Na poziomie gminy funkcjonują liczne ciała doradcze rady lub włodarza. Gremia te nie tylko radzą organom, lecz także biorą udział w sprawowaniu władzy w samorządzie. Współpraca z nimi ma m.in. zapobiegać oddaleniu się rządzących od potrzeb członków danej wspólnoty. Część z nich jednostki samorządu muszą powołać, jak np. komisję rozwiązywania problemów alkoholowych, a część tylko mogą, jak np. radę seniorów. Jeszcze inaczej jest z radą działalności pożytku publicznego, która powinna zostać utworzona przez włodarza, gdy wystąpi o to co najmniej pięć organizacji pozarządowych, działających w danej gminie.
Ciała doradcze można podzielić ze względu na podmiot, z którym współpracują. I tak rada młodzieżowa czy rada seniorów jest gremium konsultacyjnym rady gminy, a rada sportu – włodarza. Czasami ciała te współpracują i z jednym, i z drugim organem.
Sposób powołania danego ciała doradczego jest nierzadko wieloetapowy. Zasady i tryb działania określa rada, a samych członków powołuje wójt (burmistrz, prezydent miasta). Przykładem są rada sportu czy rada działalności pożytku publicznego.
Na poziomie gmin powoływanych jest wiele takich ciał doradczych. Nie zawsze podstawa ich utworzenia wynika z ustawy z 8 marca z 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 713; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1378; dalej: u.s.g.). Przepisy porozrzucane są w wielu ustawach. Dlatego dziś zamieszczamy przegląd rad z przypomnieniem, jakie akty prawne regulują ich prace, jak się je tworzy i jakie stoją przed nimi zadania.

1. rada młodzieżowa

To podmiot konsultacyjny organu stanowiącego gminy, funkcjonujący od 2001 r. W praktyce pierwsza młodzieżowa rada została utworzona już w 1990 r. w Częstochowie. Miała ona jednak charakter nieformalny. W ciągu ostatnich 19 lat w Polsce powstało ponad 500 młodzieżowych rad gmin i ich liczba wciąż rośnie (por. „O młodzieżowych radach”, publikacja wydana 2018 r. przez Radę Dzieci i Młodzieży RP przy ministrze edukacji narodowej oraz informacja przekazana na IV Ogólnopolskiej Konferencji Młodzieżowych Rad).
Co ciekawe, rada młodzieżowa nie ma swojego odpowiednika ani w powiecie, ani w województwie. Decyzja o jej utworzeniu należy do wyłącznej właściwości rady gminy, o czym wyraźnie stanowi art. 5b ust. 3 u.s.g. Rada gminy może to ciało powołać, ale nie musi. Przypomnieć też należy, że utworzenie młodzieżowej rady gminy następuje wyłącznie na wniosek zainteresowanych środowisk (art. 5b ust. 2 u.s.g.). Mogą to być m.in. mieszkańcy gminy, organizacje społeczne czy rada pedagogiczna konkretnej szkoły. Oznacza to, że rada gminy nie może powołać tego gremium z własnej inicjatywy, a jednocześnie wniosek o utworzenie tego ciała doradczego nie jest dla rady wiążący. Jeżeli się jednak zdecyduje na jego utworzenie, to swoją wolę wyraża w drodze uchwały. Aktem tym nadaje się również młodzieżowej radzie gminy statut określający tryb wyboru jej członków i zasady działania.
Zadania: Z art. 5b ust. 2 u.s.g. wynika, że rada ma charakter konsultacyjny. Szczegółowe uprawnienia tego ciała wynikają ze statutu nadanego przez radę gminy. Rada Miejska w Głogowie w statucie rady młodzieżowej z 5 lutego 2020 r. wpisała np., że jej celem działania jest kreowanie wśród młodych ludzi postaw obywatelskich, koordynowanie ich samorządowej działalności, pośredniczenie w kontaktach między nimi a władzami miasta. Realizuje ona swoje cele w szczególności poprzez:
  • reprezentowanie młodzieży, organizowanie spotkań, szkoleń, warsztatów oraz innych form poszerzania wiedzy;
  • wspieranie i organizowanie życia kulturalnego, sportowego oraz intelektualnego w środowiskach młodzieżowych;
  • zgłaszanie wniosków i postulatów do organów gminy;
  • współpracę z władzami gminnymi, oświatowymi oraz organizacjami w zakresie spraw dotyczących młodzieży;
  • upowszechnianie zasad działania samorządu terytorialnego wśród młodzieży;
  • współpraca z samorządami szkolnymi.
Liczba członków: Artykuł 5b u.s.g. nie określa liczebności członków tego ciała, decyduje się o tym w statucie nadanym przez radę gminy. Młodzieżowa Rada Miejska w Radkowicach liczy np. 15 radnych. Z tym że, jeżeli obsadzenie mandatu byłoby niemożliwe z powodu braku kandydatów z okręgu wyborczego, to mandat ten pozostaje nieobsadzony, a liczba członków ulega zmniejszeniu.
Kadencja: Artykuł 5b u.s.g. nie wyznacza długości kadencji rady młodzieżowej. Kwestia ta pozostawiona została do regulacji w statucie, np. kadencja Młodzieżowej Rady Miejskiej w Strzelinie trwa dwa lata od dnia wyborów.

Problemy ze statutem i opiekunem

Artykuł 5b ust. 3 u.s.g. zakreślił zakres wydawanego przez organ stanowiący gminy statutu młodzieżowej rady. Przepisy są bardzo ogólne, dlatego w praktyce wypełnienie delegacji stwarza sporo kłopotów. Często sądy administracyjne i wojewodowie zarzucają radom wyjście poza delegację. Skutkuje to stwierdzeniem nieważności kwestionowanych zapisów.
Na ten temat wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 30 stycznia 2019 r. (sygn. akt II SA/Wa 820/18). Wyjaśnił, że w materii statutowej można normować jedynie kwestie organizacyjne prowadzące do powołania członków rad i umożliwiające im potem sprawne funkcjonowanie i działanie. Wojewodowie kwestionują możliwość powoływania czy też tworzenia nowych, nieprzewidzianych w u.s.g. organów rady młodzieżowej i przypisywania im kompetencji, nawet jeżeli mają one charakter organizacyjny. Chodzi np. o zarząd (prezydium) rady czy komisję wyborczą (rozstrzygnięcia nadzorcze wojewodów: śląskiego z 6 grudnia 2019 r., nr NPII.4131.1.823.2019, warmińsko-mazurskiego z 24 lipca 2019 r., nr PN.4131.413.2019 oraz dolnośląskiego z 11 lutego 2016 r., nr NK-N.4131.103.4.2016.MG).
Na gruncie tworzenia nowych podmiotów w ramach rady młodzieży dużo wątpliwości rodzi wprowadzanie opiekuna tego gremium. Zdaniem wojewody śląskiego, wyrażonym w rozstrzygnięciu nadzorczym z 3 kwietnia 2020 r. (sygn. akt NPII.4131.1.279.2020), rada nie jest uprawniona do powołania dodatkowego podmiotu, jakim jest opiekun młodzieżowej rady. Tym samym organ nadzoru zakwestionował zapis statutu Młodzieżowej Rady Miasta Ruda Śląska, w którym postanowiono, że „Rada Miasta wybiera spośród radnych opiekuna Młodzieżowej Rady Miasta Ruda Śląska, do którego obowiązków należy w szczególności: udzielanie pomocy organizacyjnej i stwarzanie warunków umożliwiających swobodny przepływ informacji pomiędzy Radą a organami samorządu miasta Ruda Śląska”(tak też wojewoda podkarpacki w rozstrzygnięciu nadzorczym z 3 grudnia 2019 r., nr P-II.4131.2.435.2019).
Z powszechnym poglądem organów nadzoru nie zgodził się WSA w Gliwicach w wyroku z 25 sierpnia 2020 r. (sygn. akt III SA/Gl 407/20). W uzasadnieniu orzeczenia podał, że rada miasta ma obowiązek dać młodzieżowej radzie instrumenty do jej działania i funkcjonowania. W ocenie gliwickiego WSA powołanie opiekuna młodzieżowej rady należy postrzegać jako element pomocowy działania tej rady. Według sądu rolę takiego opiekuna wywodzącego się z radnych należy oceniać jako realizowanie i wsparcie idei samorządowej. Gliwicki WSA nie podzielił także trafności zarzutów wojewody o braku umocowania do działania takiego opiekuna w ramach młodzieżowej rady w u.s.g. Radny w myśl art. 24 u.s.g. jest obowiązany brać udział w pracach rady gminy i jej komisji oraz innych instytucji samorządowych, do których został wybrany lub desygnowany. Skoro radny-opiekun młodzieżowej rady miasta został powołany do tego gremium, które jest formą instytucji samorządowej, i bierze udział w jego pracach, umocowanie do działania w tym zakresie wynika wprost z art. 24 u.s.g.
Co ważne, 4 sierpnia do laski marszałkowskiej został złożony projekt zmiany u.s.g. w zakresie regulacji odnoszących się do rad młodzieżowych (druk sejmowy nr 576). Propozycje legislacyjne sprowadzają się głównie do ujednolicenia przepisów i rozszerzają kompetencje rady gminy w aspekcie powoływania rady młodzieżowej. Proponowane zmiany nakładają też na władze gmin obowiązek konsultowania z młodzieżą treści statutu młodzieżowej rady gminy oraz wprowadzają obowiązek uregulowania w tym statucie zasad powoływania i odwoływania jej opiekuna. Projektowana regulacja wprowadza możliwość udzielenia przez radę gminy organom doradczym (młodzieżowym radom gmin oraz gminnym radom seniorów) prawa do podejmowania inicjatywy uchwałodawczej poprzez nadanie im tego prawa w statucie rady gminy.

2. rada seniorów

Jest kolejnym gremium o charakterze konsultacyjnym przewidzianym w u.s.g. W przeciwieństwie do rady młodzieżowej delegacja do jego powołania została wpisana do u.s.g. stosunkowo niedawno, bo w 2013 r. W myśl art. 5c ust. 1 u.s.g. gmina sprzyja solidarności międzypokoleniowej oraz tworzy warunki do pobudzania aktywności obywatelskiej osób starszych w społeczności lokalnej. Realizując ten cel, rada gminy może utworzyć radę seniorów, składającą się z przedstawicieli osób starszych oraz podmiotów działających na ich rzecz. Przy czym ustawodawca określił kompetencje omawianego gremium szerzej niż w stosunku do rady młodzieżowej. Senioralne gremium, oprócz charakteru konsultacyjnego, ma też rolę doradczą, a nawet inicjatywną. Oznacza to, że może wnosić projekty uchwał na posiedzeniach rady gminy.
Rada seniorów może być utworzona z inicjatywy radnych lub na wniosek zainteresowanych środowisk. Do tego katalogu zaliczyć należy m.in. grupy osób starszych, kluby seniora, organizacje pozarządowe, jak również określoną grupę ludzi działających na rzecz osób starszych, w szczególności przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz podmiotów prowadzących uniwersytety trzeciego wieku.
Dla prawidłowego funkcjonowania gminnej rady seniorów organ stanowiący gminy powinien nadać jej statut, który określa zasady wyborów jej członków oraz zakres działania. Przy czym doprecyzowano, że nadając statut, rada musi zapewnić wykorzystanie potencjału działających organizacji osób starszych oraz podmiotów działających na ich rzecz, a także zagwarantować sprawny wybór członków gminnej rady seniorów.
Zadania: Gremium to ma charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny. Szczegółowych kompetencji rady nie określa art. 5c u.s.g. Zadaniami tego ciała np. w gminie Nowa Ruda jest m.in.:
  • zgłaszanie uwag i wniosków do projektów aktów prawa miejscowego dotyczących osób starszych,
  • opiniowanie zmian w statucie rady,
  • uczestniczenie przedstawicieli rady w tworzeniu i monitorowaniu polityki senioralnej gminy,
  • współpraca z władzami gminy w zakresie definiowania oczekiwań i potrzeb osób starszych i przedstawianie propozycji zadań o charakterze priorytetowym,
  • podejmowanie inicjatyw i działań zmierzających do wykorzystania potencjału i czasu osób starszych na rzecz inicjatyw środowiskowych,
  • inicjowanie rozwiązań dotyczących zagospodarowania wiejskich przestrzeni, rozwiązań architektonicznych i komunikacyjnych przyjaznych seniorom,
  • poszukiwanie i proponowanie działań służących szerszej integracji społecznej osób starszych, wzmacnianiu ich aktywności obywatelskiej oraz służących ochronie praw i poszanowaniu godności osób w wieku senioralnym.
Liczba członków: Artykuł 5c u.s.g. nie wyznacza liczebności członków tego podmiotu, ale np. według statutu rady seniorów gminy Pilawa Górna w jej skład wchodzi siedmiu członków.
Kadencja: Artykuł 5c u.s.g. nie określa długości kadencji, ale np. kadencja Miejskiej Rady Seniorów w Jeleniej Górze trwa pięć lat.

Casus wieku

Ogólna treść delegacji do wydania statutu zrodziła, podobnie jak w przypadku rady młodzieżowej, wątpliwości. Wojewoda warmińsko-mazurski w rozstrzygnięciu nadzorczym z 30 marca 2020 r. (nr PN.4131.135.2020) uznał np. za niedopuszczalny zapis, że kandydatami na członków rady mogą być wyłącznie osoby, które w dniu zgłoszenia mają ukończony 60. rok życia (tak też ten wojewoda w rozstrzygnięciu nadzorczym z 28 stycznia 2020 r., nr PN.4131.45.2020). Orzeczenia wojewody warmińsko-mazurskiego są kontrowersyjne w kontekście wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 października 2017 r. (sygn. akt II OSK 349/16), w którym NSA podał, że wypełnienie dyspozycji art. 5c u.s.g. wymaga od rady gminy nadania pojęciu seniora konkretnego znaczenia, brak tej regulacji w istocie uniemożliwiałby bowiem funkcjonowanie rady seniorów i naruszałby uprawnienie organu jednostki samorządu terytorialnego do powołania gminnej rady seniorów, nadania jej statutu oraz określenia trybu wyboru jej członków i zasad działania.
Z kolei wojewoda lubelski w rozstrzygnięciu nadzorczym z 27 maja 2019 r. (nr PN-II.4131.284.2019) zakwestionował zapis, że w skład rady seniorów wchodzi przedstawiciel burmistrza Kazimierza Dolnego. Zdaniem organu nadzoru członkowie nie mogą być arbitralnie wyznaczani przez jakikolwiek podmiot, gdyż powinni być wyłonieni w wyborach, których tryb ustali rada gminy.

3. rada sportu

Jest ciałem doradczym i opiniodawczym włodarza w ramach realizacji zadania własnego gminy polegającego na tworzeniu warunków sprzyjających rozwojowi sportu. Możliwość, a nie obowiązek, powołania tego gremium przewiduje art. 30 ustawy z 25 czerwca 2010 r. o sporcie (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1133; dalej: u.s.). W skład rady sportu mogą wchodzić wyłącznie przedstawiciele organizacji i instytucji realizujących zadania w zakresie kultury fizycznej, które działają na terenie danej gminy. Członkowie rady sportu najczęściej są wybierani z grona działaczy klubów sportowych, sportowców, trenerów czy nauczycieli wychowania fizycznego.
Członkowie rad sportu wykonują swoje funkcje społecznie, więc bez prawa do wynagrodzenia za pełnienie tej funkcji. Włodarz w drodze zarządzenia ustala skład i zasady powoływania członków rady sportu oraz regulamin jej działania.
Zadania: rada ta opiniuje m.in.:
  • strategię rozwoju gminy w zakresie kultury fizycznej,
  • projekty budżetu w części dotyczącej kultury fizycznej,
  • programy rozwoju bazy sportowej na danym terenie, w tym w szczególności miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego w zakresie dotyczącym terenów wykorzystywanych na cele kultury fizycznej,
  • projekty uchwał w sprawie zasad i trybu finansowania sportu.
Liczba członków: Przepisy u.s. nie regulują tej kwestii. W Łodzi prezydent miasta powołała np. do tego gremium 15 osób.
Kadencja: Przepisy u.s. jej nie wyznaczają.

4. gminna (miejska) komisja rozwiązywania problemów alkoholowych

Komisja jest organem pomocniczym gminy rozumianej jako wspólnota samorządowa. Jest to pierwsze z ciał doradczych, które nie jest formalnie ciałem doradczym włodarza czy rady gminy. Gremium to powoływane jest w drodze zarządzenia przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Szczegółowe zasady działania komisji włodarze określają w jej regulaminie organizacyjnym. Ciała tego nie należy utożsamiać z komisjami rady gminy w rozumieniu art. 21 u.s.g. Obowiązek utworzenia tej komisji przewiduje art. 4 ust. 4 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2277; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1492; dalej: u.w.t.). Przepisy u.w.t. nie wskazują liczby członków komisji ani też wysokości ich wynagrodzenia, które jest obligatoryjne. Regulacje ograniczają się jedynie do wskazania, że w skład komisji rozwiązywania problemów alkoholowych (dalej: g.k.r.p.a.) wchodzą osoby przeszkolone w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, oraz określenia, że zasady wynagradzania członków komisji określa rada gminy w gminnych programach rozwiązywania problemów alkoholowych (art. 41 ust. 5 u.w.t.).
Podstawą wypłaty wynagrodzenia może być zawarta pomiędzy wójtem i członkiem g.k.r.p.a. umowa cywilnoprawna, np. umowa-zlecenie, jeżeli wykonanie uchwały rady gminy w tym zakresie powierzono właśnie wójtowi. Wynagrodzenie, stosownie do woli rady gminy, może być ryczałtowe albo też podlegać obliczeniu stosownie do wkładu w wykonywanie obowiązków członka komisji lub stopnia jego kwalifikacji.
Zadania: Komisja inicjuje działania w zakresie prowadzenia działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz integracji społecznej osób uzależnionych od alkoholu. Do zadań komisji zalicza się także czynności zmierzające do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego. Komisja współdziała z wójtem przy wydawaniu zezwoleń na detaliczny obrót napojami alkoholowymi. Zgodnie z art. 18 ust. 8 u.w.t. członkowie gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, na podstawie upoważnienia organu zezwalającego, dokonują kontroli przestrzegania zasad i warunków korzystania z zezwolenia. Pozostałe działania komisji koncentrują się przede wszystkim wokół realizacji gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Przyjmują one formę organizowania pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób z problemem uzależnienia, pomocy psychologicznej czy prawnej dla osób żyjących w rodzinach z problemem alkoholowym/narkotykowym (np. organizowanie punktów pomocy, w których możliwe jest spotkanie z psychologiem lub prawnikiem) bądź polegają na współpracy z organizacjami pozarządowymi przy realizacji różnych projektów, w tym kampanii informacyjno-edukacyjnych na temat szkodliwości uzależnień (konferencje, seminaria, prelekcje w szkołach). Komisja podejmuje także działania interwencyjne dotyczące niedozwolonej sprzedaży napojów alkoholowych (np. sprzedaż alkoholu małoletnim).
Liczba członków: Przepisy u.w.t. nie określają liczby członków, zależy ona od wielkości gminy, np. w Katowicach – 31 osób, w Warszawie – 27 osób, w Częstochowie – 15 osób, w Tarnobrzegu – 5 osób. Trzeba także podkreślić, że konkretne składy komisji różnią się od siebie. W większych gminach w skład komisji wchodzą przedstawiciele jednostki samorządu terytorialnego, przedstawiciele organizacji pozarządowych zajmujących się osobami z problemem alkoholowym, lekarze, terapeuci czy przedstawiciele kleru. Ustawodawca nie określił jednak dokładnie profesji osób, które powinny tworzyć taką komisję.
Kadencja: Przepisy u.w.t. nie wyznaczają kadencji.

5. zespół interdyscyplinarny

Obowiązek powołania tego gremium wynika z art. 9a ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 218; dalej: u.p.p.r.). Podobnie jak komisja rozwiązywania problemów alkoholowych zespół interdyscyplinarny jest podmiotem pomocniczym gminy.
Zespół interdyscyplinarny jest złożony z przedstawicieli: jednostek pomocy społecznej, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty i ochrony zdrowia, organizacji pozarządowych oraz kuratorów sądowych (art. 9a ust. 3 i 4 u.p.p.r.). Przy czym najczęściej przedstawicielami oświaty są pracownicy wydziału edukacji urzędu gminy oraz przedstawiciele szkół z terenu gminy, a przedstawicielami ochrony zdrowia są pracownicy wydziału zdrowia urzędu gminy bądź lokalnych placówek służby zdrowia. Od 30 listopada 2020 r. w skład zespołu interdyscyplinarnego wchodzą także przedstawiciele Żandarmerii Wojskowej, jeżeli formacja ta złoży odpowiedni wniosek do wójta, burmistrza albo prezydenta miasta w związku z zamieszkiwaniem na obszarze gminy żołnierza pełniącego czynną służbę wojskową.
W skład zespołu mogą wchodzić także prokuratorzy oraz osoby reprezentujące inne instytucje przeciwdziałające przemocy. Regulacje u.p.p.r. zakładają możliwość powoływania grup roboczych wewnątrz zespołu w celu rozwiązywania określonych problemów.
Procedura powstawania zespołu jest wieloetapowa. W pierwszej kolejności rada gminy musi podjąć uchwałę o utworzeniu zespołu. W istocie uchwała ta jest aktem prawa miejscowego. Określa on tryb i sposób powoływania oraz odwoływania członków zespołu interdyscyplinarnego, a także szczegółowe warunki jego powołania (por. wyrok WSA w Łodzi z: 3 września 2020 r., sygn. akt III SA/Łd 219/20 i 27 sierpnia 2020 r., sygn. akt III SA/Łd 89/20). Wskazać należy, że zdaniem WSA w Gliwicach wyrażonym w wyroku z 1 września 2020 r. (sygn. akt III SA/Gl 307/20) rada nie jest upoważniona do określenia przesłanek odwołania członka zespołu.
Następnie wójt (burmistrz, prezydent miasta) powinien zawrzeć porozumienia z jednostkami, których przedstawiciele wchodzą w skład zespołu. W ostatniej kolejności powoływany jest w drodze zarządzenia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) skład osobowy zespołu. Pierwsze jego posiedzenie zwoływane jest przez włodarza. Na nim wybierany jest przewodniczący zespołu spośród jego członków oraz jego zastępca, sekretarz czy koordynatorzy poszczególnych grup roboczych. Ze względu na to, że obsługą zespołu zajmuje się jednostka pomocy społecznej, postuluje się, aby przewodniczącym był właśnie jej przedstawiciel.
Zadania: Należy do nich m.in.:
  • diagnozowanie problemu przemocy w rodzinie,
  • podejmowanie działań w środowisku zagrożonym przemocą, które mają na celu jej przeciwdziałanie,
  • inicjowanie interwencji w środowisku dotkniętym przemocą w rodzinie,
  • rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielania pomocy w środowisku lokalnym,
  • inicjowanie działań w stosunku do osób stosujących przemoc,
  • ustalenie indywidualnego planu pomocy w indywidualnych przypadkach wystąpienia przemocy w rodzinie.
Liczba członków: Przepisy u.p.p.r. nie określają minimalnej liczby członków zespołu interdyscyplinarnego. Regulacja wskazuje jedynie, jakie podmioty muszą być reprezentowane. Dopuszczalna jest zatem sytuacja, w której jedna osoba reprezentuje dwa podmioty, np. pomoc społeczną i gminną komisję rozwiązywania problemów alkoholowych.
Kadencja: Przepisy u.p.p.r. nie przewidują kadencyjności.

6. gminna rada działalności pożytku publicznego

To grono doradcze, którego rolą jest konsultowanie i opiniowanie dokumentów dla potrzeb gminy. Podstawą jego utworzenia jest art. 41e ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1057; dalej: u.d.p.p.).
Rada powoływana jest przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) na wspólny wniosek co najmniej pięciu organizacji pozarządowych działających na terenie danej jednostki. Rada musi być utworzona w terminie dwóch miesięcy od daty wpłynięcia wniosku. Brak odpowiedzi na wniosek organizacji można zaskarżyć do sądu administracyjnego.
Utworzenie rady jest dwuetapowe. Na początku rada gminy musi w drodze odrębnej uchwały podjąć zamiar utworzenia tego gremium. W akcie tym określa tryb powoływania członków rady, jej organizację i zasady działania, biorąc pod uwagę potrzebę zapewnienia reprezentatywności organizacji pozarządowych, terminy i sposób zgłaszania kandydatur na członków rady oraz potrzebę zapewnienia sprawnego funkcjonowania. Następnie wójt (burmistrza, prezydenta miasta) na podstawie tej uchwały powołuje członków gremium.
Rada składa się z przedstawicieli:
  • rady gminy,
  • wójta (burmistrza, prezydenta miasta),
  • organizacji pozarządowych, prowadzących działalność na terenie gminy, stanowiących co najmniej połowę członków.
Kadencja rady trwa trzy lata (art. 41e ust. 3 u.d.p.p.). W art. 41g ust. u.d.p.p. określa zamknięty katalog przyczyn odwołania przez włodarza członka rady przed upływem kadencji. [ramka]
Powody odwołania
Włodarz odwołuje członka gminnej rady działalności pożytku publicznego przed upływem kadencji:
• na jego wniosek,
• na wniosek przedstawicieli rady powiatu lub włodarza, jedynie w odniesieniu do członka reprezentującego ten podmiot (czyli np. przedstawiciele rady gminy mogą wnioskować o odwołanie członka wyznaczonego przez tę radę),
• w przypadku skazania go prawomocnym wyrokiem za przestępstwo popełnione z winy umyślnej,
• w przypadku powstania trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków członka rady z powodu choroby stwierdzonej orzeczeniem lekarskim,
• w przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności na trzech kolejnych posiedzeniach rady. ©℗
Oprócz gminy rady działalności pożytku publicznego funkcjonują także na szczeblu powiatu i województwa. Gremia te zgodnie z art. 41h u.d.p.p. muszą współpracować ze sobą na zasadach partnerstwa i suwerenności stron, w szczególności przez wzajemne informowanie się o kierunkach działań.
Zadania: Należy do nich m.in.:
  • opiniowanie projektów strategii rozwoju gmin,
  • opiniowanie projektów uchwał i aktów prawa miejscowego dotyczących sfery zadań publicznych, o której mowa w art. 4 u.d.p.p. (np. pomocy społecznej, wspierania rodziny i pieczy zastępczej; udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej), oraz współpracy z organizacjami pozarządowymi, w tym programów tej współpracy,
  • wyrażanie opinii w sprawach dotyczących funkcjonowania organizacji pozarządowych,
  • udzielanie pomocy i wyrażanie opinii w przypadku sporów między organami administracji publicznej a organizacjami pozarządowymi,
  • wyrażanie opinii w sprawach dotyczących zadań publicznych, w tym zlecania tych zadań do realizacji przez organizacje pozarządowe oraz w sprawach rekomendowanych standardów realizacji zadań publicznych.
Liczba członków: Przepisy u.d.p.p. wprost tego nie regulują. Z art. 41f u.d.p.p., który określa zasady wyznaczania przedstawicieli do tego gremium, można wyciągnąć wniosek, że minimalny skład rady to osiem osób, tj.: dwóch przedstawicieli organu stanowiącego, dwóch przedstawicieli organu wykonawczego, czterech przedstawicieli organizacji pozarządowych.
Kadencja: Trwa trzy lata.