Przedsiębiorca może równocześnie prowadzić wiele rodzajów działalności gospodarczej. Ubezpieczenie społeczne opłaca wówczas z jednego tytułu, ale zdrowotne należne jest z każdego z nich.
Każdy, kto się czuje na siłach, może się realizować jednocześnie na wielu polach działalności: indywidualnie, w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej czy też komandytowej, a także jako jednoosobowy wspólnik spółki z o.o. Często rodzi to problemy związane z oskładkowaniem tych działalności. W związku z tym poniżej omawiamy najważniejsze zasady dotyczące opłacania składek w takich przypadkach. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: u.s.u.s.) posługuje się określeniem „osoba prowadząca pozarolniczą działalność”.

Podstawa wymiaru

Każda z osób prowadzących pozarolniczą działalność obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu. Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dla niej dobrowolne. Oczywiście zasady te mają zastosowanie, gdy jest to jej jedyny tytuł do ubezpieczeń.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa jednak niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok kalendarzowy. W 2014 r. wynosi ona 2247,60 zł. Natomiast osoba rozpoczynająca prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie wpisu do CEIDG może opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od niższej podstawy wymiaru przez okres 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności. Ta preferencyjna podstawa w 2014 r. wynosi 504 zł (30 proc. z 1680 zł). Jeżeli działalność zostanie rozpoczęta lub zakończona w trakcie miesiąca albo przez część miesiąca prowadzący ją był chory i spełniał warunki do otrzymania zasiłku, to minimalna podstawa ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu.
Z preferencyjnych zasad opłacania składek mogą skorzystać wyłącznie osoby rozpoczynające prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, które:
- w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły innej pozarolniczej działalności,
- nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Wariant do wyboru

Osoba, która prowadzi kilka rodzajów działalności pozarolniczej, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z jednego wybranego rodzaju działalności. Z drugiego nie podlega ona ubezpieczeniom społecznym. Jeżeli więc osoba prowadząca działalność na podstawie wpisu do CEIDG zostanie równocześnie wspólnikiem w spółce jawnej, może w dalszym ciągu podlegać ubezpieczeniom z działalności prowadzonej indywidualnie lub jako wspólnik spółki jawnej. Jeżeli wybierze ubezpieczenia z działalności prowadzonej na podstawie wpisu, to jako wspólnik jawnej nie będzie opłacała żadnych składek na ubezpieczenia społeczne. Jako wspólnik spółki jawnej nie może również przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
Gdy osoba indywidualnie prowadząca działalność, która opłaca składki od preferencyjnej podstawy (30 proc. minimalnego wynagrodzenia), stałaby się jednocześnie np. wspólnikiem w spółce jawnej i zdecydowałby się na zmianę tytułu do ubezpieczeń składki na ubezpieczenia społeczne opłacałaby od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia [przykład].

Formularz ZUS ZAA o kolejnym adresie

Prowadzenie równocześnie kilku rodzajów działalności nie powoduje, że składki na ubezpieczenia społeczne muszą być opłacane od wyższej podstawy wymiaru. Inaczej jest jednak z ubezpieczeniem zdrowotnym. Składka na nie jest obowiązkowa i należy ją opłacać od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W 2014 r. podstawa ta wynosi 3004,48 zł. Obowiązuje ona wszystkie osoby prowadzące działalność, bez względu na to, od jakiej podstawy opłacają za siebie składki na ubezpieczenia społeczne. Składka na ubezpieczenie zdrowotne nie ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu w sytuacji, gdy działalność została rozpoczęta lub zakończona w trakcie miesiąca, jak również za okres pobierania zasiłków.
Jeżeli ubezpieczony prowadzący działalność pozarolniczą uzyskuje przychody z więcej niż jednego rodzaju działalności składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca od każdego z nich. Przy tym rodzajami działalności są:
1) działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki cywilnej;
2) działalność gospodarcza prowadzona w formie jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
3) działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki jawnej;
4) działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki komandytowej;
5) działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki partnerskiej;
6) wykonywanie działalności twórczej lub artystycznej jako twórca lub artysta;
7) wykonywanie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne;
8) wykonywanie wolnego zawodu, z którego przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych;
9) inna niż określona w pkt 1–8 pozarolnicza działalność gospodarcza prowadzona na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych.
Składkę na ubezpieczenie zdrowotne osoba prowadząca działalność musi więc opłacać od każdego z rodzajów działalności. Przykładowo gdy dana osoba prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji oraz jest wspólnikiem w dwóch spółkach jawnych, jest zobowiązana do opłacania trzech składek na ubezpieczenie zdrowotne. Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest należna również, gdy działalność nie przynosi dochodu.
Rozpoczynając kolejną działalność nie należy zgłaszać się do ubezpieczeń składając druk ZUS ZZA. Należy natomiast przekazać do ZUS formularz ZUS ZAA o kolejnym adresie prowadzenia działalności.

Dokumenty rozliczeniowe

Składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne osoba prowadząca samodzielnie działalność gospodarczą (jeżeli opłaca składki tylko za siebie) wykazuje wyłącznie w składanej za siebie deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. Powinna być ona wówczas złożona w terminie do 10. dnia danego miesiąca za miesiąc poprzedni. Oczywiście za kolejne miesiące osoba prowadząca działalność z obowiązku składania deklaracji jest zwolniona, jeżeli nic nie ulega zmianie. W tym samym terminie składki powinny też być opłacone. Osoba, która równocześnie wykonuje dwa rodzaje działalności, w dokumentach rozliczeniowych składanych za siebie wykazuje odpowiednio wyższą podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne i od tej podstawy nalicza składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Gdy więc jednocześnie jest wspólnikiem w spółce jawnej i komandytowej, to w składanej za siebie deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA wykazuje jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne 2247,60 zł, a jako podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne 60008,96 zł (2 x 3004,48 zł) i od tych podstaw nalicza oraz opłaca składki.

PRZYKŁAD

Wyższa należność

Pani Anna od 1 lutego 2013 r. prowadzi działalność gospodarczą i opłaca za siebie składki na ubezpieczenia społeczne od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. Od 1 maja 2014 r. ma zostać równocześnie wspólnikiem w spółce jawnej. W dalszym ciągu może podlegać ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca działalność gospodarczą i opłacać składki od preferencyjnej podstawy. Gdyby jednak chciała podlegać ubezpieczeniom społecznym jako wspólnik spółki jawnej to za okres od 1 maja musiałaby opłacać składki od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia.

Podstawa prawna
Art. 8 ust. 6, art. 9 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).
Art. 81 ust. 2, art. 82 ust. 5 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).

Andrzej Radzisław, radca prawny