Zdaniem Krystyny B. Kozłowskiej, rzecznika praw pacjenta (RPP), sądy opiekuńcze naruszają prawa osób leczonych w szpitalach psychiatrycznych. Zgodnie z art. 45 ust. ustawy z 19 sierpnia o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz.U. z 2011 nr 231, poz. 1375 z późn. zm.), w uzasadnionych przypadkach, jeżeli sprawa dotyczy pacjenta takiej placówki, rozprawa sądowa może odbyć się na terenie szpitala.
Decyzja o zmianie miejsca posiedzenia sądu zależy wyłącznie od sędziego. Sądy jednak rzadko zgadzają się na odbywanie rozpraw w miejscu leczenia, mimo że część pacjentów wnioskuje o uczestnictwo w rozprawie sądowej.
W praktyce sądy po wysłuchaniu pacjenta w szpitalu przeprowadzają rozprawy w swoich siedzibach pod nieobecność samych zainteresowanych.
W taki sposób zapadają często decyzje o zgodzie na leczenie w placówce psychiatrycznej, gdy zostało ono podjęte wbrew woli pacjenta.
RPP interweniowała w tej sprawie u ministra sprawiedliwości. Interpretację zgłosił także poseł Maciej Orzechowski z Platformy Obywatelskiej.
Ministerstwo Sprawiedliwości nie widzi jednak potrzeby zmiany prawa. W odpowiedzi na interpelację poselską tłumaczy, że sąd opiekuńczy jest zobowiązany z urzędu przeprowadzić rozprawę w szpitalu, gdy przemawia za tym interes pacjenta.
– Postanowienie sądu nie jest więc oparte na swobodnym uznaniu. Także sama strona może wnosić o przeprowadzenie rozprawy w szpitalu – podkreśla Grzegorz Wałejko, podsekretarz stanu w MS.
W ocenie resortu sprawiedliwości obecne regulacje prawne w należyty sposób chronią interesy pacjentów szpitali psychiatrycznych.