Doradca podatkowy wykonujący zawód w ramach stosunku pracy w spółce doradztwa podatkowego może korzystać ze zwolnienia podmiotowego VAT. Nie musi się rejestrować, wystawiać faktur ani rozliczać podatku należnego. Problem pojawić się może w przypadku doradców, którzy są jednocześnie wpisani na listę radców prawnych lub adwokatów.

Większa część doradców podatkowych funkcjonuje na rynku jako podmioty prowadzące samodzielną działalność gospodarczą. Część z nich jednak wykonuje zawód wyłącznie w ramach stosunku pracy w spółkach prawa handlowego, uprawnionych do wykonywania czynności doradztwa podatkowego. Należy przyjąć, że w przypadku wyznaczenia takiej osoby do świadczenia pomocy prawnej przed sądem administracyjnym nie będzie ona zobowiązana wystawić faktury i odprowadzić należny podatek, gdyż korzysta ze zwolnienia podmiotowego w VAT.
Działalność gospodarcza
Zgodnie z art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT podatnikami są m.in. osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy.
Czy doradcę podatkowego wykonującego zawód w oparciu o umowę o pracę, wzywanego co jakiś czas do świadczenia urzędowej pomocy, można traktować jako osobę prowadzącą w tym zakresie samodzielną działalność gospodarczą? Czy swoim zachowaniem w jakikolwiek sposób wskazuje ona na to, że chciałaby nadać swojej działalności charakter zorganizowany i ciągły oraz wykonywać czynności w sposób częstotliwy? Czy incydentalne, nakazane prawem obowiązki, mogą uzasadniać uczynienie z takiej osoby podatnika VAT? Niestety, praktyka udziela na powyższe pytania odpowiedzi twierdzącej. Doradców uważa się w takich przypadkach za podatników w rozumieniu ustawy o VAT.
Zwolnienie z podatku
Nie oznacza to jednak, że doradca wezwany do świadczenia pomocy z urzędu musi - mimo woli - zarejestrować się jako czynny podatnik. Z pomocą przychodzą przepisy ustawy, przewidujące zwolnienie dla drobnych przedsiębiorców, które zwalniają z podatku podatników, u których sprzedaż nie przekroczyła 10 tys. euro.
Jednak zwolnień dla drobnych przedsiębiorców nie stosuje się do podatników świadczących usługi prawnicze oraz usługi w zakresie doradztwa, o czym stanowi art. 113 ust. 13 pkt 2 ustawy o VAT.
W art. 113 ust. 14 pkt 2 ustawy o VAT określono zaś delegację dla ministra finansów, którego zobligowano do określenia listy towarów i usług, z uwzględnieniem klasyfikacji wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, których wykonywanie wyłącza stosowanie zwolnienia podmiotowego. Minister finansów rozporządzeniem (wykaz został zamieszczony w załączniku do rozporządzenia) określił, że zwolnienia nie stosuje się m.in. do usług prawniczych świadczonych przez notariuszy, adwokatów i radców prawnych oraz do rzeczoznawstwa, z wyłączeniem doradztwa rolniczego związanego z uprawą roślin i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego.
Usługi quasi-prawnicze
Usługi doradztwa podatkowego nie należą do usług prawniczych. Bardzo silnie wiążą się one z usługami księgowymi oraz ich pochodnymi. Można jednak zasadnie twierdzić, że występowanie przed sądem administracyjnym ma w przeważającej mierze charakter usługi prawniczej.
Problem polega na tym, że załącznik do rozporządzenia, określając wyłączenia dla usług prawniczych, posługuje się metodą mieszaną, tj. przedmiotowo-podmiotową. Wyłączone są bowiem usługi prawnicze, ale wyłącznie jeżeli świadczone są przez adwokatów, radców prawnych i notariuszy. O doradcach podatkowych rozporządzenie nie wspomina ani słowem.
Usługi rzeczoznawstwa
Minister finansów wyłączył ze zwolnienia z VAT usługi rzeczoznawstwa, z wyłączeniem doradztwa rolniczego związanego z uprawą roślin i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego. Jednak czynności doradców podatkowych występujących przed sądem nie należy kwalifikować w kategorii rzeczoznawstwa.
Polska klasyfikacja wyrobów i usług (PKWiU), która stanowi podstawę do kwalifikowania usług do celów VAT, w żadnym miejscu nie posługuje się pojęciem rzeczoznawstwa. W takiej sytuacji jedyne racjonalne wyjście to posłużenie się potocznym znaczeniem tego słowa. Według Słownika języka polskiego (red. B. Dunaj, Warszawa 2005) rzeczoznawca to ekspert wydający orzeczenie w sprawach wchodzących w zakres jego specjalizacji, biegły, opiniodawca. Powyższa definicja nie upoważnia do tego, aby pomoc prawną przed sądem administracyjnym uważać za rzeczoznawstwo.
Odmienne zdanie
Jednak tych - zdawałoby się oczywistych - wniosków nie podzielają organy podatkowe. W jednej z interpretacji organy podatkowe uznały, że podatnik, który świadczył usługi prawnicze (doradztwo prawne), nie będąc radcą prawnym, adwokatem ani notariuszem, nie mógł skorzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT. Uzasadniając swoje stanowisko, dyrektor izby skarbowej podzielił pogląd pytającego, że nie dotyczy go zapis w poz. 38 załącznika - stwierdził jednak, że świadczy on usługi rzeczoznawstwa. W celu wyjaśnienia tego pojęcia organy podatkowe wskazały, że należy sięgnąć do klasyfikacji wcześniejszej, która w gałęzi 89 wyróżniała podbranżę rzeczoznawstwo (89302), w ramach której wymienione były m.in. ekspertyzy, ocena jakości, doradztwo (...). Oznacza to, że dla celów zwolnienia podatkowego rzeczoznawstwo jest pojęciem szerszym niż doradztwo, ale mieszczącym się w tej samej gałęzi klasyfikacyjnej (zob. decyzja dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 18 września 2006 r., nr PPB 2/4407-0052/06/I). W omawianych rozstrzygnięciach, nie mając tu temu żadnych podstaw prawnych, organy sięgnęły do siatki pojęciowej starej, nieobowiązującej już klasyfikacji usług. Przyznać trzeba, że jest to bardzo osobliwy sposób posługiwania się klasyfikacjami statystycznymi, absolutnie niedopuszczalny w demokratycznym państwie prawnym.
ZWOLNIENIE PODMIOTOWE Z VAT
Zwalnia się od podatku podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 tys. euro. Podatnik rozpoczynający wykonywanie czynności opodatkowanych w trakcie roku podatkowego jest zwolniony od podatku, jeżeli przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży, kwoty 10 tys. euro.
PIOTR OGIŃSKI
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 15 ust. 1-2 oraz art. 113 ust. 1 i ust. 13-14 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).
■ Poz. 37 i 38 załącznika do rozporządzenia ministra finansów z dnia 25 maja 2005 r. sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 95, poz. 798 z późn. zm.).
■ PIOTR OGIŃSKI
konsultant w zespole podatków pośrednich, Europejskie Centrum Doradztwa i Dokumentacji Podatkowej, biuro we Wrocławiu