowniczych.
"Podkreślono wysokie prawdopodobieństwo naruszenia konstytucji poprzez zmianę w realizacji zadań własnych gminy, jakim jest – zgodnie z resztą z ustawą – zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym wypadku edukacji publicznej" – dodał Zdrojewski.
Senatorowie byli też zaniepokojeni tym, że proponowane przepisy mogą spowodować zmniejszenie aktywności organizacji pozarządowych w szkołach.
Wiceszef MEiN Dariusz Piontkowski zaznaczył, że ustawa była przygotowywana przez wiele miesięcy. "Słuchając senatorów sprawozdawców, miałem czasami wrażenie, że opowiadali o zupełnie innej ustawie. Po pierwsze, trzeba wskazać, że duża część przepisów tej ustawy dotyczy spraw klas przygotowania wojskowego, o czym państwo w ogóle nie wspomnieli. Są to sprawy dotyczące rekrutacji, powoływania tych oddziałów, nadzoru nad funkcjonowaniem tych oddziałów w szkołach, są to kompetencje związane z działaniami ministra obrony narodowej i w dosyć istotny sposób zmieniają sposób funkcjonowania tych oddziałów" – wskazał.
Senator Kazimierz Wiatr (PiS), który zgłosił wniosek mniejszości o przyjęcie ustawy bez poprawek, zwrócił uwagę na to, że połączone komisje rekomendowały odrzucenie ustawy większością zaledwie jednego głosu (9 do 8 przy jednym wstrzymującym się). W jego ocenie w czasie omawiania ustawy skupiono się tylko na wybranych aspektach, podczas gdy nowe przepisy dotyczą też wielu innych tematów.
"W mediach, w wielu wypowiedziach przytacza się jeden co najwyżej dwa wątki, a nie całość tej ustawy. A wystarczy tylko popatrzeć na opinie biura legislacyjnego Senatu, które wymienia 12 spraw dotyczących Prawa oświatowego, 2 sprawy dotyczące karty nauczyciela i 2 sprawy dotyczące systemu informacji oświatowej. Razem 16 ważnych spraw" – podkreślił Wiatr. Jako jeden z ważniejszych tematów ustawy wskazał uregulowanie kwestii nauczania zdalnego, które może być dopuszczone nie tylko w pandemii. Wiceszef MEiN Dariusz Piontkowski dodał, że w tej chwili dyrektor szkoły, gdyby zdarzyła się jakaś klęska spowodowana np. przez wichurę i uniemożliwiła naukę stacjonarną, nie ma w obecnych ramach prawnych możliwości nauczania na odległość. Nowela ma ją wprowadzić.
Inne przepisy dotyczą placówek artystycznych i tworzenia ich fili – mówił Wiatr. "Nie było dotąd podstawy prawnej, a są bardzo potrzebne porozumienia ministra z samorządem w tej sprawie" – sprecyzował Wiatr.
Sprawozdawca komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej senator Janusz Pęcherz (KO) cytował liczne negatywne głosy samorządowców (m.in. Związku Miast Polskich) i organizacji pozarządowych na temat ustawy, które padły w czasie jej obrad.
W trakcie dyskusji senatorka Halina Bieda (KO) pytała, czy są dane o liczbie przypadków niesubordynacji dyrektorów szkół i przypadków, w których szkoła organizowała zajęcia organizacji pozarządowych bez zgody rodziców.
"Przypadki, o których pani mówi, były 4 – we wszystkich tych przypadkach reakcje organizatora, czyli samorządu na zgłoszenia, które padły, były adekwatne. Można więc powiedzieć, że, generalnie rzecz biorąc, w roku 2021 nie było ani jednego przypadku braku reakcji organu prowadzącego szkołę na ewentualną skargę" – powiedział senator sprawozdawca Bogdan Zdrojewski (KO).
Dodał, że ostatnich 6 latach takich skarg było 27. "Wszystkie zakończyły się prawidłową, zgodną z oczekiwaniami reakcją. Więc nie można powiedzieć, że ta ustawa jest wynikiem braku procedur reagowania na określone sytuacje, które zgłaszają np. rodzice" – dodał Zdrojewski.
Według nowelizacji dyrektor szkoły lub placówki będzie miał obowiązek – nie później niż na dwa miesiące przed rozpoczęciem zajęć prowadzonych przez stowarzyszenia lub organizacje – uzyskać szczegółową informację o planie działania na terenie szkoły, konspekt zajęć i materiały wykorzystywane na oferowanych zajęciach, a także uzyskać pozytywną opinię kuratora oświaty dla działań takiej organizacji w szkole lub w placówce. Kurator będzie miał 30 dni na wydanie opinii.
Udział ucznia w zajęciach prowadzonych przez stowarzyszenia lub organizacje będzie wymagał pisemnej zgody rodziców niepełnoletniego ucznia lub pełnoletniego ucznia. Z procedury tej wyłączono organizacje harcerskie.
Zgodnie z nowelą, jeśli dyrektor szkoły lub placówki oświatowej nie zrealizuje zaleceń wydanych przez kuratora oświaty, będzie on mógł wezwać go do wyjaśnienia, dlaczego tego nie zrobił. Jeśli dyrektor nadal nie będzie realizował zaleceń, kurator może wystąpić do organu prowadzącego szkołę lub placówkę z wnioskiem o odwołanie dyrektora w czasie roku szkolnego, bez wypowiedzenia. Organ prowadzący będzie miał 14 dni na odwołanie dyrektora, jeżeli tego nie zrobi, to powierzenie stanowiska dyrektora wygaśnie 14 dni po otrzymaniu wniosku. W nowelizacji nie przewidziano drogi odwołania się.
Nowelizacja wzmacnia również pozycję kuratora oświaty, jeśli chodzi o wspólne kompetencje organu prowadzącego i organu nadzoru pedagogicznego. Wszędzie tam, gdzie do tej pory wymagana była opinia kuratora, zapisano, że musi być to opinia pozytywna. Do ustawy wprowadzono katalog warunków, jakie muszą być spełnione, by organ prowadzący mógł zlikwidować szkołę lub placówkę.
Wzmocniono też nadzór nad szkołami i placówkami niepublicznymi. Kurator będzie mógł wydać osobie prowadzącej taką szkołę lub placówkę polecenie niezwłocznego umożliwienia wykonania czynności dotyczących nadzoru pedagogicznego.
Nowela wprowadza też możliwość prowadzenia nauki zdalnej z innych powodów niż COVID-19, o ile zawieszenie zajęć stacjonarnych trwa dłużej niż dwa dni. Daje też możliwość organizowania zdalnego nauczania dla uczniów objętych indywidualnym nauczaniem lub uczniów hospitalizowanych.
Rozszerzono katalog zbierania informacji w Systemie Informacji Oświatowej o zadania dotyczące działań szkoły wobec uczniów z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego.
Wprowadzono też zapisy, zgodnie z którymi minister edukacji i nauki umożliwia Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych przeprowadzanie analiz przyczyn nieobecności nauczycieli w pracy z powodu urlopu macierzyńskiego lub czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, w tym monitorowania przyczyn, skali i cykliczności nieobecności na podstawie danych z Systemu Informacji Oświatowej. Dane mają posłużyć też do badań, prognoz lub opracowań dotyczących nieobecności nauczycieli w pracy wskutek choroby, a także szacowania skutków finansowych zmian przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych. Nowelizacja zawiera też przepisy o funkcjonowaniu filii szkół artystycznych i oddziałów przysposobienia wojskowego w szkołach ponadpodstawowych.
Nowelizację Prawa oświatowego krytykuje m.in. opozycja, samorządowcy i organizacje społeczne.(PAP)
Autorzy: Szymon Zdziebłowski, Agata Zbieg