Czy kierownik urzędu gminy, który nie jest członkiem wspólnoty gruntowej, może nabyć w niej udziały? Zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy z 29 czerwca 1963 r. o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych (Dz.U. z 1963 r. nr 28, poz. 169 ze zm.) udział we wspólnocie gruntowej może być zbywany wyłącznie w całości i tylko na rzecz osoby mającej w niej udział oraz na rzecz osób mających gospodarstwa rolne w tej samej wsi lub we wsiach przylegających do wspólnoty.
dr Sylwia Naszydłowska radca prawny, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie / Dziennik Gazeta Prawna
Definicja gospodarstwa rolnego jest precyzyjnie określona w art. 553 kodeksu cywilnego. Za gospodarstwo rolne uznaje się „grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego”. Nie będzie gospodarstwem rolnym jedynie działka rolna położona w obrębie ewidencyjnym danej wsi.
Do zbycia udziału we wspólnocie gruntowej wymagana jest zwykła forma pisemna, a wójt jako organ nadzorujący dokonuje czynności ewidencyjnych. W przypadku zbycia wszystkich gruntów gospodarstwa rolnego przez uprawnionego do udziału we wspólnocie gruntowej, udział w niej przechodzi na nabywcę. Natomiast w razie zbycia tylko części gruntów gospodarstwa, udział zachowuje dotychczasowy właściciel, nawet wtedy gdy pozostawił sobie działkę jedynie o areale 0,10 ha. W sytuacji gdy gospodarstwo rolne, z którym są związane udziały we wspólnocie gruntowej, zostało podzielone w drodze spadku, udział podlega proporcjonalnie podziałowi do obszaru tych części.
Udziały nie mogą być sprzedawane spółkom handlowym czy osobom fizycznym, które w danej wsi nie prowadzą gospodarstwa rolnego. Wójt jako organ nadzorujący działanie wspólnot gruntowych powinien czuwać nad przestrzeganiem prawa i ważności umów sprzedaży zawieranych przez udziałowców czy zarząd spółki do zagospodarowania wspólnot gruntowych. Przy czym w razie sprzedaży nieruchomości stanowiącej wspólnotę gruntową gminie, na którym terenie znajduje się ta wspólnota, przysługuje prawo pierwokupu, co nie dotyczy jednak dysponowania udziałami.