Finansowanie zadań oświatowych z błędem i blokadą dla nowych szkół

Prawnicy i eksperci alarmują, że treść tego przepisu sprawia, że jednostka oświatowa, która uzyska wpis i rozpocznie działalność między 16 czerwca a 30 września roku bazowego, z mocy prawa jest wyłączona od uzyskania dotacji przez cały kolejny rok budżetowy. Powód? Nie spełni warunku przekazania danych do Systemu Informacji Oświatowej. W efekcie jedynym rozwiązaniem w tym zakresie pozostaje rozpoczęcie działalności od 1 października roku bazowego.

– W przypadku szkół takie określenie daty rozpoczęcia działalności – jako jednostki ściśle działającej w ramach roku szkolnego – z przyczyn praktycznych jest niemożliwe. Z zasady nowo powstałe szkoły podstawowe rozpoczynają swoją działalność z 1 września. Dotychczas osoby tworzące takie szkoły miały świadomość, że mogą nie otrzymać dotacji w pierwszych czterech miesiącach swojej działalności, tj. od września do grudnia – przyznaje adw. Łukasz Łuczak, pełnomocnik placówek niepublicznych.

– Obecna treść przepisów prawa wyklucza takie podmioty od uzyskania dotacji przez okres 16 miesięcy, albowiem rozpoczęcie działalności od 1 września sprawia, że nie jest spełniony jeden z trzech warunków otrzymania dotacji oświatowej – dodaje.

Zmiany legislacyjne

Eksperci wskazują więc, że przedstawione powyżej okoliczności jasno wskazują na potrzebę zmian legislacyjnych oraz doprecyzowanie warunków otrzymania dotacji oświatowej.

– Doktryna uczy, aby dokonując wykładni przepisów prawa, stosować oprócz wykładni językowej także celowościową. Trzeba zatem odpowiedzieć sobie na pytanie o cel i sens danej regulacji. Rzeczywiście może się wydawać, że zaistniała luka prawna, spowodowana pośpiechem lub raczej – nie waham się użyć bardziej pasującego określenia – legislacyjnym niechlujstwem. W wpadku przedszkoli i rzadziej szkół, które ruszają zwykle 1 września, rozpoczynających działalność od października lub później, o ile uzyskały wpis do 30 września i złożyły wniosek o dotację na rok następny, nie wypełniają one i tak ani wymogu złożenia informacji do SIO na 30 września, bo jeszcze nie działały, ani na 15 czerwca, bo jeszcze nie były wpisane – wyjaśnia Robert Kamionowski, ekspert ds. prawa oświatowego, radca prawny, partner w kancelarii Peter Nielsen & Partners Law Office.

– Procedura powinna tak wyglądać, że placówka zaczynająca działalność 1 września lub wcześniej przekazuje dane do SIO na 30 września i także do 30 września składa wniosek o dotację na następny rok, a na 15 czerwca tylko wtedy, gdy już prowadziła działalność przed tą datą.

Co oczywiście nie wyklucza tego, że przepis art. 33 ust. 4 należy, dla pełnej jasności, poprawić – postuluje Kamionowski.

Resort naprawi błąd

Na prośbę DGP do całej sytuacji odniósł się resort edukacji.

Ministerstwo Edukacji wskazuje, że żaden podmiot w ramach przeprowadzonych konsultacji społecznych ustawy z 1 października 2024 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego nie wniósł uwagi związanej z kwestią udzielania dotacji dla szkół rozpoczynających działalność z 1 września roku budżetowego.

– Niemniej jednak, dostrzegając wątpliwości z interpretacją przepisu art. 33 ust. 3 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, ministerstwo podejmie kroki legislacyjne, aby przepis ten został jak najszybciej znowelizowany – zapowiadają resortowi urzędnicy.

Aby niepubliczna szkoła podstawowa miała gwarancję otrzymania dotacji w danym roku budżetowym, np. 2026 r., to musi przekazać do organu rejestrującego planowaną liczbę uczniów w terminie do 30 września roku bazowego (tzn. 2025 r.) oraz przekazać dane do SIO według stanu na 15 czerwca roku bazowego (tzn. 2025 r.) oraz 30 września roku bazowego (tzn. 2025 r.).

Ministerstwo przekonuje, że jeśli nowo otwierana niepubliczna szkoła podstawowa rozpoczynająca działalność 1 września 2025 r. ma mieć gwarancję uzyskania dotacji od roku budżetowego 2026 r., to jej organ prowadzący musi przekazać planowaną liczbę uczniów w 2026 r. nie później niż do 30 września 2025 r., oraz szkoła musi przekazać dane do SIO według stanu na dzień 30 września 2025 r.

To jednak nie przekonuje prawników i ekspertów.

– Oczywiste jest, że dana osoba, rejestrując teraz szkołę, pozostanie w stanie wątpliwości, czy otrzyma dotację, co jest wyłącznie wynikiem złego stanowienia prawa. Za absurdalny należy uznać argument, że w ramach konsultacji nikt nie zwrócił autorom projektu uwagi, że tworzą stan zagrożenia i swoistą lukę prawną. Odpowiedź ministerstwa wydaje się wskazywać, że nikt tych zapisów w tym zakresie nie analizował, a wskazanie na niespójność przepisów zaskoczyło organ administracji – mówi Łukasz Łuczak.

– Nie można także zapominać, że za kwestie dotacji i jej udzielania odpowiadają samorządy. I obawiam się, że obecnie minister nie jest w stanie zagwarantować, że samorządy podejmą działania przeciwne jego stanowisku, np. z uwagi na chęć szukania oszczędności – dodaje. ©℗

Ograniczenie dotyczące przyznawania dotacji musi zostać wyłączone wobec nowych placówek

Luka prawna nie jest zapewne zamierzona, lecz jest skutkiem tempa wdrażania zmian w finansowaniu. Konieczność zmian w prawie i naprawy błędu są oczywiste. MEN ma otwarte kilka projektów ustaw i mógłby zawrzeć w nich potrzebny przepis. Wstępnie wydaje się, że najprostszym rozwiązaniem jest dodanie w art. 33 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, po ust. 2 nowego ust. 2a w brzmieniu: Przepisu ust. 1 pkt 2, w zakresie przekazania danych według stanu na 15 czerwca roku bazowego, nie stosuje się do placówek wychowania przedszkolnego, szkół oraz placówek, o których mowa w art. 2 pkt 6–8 ustawy – Prawo oświatowe, które rozpoczynają działalność po dniu 15 czerwca roku bazowego. ©℗