Nowy burmistrz dowiedział się, że jeden z radnych wykorzystuje powierzchnie gminne do prowadzenia własnej działalności gospodarczej. W budynku należącym do samorządu prowadzi hurtownie i nie płaci czynszu. Czy na tej podstawie może stracić mandat?
Tak. Zgodnie z art. 24f ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 994 ze zm.) radny nie może prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie w innymi osobami, z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której uzyskał mandat. Nie może także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem lub pełnomocnikiem w jej prowadzeniu. Ten przepis należy interpretować bardzo szeroko.
W wyroku NSA z 25 września 2012 r. (sygn. akt II OSK 2071/12) sąd stwierdził, że w przypadku gdy gmina zarządza własnymi zasobami mieszkaniowymi przez wspólnoty i powołanych zarządców, będąc właścicielem poszczególnych lokali, a radny prowadzi działalność gospodarczą polegającą na zarządzaniu nieruchomościami wspólnot mieszkaniowych, to czerpie on korzyści finansowe z wykorzystaniem mienia jednostki samorządowej. Z kolei w innym wyroku NSA z 22 stycznia 2013 r. (sygn. akt II OSK 2864/12) dotyczącym radnego, który pełnił jednocześnie funkcję członka zarządu stowarzyszenia, które statutowo nie prowadziło działalności gospodarczej, ale wynajmowało osobie trzeciej boisko będące mieniem gminnym, w ocenie sądu wystarczyło, aby określić, że stowarzyszenie faktycznie podjęło działania o charakterze gospodarczym nastawionym na korzyść majątkową. Co za tym idzie – w odniesieniu do radnego została wypełniona przesłanka zarządzania w rozumieniu art. 24f ust. 1 wymienionej ustawy.
Powyższe dwa wyroki wskazują, jak rygorystycznie sądy podchodzą do ustawowych gwarancji prawidłowego i rzetelnego wykonywania zadań przez jednostki samorządu terytorialnego, a tym samym, jak radni muszą uważać na ustawowe obostrzenia. Wygaśnięcie mandatu radnego jest najdalej idącą sankcją prawa wyborczego, która neguje wolę wyborców wyrażoną w demokratycznym wyborze głosowania (zob. wyrok TK z 23 kwietnia 1996 r., sygn. akt K. 29/95, OTK 1996/2/10).