Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej u.f.p.) jest jednym z najważniejszych aktów prawnych dla funkcjonowania państwa w ogóle. Dotyczy wszystkich, jak to sama nazywa, jednostek sektora finansów publicznych. Więcej – ma zastosowanie także do innych podmiotów, jeżeli tylko korzystają ze środków publicznych.
Przy czym niniejszy komentarz do u.f.p. został ograniczony do przepisów ważnych dla samorządu terytorialnego. To i tak zadanie bardzo poważne, jeżeli chodzi o wymiar ilościowy. Bo choć u.f.p. zawiera odrębny dział V o charakterze czysto samorządowym, to jednak jednostek samorządu terytorialnego oraz ich jednostek organizacyjnych dotyczą także bardzo liczne przepisy zawarte w innych działach komentowanego aktu.
Zasadniczo ustawa zawiera ogólne reguły gospodarowania środkami publicznymi, chociaż znajdziemy w niej także przepisy regulujące zaskakująco konkretne kwestie. Ta ogólność u.f.p. sprawia jednak, że w praktyce, o czym musimy pamiętać, działania dotyczące gospodarki finansowej podmiotów publicznych prowadzone są nie tylko na podstawie jej przepisów, ale równocześnie regulacji wynikających z innych ustaw. Niektóre z nich także mają charakter ogólny, jak np. ustawa z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1986 ze zm.) czy ustawa z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1530 ze zm.). Ponadto dla działań podejmowanych przez JST ważne są także ustawy branżowe, które bardzo często określają, na co faktycznie można przeznaczyć środki publiczne albo którym podmiotom można udzielić dotacji itp. Niestety w ciągu niespełna 10 lat od uchwalenia u.f.p. była nowelizowana aż 61 razy. Tak liczne zmiany sugerują ogromną niestabilność prawa finansów publicznych. Należy jednak zwrócić uwagę, że większość nowelizacji nie wynika z dążenia do zmian zasadniczych reguł rządzących finansami publicznymi, a jak można to nazwać – przychodzi „z zewnątrz”, czyli jest wynikiem dostosowania zapisów u.f.p. do zmian w innych ustawach i często wynika chociażby z konieczności prawnego wpisania w system nowo tworzonych instytucji. Przykładem może być instytucja związku metropolitalnego.
Przy czym u podstaw 12 nowelizacji legł brak zadowolenia z działania przepisów tej ustawy. Tak było chociażby w przypadku przepisów odnoszących się do kontroli poziomu zadłużenia. Regulacje okazały się niesatysfakcjonujące i dla samorządu terytorialnego, i dla Ministerstwa Finansów oraz regionalnych izb obrachunkowych. Przy czym MF i RIO podnosiły kwestie nieszczelności systemu kontroli, a JST zwracały uwagę na nierealność ekonomiczną przyjętych wskaźników (na ogół zaniżających zdolność kredytową danej JST). Przy czym należy podkreślić, że choć ustawa ma już 10 lat, to wprowadzony przez nią system kontroli zadłużenia działa dopiero od 2014 r. (ustawodawca dał aż tak długi termin na przystosowanie się do niego). Jednak o potrzebie zmian w tym zakresie mówiono, zanim osławiony art. 243, dotyczący rocznego limitu wysokości spłat zobowiązań, zaczął w ogóle funkcjonować. Kwestia limitowania poziomu zadłużenia w u.f.p. powróci w obszerny sposób w niejednym miejscu komentarza.
Druga część komentarza ukaże się 23 sierpnia 2019 r.
TYDZIEŃ Z KOMENTARZAMI – BAZA PUBLIKACJI
Dotychczas w tygodniku Samorząd i Administracja komentowaliśmy ustawy:
  • z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
  • z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej
  • z 22 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych
  • z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
  • z 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy
  • z 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (chodzi o program 500+)
  • z 10 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy o działalności leczniczej oraz niektórych innych ustaw
  • z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej
  • z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
  • z 14 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki oraz ustawy o zmianie ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej
  • z 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (wyciąg) – zmiany w kodeksie wyborczym
  • z 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów
Przeoczyłeś tygodnik? Znajdziesz go w wydaniach DGP na www.edgp.gazetaprawna.pl