Podejmowane i zapowiadane w tym roku przez Ministerstwo Środowiska oraz inne organy administracji publicznej działania zwiastują dalsze zmiany w zakresie gospodarki odpadami. Może to oznaczać kolejny etap rewolucji śmieciowej.
Śmieci w liczbach / Dziennik Gazeta Prawna
1 lipca 2011 r. Sejm przyjął przepisy nowelizujące ustawę o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, co zapoczątkowało rewolucję śmieciową. W jej wyniku zasadniczej zmianie uległ zakres zadań w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi spoczywających na gminach lub tworzonych przez nie związkach międzygminnych. Jednocześnie organy gmin zostały wyposażone w nowe kompetencje służące realizacji przypisanych im zadań. Zmiany te dotknęły także właścicieli nieruchomości, którzy w miejsce dotychczasowych umów na odbiór odpadów zostali zobowiązani do uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi na rzecz gminy w oparciu o uprzednio złożone deklaracje. Jednocześnie ujednolicony na terenie poszczególnych gmin został zakres świadczonych usług – zwłaszcza w kontekście terminów i częstotliwości odbioru odpadów. Nowelizacja wprowadziła także istotne zmiany dotyczące niektórych instalacji do zagospodarowania odpadów komunalnych pozwalając im przyznać status instalacji regionalnej (RIPOK), co wiązało się z określonymi konsekwencjami prawnymi. Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi rozpoczął funkcjonowanie w większości polskich gmin 1 lipca 2013 r. Po tej dacie jeszcze kilkukrotnie zmieniano przepisy, dążąc do wyeliminowania niedociągnięć pierwotnej reformy i optymalizacji systemu.
Na tym jednak nie koniec rewolucji śmieciowej – kolejne działania zwiastują dalsze zmiany, które określić można jako rewolucja śmieciowa 2.0. W szczególności warto w tym zakresie zwrócić uwagę na niedawno przyjęty Krajowy Plan Gospodarki Odpadami, trwające prace nad aktualizacją wojewódzkich planów gospodarki odpadami (WPGO) oraz szeroką dyskusję na temat standaryzacji zasad selektywnej zbiórki odpadów komunalnych.
Być może trwająca od wielu miesięcy dyskusja nad tymi zagadnieniami pozwoli dostrzec problemy dotyczące gospodarki odpadami komunalnymi o charakterze systemowym, których nie da się rozwiązać pojedynczymi punktowymi nowelizacjami. Potrzebna jest całościowa wizja funkcjonowania systemu zarówno dziś, jak i za parę najbliższych lat (z uwzględnieniem trendów kształtujących się w prawodawstwie unijnym). Zmiany te nie powinny po raz kolejny przyjmować kształtu mniejszej czy większej nowelizacji obecnie obowiązującej ustawy, lecz zmierzać do opracowania nowego aktu prawnego.

NOWY KRAJOWY PLAN GOSPODARKI ODPADAMI

Uchwałą nr 88 z 1 lipca 2016 r. Rada Ministrów przyjęła długo wyczekiwany nowy Krajowy plan gospodarki odpadami 2022 (KPGO 2022). Liczący 138 stron dokument o charakterze strategicznym wyznacza kierunki działań na najbliższe lata (cele i kierunki na lata 2016–2022 oraz perspektywicznie do 2030 roku). Znaczna jego część poświęcona została gospodarce odpadami komunalnymi, która bezpośrednio dotyczy działalności organów gminnych jednostek samorządu terytorialnego (JST).
KPGO 2022, podobnie jak wojewódzkie plany gospodarki odpadami (WPGO), opracowywane są dla osiągnięcia celów założonych w polityce ochrony środowiska, oddzielenia tendencji wzrostu ilości wytwarzanych odpadów i ich wpływu na środowisko od tendencji wzrostu gospodarczego kraju, wdrażania hierarchii sposobów postępowania z odpadami oraz zasady samowystarczalności i bliskości, a także utworzenia i utrzymania w kraju zintegrowanej i wystarczającej sieci instalacji gospodarowania odpadami, spełniających wymagania ochrony środowiska.
Cele i ograniczenia
Celem osiągnięcia zawartych w KPGO 2022 zamierzeń sformułowane i zaprezentowane zostały także kierunki działań dotyczących gospodarki odpadami komunalnymi, również obejmujące swym zakresem działalność gmin. Wśród kluczowych elementów wskazano, iż planuje się utrzymanie finansowania inwestycji, między innymi przez instrumenty finansowe, ukierunkowanych na modernizację instalacji przetwarzających odpady komunalne, w tym odpady ulegające biodegradacji selektywnie zebrane, tak aby mogły dostosować się i spełniać wysokie standardy ochrony środowiska. Jednocześnie zwrócono uwagę na konieczność ograniczenia finansowania ze środków publicznych inwestycji z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi i pochodzącymi z ich przetworzenia – w przypadku wystąpienia zagrożenia możliwości osiągnięcia wyznaczonych celów do 2020 r. lub w przypadku wystąpienia nadwyżki mocy przerobowych instalacji w regionach gospodarki odpadami lub województwach w stosunku do dostępnego strumienia odpadów.
Gminne kontrole
Co równie istotne, w KPGO 2022 wskazano na konieczność stworzenia podstawy prawnej i organizacyjnej dla gmin do prowadzenia kontroli prawidłowego odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych, w szczególności przez zniesienie rozwiązań prawnych odnoszących się do możliwości ryczałtowego rozliczania firmy odbierającej odpady komunalne od mieszkańców proporcjonalnie do ich ilości oraz łączenia przetargu na odbiór i zagospodarowanie odpadów. Zaskakujące wydaje się w tym zakresie pominięcie konieczności znaczącego wzmocnienia funkcji i możliwości kontrolnych inspekcji ochrony środowiska.
Wskazać przy tym również należy, że kontrola postanowień zawartej przez gminy umowy nie zastąpi kontroli sprawowanej przez wyspecjalizowane instytucje państwowe, właśnie z wojewódzkimi inspekcjami ochrony środowiska na czele. Jednocześnie organizacja rozdzielnych przetargów na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych może powodować w praktyce wiele trudności, które to z kolei mogą przełożyć się na koszty funkcjonowania całego systemu.
Stawki opłat
Z zapisów KPGO 2022 wynika również zamiar kolejnej nowelizacji przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w zakresie konieczności określenia procentowej różnicy pomiędzy stawkami opłat za odpady zbierane w sposób selektywny a odpadami zbieranymi w sposób nieselektywny, tak aby stanowiła ona zachętę do selektywnego zbierania odpadów. W praktyce nierzadko zdarza się bowiem, że różnica między wysokością stawki opłaty śmieciowej za odbiór odpadów komunalnych zbieranych w sposób selektywny a opłaty za odbiór tych odpadów zbieranych w sposób nieselektywny jest rzędu kilkudziesięciu groszy. Takie kształtowanie przez gminy wysokości stawek opłat śmieciowych nie sprzyja segregacji, zwłaszcza że niższa stawka opłaty śmieciowej ma w swym założeniu stanowić pewnego rodzaju zachętę dla mieszkańców dla takiego działania. Tym samym im większa różnica pomiędzy stawkami opłat, tym większe prawdopodobieństwo, że mieszkańcy uznają, iż segregacja odpadów jest opłacalna. Wskazuje się przy tym, że nowelizacja taka miałaby nastąpić w latach 2016–2017, a podmiotem odpowiedzialnym za jej przygotowanie miałoby być Ministerstwo Środowiska. Zapowiedziane zmiany prawne w takim kształcie należy ocenić negatywnie. Po raz kolejny proponuje się bowiem wyłącznie doraźne i cząstkowe nowelizowanie przepisów, pomijając przy tym coraz częściej pojawiające się już liczne głosy różnych środowisk (m.in. samorządowych) co do konieczności kompleksowego podejścia do zmian w zakresie utrzymania czystości i porządku w gminach, poprzez uchwalenie całkowicie nowej, opartej na dotychczas zdobytych doświadczeniach, ustawy w tym zakresie.
Reorganizacja
Z KPGO 2022 wynika również, że planowana jest reorganizacja funkcjonujących instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych (MBP) oraz instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych (ITPOK). Jak wynika z KPGO 2022, moc przerobowa MBP jest nie tylko wystarczająca w kontekście ilości odpadów zmieszanych, odebranych od mieszkańców w skali kraju, lecz także w kontekście braku trendu znaczącego zwiększenia ilości odpadów komunalnych wytwarzanych na terytorium Polski. W części województw można stwierdzić przewymiarowanie mocy przerobowych tych instalacji.
W KPGO 2022 wskazuje się, że może być to szczególnie istotne w kontekście pilnej konieczności zwiększenia ilości odpadów komunalnych selektywnie zebranych, a także w kontekście zaplanowanego w kilku województwach uruchomienia ITPOK, które będą przyjmować w części również odpady komunalne zmieszane. Tym samym, w przyszłości na poziomie wojewódzkich planów gospodarki odpadami (WPGO) będzie konieczna weryfikacja istniejących i planowanych w najbliższych latach mocy przerobowych instalacji prowadzących procesy mechanicznego przetwarzania odpadów oraz MBP w celu stopniowego przekształcania tych instalacji w sortownie doczyszczające odpady selektywnie zebrane oraz instalacje biologicznego przetwarzania bioodpadów i odpadów zielonych.
Co ważne, równocześnie planuje się, aby termicznemu przekształcaniu poddawać nie więcej niż 30 proc. wytworzonych odpadów komunalnych. Hierarchia sposobów postępowania z odpadami i cele do osiągnięcia w perspektywie do 2030 r. wskazują na konieczność znacznej redukcji ilości składowanych odpadów oraz ograniczenia składowania wyłącznie do odpadów uprzednio przetworzonych. W związku z tym, jak wskazuje się w KPGO 2022, nie ma sensu powstawanie kolejnych składowisk odpadów przeznaczonych do składowania odpadów komunalnych i pochodzących z odpadów komunalnych.
W KPGO 2022 wskazano również, że przewiduje się wprowadzenie w przyszłości rozwiązania polegającego na możliwości stosowania zamówień publicznych in house w zakresie gospodarki odpadami w celu umożliwienia gminom efektywnej kontroli sposobu zagospodarowania odpadów komunalnych. Kierunek ten uznać należy jednak za częściowo nieaktualny, bowiem zostało to już częściowo zrealizowane w drodze jednej z ostatnich nowelizacji prawa zamówień publicznych. Być może zapowiedź wprowadzenia w przyszłości rozwiązania polegającego na możliwości stosowania zamówień publicznych in house w zakresie gospodarki odpadami należy rozumieć jako zapowiedź rozszerzenia stosowania tego typu zamówień również w odniesieniu do nieruchomości niezamieszkanych, a więc w konsekwencji w całym sektorze gospodarki odpadami komunalnymi. Jednocześnie rozwiązałoby to problem interpretacyjny dotyczący nieruchomości mieszanych.
Gniazda i mobilne punkty
Ostatnim elementem zmian, na jaki należy zwrócić uwagę (dotyczących gospodarki odpadami komunalnymi na poziomie gminnym), są planowane zmiany w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Przewiduje się m.in. wdrożenie odpowiedniego systemu selektywnego zbierania i odbierania odpadów u źródła.
Jednocześnie, oprócz zapewnienia selektywnego odbierania odpadów komunalnych u źródła oraz przyjmowania odpadów w PSZOK, zalecane jest zapewnienie zbierania odpadów przez gniazda na odpady opakowaniowe selektywnie zbierane oraz mobilne punkty zbierania.
Przyjęty przez Radę Ministrów nowy KPGO 2022 przewiduje również tworzenie przez JST zachęt w zakresie zagospodarowywania odpadów zielonych i innych bioodpadów w przydomowych kompostownikach (finansowanie lub współfinansowanie zakupu przydomowych kompostowników). W tym zakresie wskazać należy jednak, że rozwiązania te powinny wiązać się ze stosownymi zmianami w przepisach u.c.p.g., co jednakże nie znalazło rozwinięcia w KPGO 2022.
Powyższe elementy mają istotne znaczenie z punktu widzenia trwających postępowań zmierzających do aktualizacji wojewódzkich planów gospodarki odpadami.

ZMIANY W WOJEWÓDZKICH PLANACH GOSPODARKI ODPADAMI

Jednym z obowiązków spoczywających na organach samorządu województwa pozostaje opracowanie wojewódzkich planów gospodarki odpadami, obowiązkowo uwzględniających m.in. określenie regionów gospodarki odpadami komunalnymi wraz ze wskazaniem gmin wchodzących w skład regionu. W ich gestii jest także wykaz regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych w poszczególnych regionach gospodarki odpadami komunalnymi oraz instalacji przewidzianych do zastępczej obsługi tych regionów, do czasu uruchomienia regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, w przypadku gdy znajdująca się w nich instalacja uległa awarii lub nie może przyjmować odpadów z innych przyczyn.
Wprowadzona przez ustawodawcę regionalizacja miała na celu pozwolić na realizację obowiązującej zasady bliskości, wymagającej unieszkodliwiania odpadów komunalnych najbliżej miejsc ich powstawania, a także umożliwić zbilansować „dostępne” ilości odpadów w stosunku do istniejących i planowanych mocy przerobowych instalacji służących do zagospodarowania odpadów komunalnych.
Uznaniowe działania
Realizacja zakładanych celów, wobec braku jednoznacznie zakreślonych wytycznych, sprowadza się m.in. do tego, że sejmiki województw w sposób władczy i de facto uznaniowy podejmują decyzje co do kształtu regionów w danym województwie oraz co do uwzględnienia określonych instalacji w treści WPGO i przyznaniu im statusu RIPOK bądź planowanej, a przy tym także zastępczej RIPOK. Jak się wskazuje, decyzja sejmiku co do określonego układu instalacji w regionach, a w konsekwencji i na terenie województwa, jest niezależna od struktury własnościowej instalacji, tj. od tego, czy w danym przypadku mamy do czynienia z instalacją komunalną, prywatną czy też publiczno-prywatną. Rozstrzygnięcia w przedmiotowym zakresie sejmik województwa podejmuje w drodze uchwały.
W kontekście powyższego podejmowanie przez sejmik rozstrzygnięć w zakresie rozplanowania określonego rodzaju i ilości instalacji w regionie może mieć istotny wpływ na sytuację przedsiębiorców, którzy prowadzą bądź zamierzają prowadzić na terenie województwa działalność w zakresie zagospodarowania odpadów komunalnych, mimo że WPGO ma w istocie charakter aktu planowania i nie stanowi źródła prawa powszechnie obowiązującego. Nie ma wątpliwości, że od postanowień WPGO zależeć może możliwość, jak i sposób prowadzenia tej działalności gospodarczej. Biorąc pod uwagę ustawowy obowiązek kierowania odebranych zmieszanych odpadów komunalnych oraz odpadów zielonych wyłącznie do RIPOK, brak rzeczonego statusu de facto eliminuje takiego przedsiębiorcę z rynku zagospodarowania odpadów komunalnych.
Dlaczego tak szybko
Raptem po trzech latach funkcjonowania gmin i przedsiębiorców w nowych realiach dotyczących gospodarki odpadami komunalnymi, w tym podejmowania działań związanych z dostosowaniem posiadanych instalacji do zmieniających się wymogów prawnych, technologicznych oraz rynkowych, obowiązkiem sejmików województw jest dokonanie aktualizacji WPGO oraz opracowanie, uzgadnianych przez ministra środowiska, planów inwestycyjnych.
Wynika to z postanowień nowelizacji ustawy o odpadach ze stycznia 2015 r. Konieczność aktualizacji WPGO uzasadniono wskazując, że „jednym z najistotniejszych problemów związanych z wojewódzkimi planami gospodarki odpadami jest przewymiarowanie planowanych mocy przerobowych instalacji do przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych,”, a także „brak uwzględniania w przedmiotowych planach hierarchii postępowania z odpadami, w tym zaplanowania odpowiednich instalacji do przetwarzania odpadów”.
W świetle nowelizacji sejmiki miały zaktualizować WPGO i opracować plany inwestycyjne do końca czerwca 2016 r. Termin ten okazał się jednak nierealny, zważywszy na opóźnienie w przyjęciu KPGO 2022. W Ministerstwie Środowiska przyjęto ambitny plan zakończenia przez sejmiki prac nad nowymi WPGO do końca bieżącego roku. Termin ten staje jednak pod znakiem zapytania, jeśli weźmiemy pod uwagę stan zaawansowania prac nad poszczególnymi planami.
Być lub nie być na rynku
Z punktu widzenia zakładanych celów nowelizacji spodziewać się należy dokonywania w WPGO zmian w zakresie kształtu regionów, jak i w zakresie „rozlokowania” instalacji, rozbudowy istniejących czy też realizacji nowych instalacji do zagospodarowania odpadów komunalnych. Nie ulega wątpliwości, że zmiany poważnie wpłyną na obecnie funkcjonujący w gminach system gospodarki odpadami komunalnymi, we wszelkich jego aspektach. Jest niemalże pewne, że w wielu wypadkach dokonane zmiany nie będą zadowalające dla wszystkich uczestników systemu. W stosunku do podmiotów podejmujących działania inwestycyjne związane z uruchomieniem nowej, czy rozbudową istniejącej instalacji, należy mieć na uwadze w szczególności regulację art. 38a ustawy o odpadach, która od uwzględnienia instalacji w treści WPGO uzależnia wydanie decyzji środowiskowej, pozwolenia na budowę czy też pozwolenia emisyjnego, w tym pozwolenia zintegrowanego, warunkujących realizację inwestycji i eksploatację instalacji, w zgodzie z obowiązującym prawem.
Co więcej, nieuwzględnienie instalacji w planie inwestycyjnym uniemożliwi podmiotowi prowadzącemu instalację skorzystanie z możliwości finansowania inwestycji ze środków Unii Europejskiej lub z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
Oznaczać to może, że dla wielu podmiotów ostateczny kształt WPGO i planu inwestycyjnego stanowić będzie o być lub nie być na rynku przedsiębiorstw prowadzących działalność z wykorzystaniem instalacji do zagospodarowania odpadów komunalnych. Dotyczy to zarówno podmiotów, które dopiero zamierzają podjąć działalność w branży, jak też tych, które zamierzają dokonywać inwestycji w celu rozbudowy instalacji i dostosowania się do coraz to nowych wymogów technologicznych. Śmiało można twierdzić, że zmiany w WPGO nie pozostaną obojętne również dla już funkcjonujących przedsiębiorców, dla których nie bez znaczenia pozostaje pojawienie się podmiotu konkurencyjnego w danym regionie.
Kłopot ze skargami
W aspekcie kształtowania postanowień WPGO oraz planu inwestycyjnego słusznie podnosi się, że decydując się na przyznawanie i odbieranie przez sejmik województwa statusu RIPOK, ustawodawca pozbawił podmioty prowadzące tego typu instalacje wielu środków ochrony prawnej, zwłaszcza procesowej, które przewidziane są w ogólnej procedurze administracyjnej regulującej wydawanie decyzji administracyjnych.
Nierozstrzygnięta pozostaje także możliwość występowania przez prowadzącego RIPOK, a niebędącego skarżącym, w charakterze uczestnika postępowania przed sądem administracyjnym i obrony naruszonego uchwałą interesu prawnego.
Aby sąd administracyjny mógł dokonać kontroli legalności postanowień uchwały w sprawie WPGO i merytorycznie wypowiedzieć się co do zasadności uwzględnienia bądź nie określonej instalacji w WPGO jako RIPOK (planowany RIPOK), skarżący musi wykazać, że ma wymaganą legitymację skargową. Oznacza to konieczność wykazania, w jaki sposób, w rezultacie podjęcia aktu, doszło do naruszenia jego prawem chronionego interesu prawnego albo uprawnienia. W świetle poglądów prezentowanych w orzecznictwie sądów administracyjnych wskazuje się jednoznacznie, że nie sam fakt posiadania interesu prawnego jest warunkiem uznania legitymacji skarżącego, ale przede wszystkim jego naruszenie, które można uznać za niebudzące wątpliwości.
W kontekście możliwości złożenia przez przedsiębiorcę skutecznej skargi na uchwałę w sprawie WPGO, o ile nie ma wątpliwości, że interes prawny skarżącego musi mieć charakter osobisty, własny, zindywidualizowany, konkretny, aktualny i wynikający z norm prawa materialnego, a skarga dotyczyć może tylko „własnej sprawy administracyjnej”, tak zdaniem sądu administracyjnego, nie stanowi o naruszeniu interesu podnoszenie, iż w konsekwencji przyznania statusu RIPOK w tym samym regionie innej, konkurencyjnej instalacji, ograniczone zostały przysługujące do czasu podjęcia uchwały uprawnienia skarżącego jako jedynej funkcjonującej dotąd RIPOK w regionie.
W kontekście powyższego uwagę zwraca także pogląd odmienny. Zdaniem NSA w sytuacji gdy przedsiębiorstwo dysponuje w danym regionie instalacją, której możliwość wykorzystania może być ograniczona wobec uzyskania określonego statusu przez instalację podmiotu konkurencyjnego (zakwalifikowanie jako instalacja regionalna), ma ono interes prawny. Zważywszy na trwające prace nad nowymi WPGO oraz projektami planów inwestycyjnych, należy się spodziewać wzrostu liczby skarg na te akty. To pożądanym czyni ukształtowanie się jednolitych poglądów sądów administracyjnych w zakresie legitymacji skargowej podmiotów skarżących. W tym też możliwości uczestnictwa prowadzących RIPOK w postępowaniu w charakterze uczestnika. (J. Kostrzewska)

KOSZTOWNA SELEKCJA

Nie mniej istotne od aktualizacji planów gospodarki odpadami – zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym – zdają się być zapowiedzi Ministerstwa Środowiska dotyczące wydania rozporządzenia w sprawie szczegółowego sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów.
Kontrowersyjne rozporządzenie
Rozporządzenie to może bowiem bezpośrednio wpłynąć na sytuację właścicieli nieruchomości w co najmniej 1/4 gmin w Polsce, generując przy tym dodatkowe obciążenia kosztowe przekładające się na wysokość opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Podstawą wydania kontrowersyjnego aktu wykonawczego jest art. 4a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, który przyznaje ministrowi środowiska fakultatywną delegację do wydania rozporządzenia regulującego szczegółowy sposób selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów oraz ustalenia, kiedy wymóg selektywnego zbierania uważa się za spełniony, a także jakie odpady komunalne podlegają obowiązkowi selektywnego zbierania spośród wskazanych w art. 3b ust. 1 i art. 3c ust. 1 przedmiotowej ustawy. Minister ewentualnie wydając przedmiotowe rozporządzenie zobligowany jest kierować się potrzebą ujednolicenia wymagań w zakresie zbierania i odbierania odpadów komunalnych oraz uzyskania wymaganych poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami odpadów komunalnych oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych przekazywanych do składowania.
Samorządy sceptyczne
Wszystkie dotychczasowe projekty rozporządzenia w tym zakresie spotkały się z jednoznacznie negatywną oceną środowisk samorządowych, w tym wchodzących w skład Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Samorządowcy kwestionują nie tylko potrzebę wydania samego rozporządzenia (które jak wynika wprost z ustawy ma charakter fakultatywny), ale również szczegółowe rozwiązania w nim przyjęte. Dotyczy to zwłaszcza liczby frakcji obowiązkowo zbieranych na terenie każdej nieruchomości, której właściciel zadeklarował selektywną zbiórkę (co najmniej cztery frakcje: szkło, papier, metal wraz z tworzywami sztucznymi i opakowaniami wielomateriałowymi, odpady ulegające biodegradacji oraz dodatkowa frakcja – odpady resztkowe). Jednocześnie te same frakcje miałyby być zbierane w ogólnodostępnych pojemnikach udostępnianych przez gminę. Sprzeciw budzi także zbyt rygorystyczne podejście do oznakowania poszczególnych pojemników przeznaczonych na odpady zbierane selektywnie, które w propozycji ministerstwa mają być w całości jednego koloru, dostosowanego do frakcji w nim zbieranych. Jednocześnie przepisy nie zabraniają wykorzystywania pojemników w tych samych kolorach do zbierania frakcji resztkowej, co zdaje się znacząco minimalizować korzyści wskazywane przez resort środowiska. Wątpliwości strony samorządowej budzi także brak uwzględnienia specyfiki obszarów mało zurbanizowanych, w tym obszarów wiejskich, na których dość często odpady ulegające biodegradacji zagospodarowywane są we własnym zakresie przez właścicieli nieruchomości w przydomowych kompostownikach. Obszarem spornym pozostają także kryteria oceny, czy selektywna zbiórka jest prowadzona, jak również przepisy przejściowe, konieczne z uwagi na dostosowanie obecnych systemów do nowych rozwiązań prawnych. Projekt rozporządzenia niepotrzebnie stara się sformalizować obowiązujące rozwiązania, które ze swej istoty muszą pozwalać na uwzględnienie specyfiki lokalnej oraz wielu działań podejmowanych dotychczas ze środków pochodzących od właścicieli nieruchomości.
Szansa na poprawę
Prowadzone od wielu miesięcy dyskusje w ostatnim czasie przynoszą korzystne rezultaty dla wszystkich stron. Przedstawiciele Ministerstwa Środowiska zdają się coraz lepiej rozumieć obawy i oczekiwania środowisk samorządowych, co być może przełoży się na ostateczną decyzję co do wydania przedmiotowego rozporządzenia i jego ewentualnego kształtu. Jednocześnie prowadzone dyskusje coraz wyraźniej wskazują na potrzebę zmian ustawowych, które winny poprzedzać wejście w życie przepisów ewentualnego rozporządzenia. Zmiany te mają zdecydowanie szerszy charakter aniżeli te sygnalizowane w KPGO 2022.
WAŻNE
W KPGO 2022 zaskakujące wydaje się pominięcie konieczności znaczącego wzmocnienia funkcji i możliwości kontrolnych inspekcji ochrony środowiska
!Zapowiedź wprowadzenia w przyszłości rozwiązania polegającego na możliwości stosowania zamówień publicznych in house w zakresie gospodarki odpadami być może należy rozumieć jako zapowiedź rozszerzenia stosowania tego typu zamówień również do nieruchomości niezamieszkanych.
WAŻNE
Oprócz zapewnienia selektywnego odbierania odpadów komunalnych u źródła oraz przyjmowania ich w PSZOK zalecane jest zapewnienie zbierania odpadów przez gniazda na odpady opakowaniowe selektywnie zbierane oraz mobilne punkty zbierania.
!W Ministerstwie Środowiska przyjęto ambitny plan zakończenia przez sejmiki prac nad nowymi WPGO do końca bieżącego roku. Termin ten staje jednak pod znakiem zapytania, jeśli weźmiemy pod uwagę stan zaawansowania prac nad poszczególnymi planami.
WAŻNE
Decydując się na przyznawanie i odbieranie przez sejmik województwa statusu RIPOK, ustawodawca pozbawił podmioty prowadzące tego typu instalacje wielu środków ochrony prawnej, zwłaszcza procesowej, które przewidziane są w ogólnej procedurze administracyjnej regulującej wydawanie decyzji administracyjnych.
Maciej Kiełbus, partner w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, redaktor naczelny portalu PrawoDlaSamorzadu.pl
Joanna Kostrzewska, radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu
Mateusz Karciarz, prawnik w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu