Od stycznia 2021 r. wprowadzanie pracowniczych planów kapitałowych rozpoczną m.in. jednostki samorządu terytorialnego. Na zawarcie umowy o zarządzanie PPK będą miały czas do 26 marca
Dziennik Gazeta Prawna
Niniejszą publikacją rozpoczynamy cykl artykułów przygotowywanych we współpracy z PFR Portal PPK, w ramach którego wyjaśnimy najważniejsze pojęcia i opiszemy zasady korzystania ze środków zgromadzonych w pracowniczych planach kapitałowych. Wskażemy istotne daty, a także prawa i obowiązki urzędów związane z prowadzeniem tego programu.
Pracownicze plany kapitałowe, wprowadzone ustawą z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1342; dalej: ustawa o PPK), to system długoterminowego oszczędzania, oparty na wpłatach finansowanych przez osoby zatrudnione i podmioty zatrudniające oraz środkach z Funduszu Pracy (wpłaty powitalne i dopłaty roczne). Dla zatrudnionych w wieku od 18 do ukończenia 55 lat zapis do PPK jest obowiązkowy i odbywa się w sposób automatyczny. Osoby między 55. a 70. rokiem życia mogą do niego przystąpić, ale na wniosek. Ci zaś, którzy ukończyli już 70 lat, takiej szansy nie mają w ogóle.
Co ważne, każdy uczestnik PPK może w dowolnym momencie zrezygnować z oszczędzania i w dowolnej chwili do niego wrócić (o ile nie ukończył 70 lat).
Celem gromadzenia środków w nowym systemie jest zasadniczo ich wypłata po osiągnięciu przez uczestnika PPK 60. roku życia, ale z uwagi na prywatny charakter tych środków, dopuszczalne jest skorzystanie z nich w każdej chwili.

Kogo to dotyczy

Ustawa o PPK obejmie podmioty zatrudniające z sektora finansów publicznych od 1 stycznia 2021 r., niezależnie od liczby osób zatrudnionych w danym podmiocie. Chodzi tu o jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu art. 9 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869; ost.zm. Dz.U. 2020 r. poz. 1175). [ramka]

Ramka

Podmioty zatrudniające z sektora finansów publicznych:
• organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały,
• jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki,
• związki metropolitalne,
• jednostki budżetowe,
• samorządowe zakłady budżetowe,
• agencje wykonawcze,
• instytucje gospodarki budżetowej,
• państwowe fundusze celowe,
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
• Narodowy Fundusz Zdrowia,
• samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
• uczelnie publiczne,
• Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
• państwowe i samorządowe instytucje kultury,
• inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, instytutów działających w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz, banków oraz spółek prawa handlowego.
Obowiązek wdrożenia PPK dotyczy „podmiotu zatrudniającego” (m.in. pracodawcy), który zatrudnia co najmniej jedną „osobę zatrudnioną” – zgodnie z definicjami zawartymi w ustawie o PPK. [tabela]
Tabela. Kto jest kim
Osoba zatrudniona Podmiot zatrudniający
pracownicy, o których mowa w art. 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320), z wyjątkiem pracowników przebywających na urlopach górniczych i urlopach dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla oraz młodocianych pracodawca
osoby fizyczne wykonujące pracę nakładczą, które ukończyły 18. rok życia nakładca
członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub spółdzielni kółek rolniczych rolnicze spółdzielnie produkcyjne lub spółdzielnie kółek rolniczych
osoby fizyczne, które ukończyły 18. rok życia, wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z art. 750 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. ‒ Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875) stosuje się przepisy dotyczące zlecenia zleceniodawca
osoby wskazane wyżej, przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, j.w.
członkowie rad nadzorczych, wynagradzani z tytułu pełnienia tych funkcji podmiot, w którym działa rada nadzorcza
Co ważne, osobami zatrudnionymi w rozumieniu ustawy o PPK są wyłącznie osoby, które podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w rozumieniu ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1291) z tytułów wymienionych w ustawie o PPK. Nie są nimi np. zleceniobiorcy dobrowolnie objęci ubezpieczeniami społecznymi czy osoby podlegające ubezpieczeniom społecznym obowiązkowo, ale z innego tytułu niż wymienione powyżej.
Definicję osoby zatrudnionej spełniają nie tylko pracownicy z umową o pracę, lecz także ci, którzy pracują na podstawie powołania, wyboru, mianowania bądź spółdzielczej umowy o pracę. Oznacza to, że uczestnikiem PPK może być np. – zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1282) – wójt (burmistrz, prezydent miasta), bo jest on zatrudniony w urzędzie gminy na podstawie wyboru, jak również zastępca wójta i skarbnik gminy, zatrudnieni na podstawie powołania (art. 4 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy).

Niezbędne działania

By wdrożyć PPK w danym podmiocie zatrudniającym, trzeba przeprowadzić następujące czynności:
1) wybrać instytucję finansową, która będzie zarządzać PPK,
2) zawrzeć z wybraną instytucją finansową umowę o zarządzanie PPK (jest na to czas do 26 marca 2021 r.), a następnie umowę o prowadzenie PPK (do 10 kwietnia 2021 r.).
Czynności związane z wdrożeniem PPK dokonywane są zgodnie z zasadami reprezentacji danego podmiotu zatrudniającego (np. PPK w urzędzie gminy wdraża wójt, a w gminnej instytucji kultury jej dyrektor).

Wybór instytucji finansowej

Zgodnie z ustawą o PPK, do oferowania pracowniczego planu kapitałowego dopuszczone zostały:
  • towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI),
  • powszechne towarzystwa emerytalne (PTE),
  • pracownicze towarzystwa emerytalne (PrTE),
  • zakłady ubezpieczeń (ZU),
które posiadają doświadczenie w zarządzaniu produktami inwestycyjnymi, spełniają wymóg posiadania określonego poziomu kapitału własnego, a w przypadku zakładów ubezpieczeń – dopuszczonych środków własnych, oraz oferują fundusze zdefiniowanej daty.
Wyboru instytucji finansowej należy dokonać spośród instytucji wpisanych do ewidencji PPK, prowadzonej przez PFR SA (obecnie do ewidencji wpisanych jest 20 instytucji finansowych – por. https://www.mojeppk.pl). Wybór instytucji finansowej powinien być dokonany w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a jeżeli takiej w danym podmiocie nie ma, to w porozumieniu z reprezentacją osób zatrudnionych.
W art. 7 ust. 4a ustawy o PPK ‒ w odniesieniu do samorządowych podmiotów zatrudniających – przyjęto, że wójt (burmistrz, prezydent miasta), zarząd powiatu albo zarząd województwa może w imieniu podmiotów zatrudniających, będących jednostkami organizacyjnymi danej JST, wybrać instytucję finansową, z którą te podmioty zawrą umowy o zarządzanie PPK. Inicjatywę w zakresie wyboru instytucji finansowej pozostawiono organowi zarządzającemu gminy, powiatu albo województwa. Zatem to ten organ zdecyduje, które jednostki organizacyjne danej JST zostaną objęte wspólnym wyborem. Pozostawienie decyzji poszczególnym jednostkom organizacyjnym byłoby niecelowe z uwagi na potencjalną nieefektywność całego procesu.
Także w powyższym przypadku konieczny będzie udział strony społecznej; takiego scentralizowanego wyboru trzeba będzie dokonać w porozumieniu z przedstawicielami organizacji związkowych działających w jednostkach organizacyjnych objętych wyborem albo – w razie braku organizacji związkowych – z przedstawicielami reprezentacji osób zatrudnionych.

Zawarcie dwóch umów

Po wyborze instytucji finansowej podmiot zatrudniający zawiera z nią umowę o zarządzanie PPK, a następnie – w odstępie nie mniej niż 10 dni roboczych – umowę o prowadzenie PPK. Osoba zatrudniona, w imieniu i na rzecz której zawarto umowę o prowadzenie PPK, staje się uczestnikiem pracowniczego planu kapitałowego. Wpłaty do PPK nalicza się i pobiera już od pierwszego wynagrodzenia wypłaconego uczestnikowi PPK po zawarciu dla niego umowy o prowadzenie PPK. Podmiot zatrudniający finansuje obowiązkową wpłatę podstawową w wysokości 1,5 proc. wynagrodzenia uczestnika PPK. Może także zadeklarować w umowie o zarządzanie PPK dokonywanie wpłaty dodatkowej w wysokości do 2,5 proc. wynagrodzenia. Nie jest to jednak jego obowiązkiem.

Stosowanie odpowiednich przepisów

Do końca 2020 r. obowiązuje ustawa z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1843; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1086; dalej: stare p.z.p.), której – zgodnie z art. 4 pkt 4 tej ustawy – nie stosuje się do umów z zakresu prawa pracy, w tym do umów o zarządzanie PPK. Od pierwszego stycznia nowego roku to się zmieni. Wejdzie bowiem wówczas w życie ustawa z 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. poz. 2019; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1492; dalej: nowe p.z.p.). Przepisy tej ustawy nie będą miały zastosowania do umów z zakresu prawa pracy (zgodnie z art. 11 ust. 2 pkt 1). Jednak wyłączeniem nie objęto ani umów o zarządzanie PPK (tak jak obecnie), ani umów o ich prowadzenie PPK. Brak stosowania nowego p.z.p. do tych umów, ale w ograniczonym zakresie, przewidziano w ustawie o PPK. Od 1 stycznia 2021 r. do umów o zarządzanie PPK i umów o prowadzenie PPK nie będą miały zastosowania przepisy nowego p.z.p., jeżeli wartość zamówienia będzie mniejsza niż progi unijne, o których mowa w art. 3 ust. 1 nowego p.z.p. Progami unijnymi są kwoty wartości zamówień lub konkursów określone m.in. w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylającej dyrektywę 2004/18/WE (Dz.Urz. UE z 2014 r. L 94, s. 65; ost.zm. Dz.Urz. UE z 2019 r. L 279, s. 25). Chodzi tu zasadniczo o zamówienia o wartości (bez VAT) oszacowanej na poziomie lub powyżej 139 tys. euro – w przypadku zamówień publicznych na dostawy i usługi udzielane przez instytucje administracji centralnej i konkursów organizowanych przez te instytucje oraz 214 tys. euro – w przypadku zamówień publicznych na dostawy i usługi udzielane przez instytucje zamawiające poniżej szczebla centralnego i konkursów organizowanych przez te instytucje. Zgodnie z komunikatem Komisji Europejskiej (2019/C 370/01) równowartość 139 tys.euro to 593 tys. 433 zł, a równowartość 214 tys. euro to 913 tys. 630 zł. [przykład]

Przykład

Jaka podstawa ustalenia wartości zamówienia
Jednostka sektora finansów publicznych ma wątpliwości, czy przy wdrażaniu PPK podstawą ustalenia wartości zamówienia powinny być wpłaty i dopłaty do PPK, czy wynagrodzenie wykonawcy (instytucji finansowej).
Prawidłowe będzie drugie rozwiązanie. Zgodnie z art. 28 nowego p.z.p. podstawą ustalenia wartości zamówienia jest całkowite, szacunkowe wynagrodzenie wykonawcy, bez VAT, wyliczone z należytą starannością. W myśl art. 35 ust. 4 pkt 1 nowego p.z.p., jeżeli zamówienie obejmuje usługi bankowe lub inne usługi finansowe, wartością zamówienia są opłaty, prowizje, odsetki i inne podobne świadczenia. Podstawą ustalenia wartości zamówienia będą zatem składowe wynagrodzenia wykonawcy za świadczenie usług zarządzania i prowadzenia PPK, ustalone zgodnie z art. 49 ustawy o PPK. ©℗