Od stycznia rolnicy będą mogli sprzedawać wytworzoną przez siebie żywność wprost do podmiotów, które oferują ją konsumentom. Dla przedsiębiorców oznacza to m.in. poszerzenie źródeł dostaw
Już 1 stycznia 2019 r. wejdą w życie rewolucyjne zmiany w sprzedaży żywności do sklepów, hoteli, restauracji, barów, stołówek i innych zakładów gastronomicznych. Wprowadzi je ustawa z 9 listopada 2018 r. o ułatwieniach w sprzedaż żywności przez rolników do sklepów i restauracji (Dz.U. poz. 2242). Ma ona na celu dopasowanie istniejących rozwiązań z zakresu prawa podatkowego oraz prawa żywnościowego do potrzeb podmiotów, które prowadzą produkcję żywności na małą skalę, i jej zbywanie w krótkich łańcuchach dystrybucji, w tym przede wszystkim w ramach rolniczego handlu detalicznego. Dzięki nowym przepisom rolnicy, sprzedając żywność bezpośrednio do nowych kanałów dystrybucji, będą mogli m.in. uzyskać zwolnienie z podatku dochodowego od osób fizycznych, skorzystać z preferencji podatkowych przewidzianych dla tego typu działalności czy zwiększyć swoje przychody. Jednak skorzystają na tym również przedsiębiorcy.

Zmiana definicji rolniczego handlu detalicznego

Dotychczasowe przepisy dotyczące rolniczego handlu detalicznego, obowiązujące od stycznia 2017 r., pozwalały rolnikowi na zbywanie wytworzonych przez niego w gospodarstwie produktów spożywczych wyłącznie konsumentom końcowym. Nie można było ich sprzedać do stołówek, restauracji ani do sklepów. Po zmianie definicji rolniczego handlu detalicznego za taki uznawana będzie nie tylko sprzedaż przez rolnika bezpośrednio konsumentowi, lecz także do „zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta finalnego”. Innymi słowy, nowa ustawa dopuszcza możliwość zbywania żywności wyprodukowanej w ramach rolniczego handlu detalicznego na rzecz takich podmiotów, jak np. restauracje, sklepy czy stołówki. Oznacza to w praktyce, że przedsiębiorca będzie mógł kupić od rolnika prowadzącego rolniczy handel detaliczny wytworzone przez niego w gospodarstwie sery, jogurty, wędliny, wędzone ryby, dżemy, marynaty, pieczywo – tak jak od stycznia 2017 r. mogą robić to już konsumenci. W ramach rolniczego handlu detalicznego możliwe jest bowiem zbycie zarówno produktów przetworzonych, jak i nieprzetworzonych.
Przewiduje się, że nowa ustawa będzie pozytywnie oddziaływać na rolników oraz przedsiębiorców. Rolnikom umożliwi uzyskiwanie dodatkowego dochodu ze sprzedaży produktów rolnych przetworzonych wprost w gospodarstwie, w sposób inny niż przemysłowy.
Z kolei przedsiębiorcy – prowadzący sklepy, restauracje, hotele, stołówki i inne placówki – zyskają możliwość nabycia takiej żywności, aby zaoferować ją następnie swoim klientom czy gościom. Znacząco poszerzy się więc im dostęp do źródeł surowców i produktów, a także skrócony zostanie łańcuch dostaw, co pozwali uzyskać przedsiębiorcom korzystniejsze ceny. Pozwoli to handlowcom i sklepom w wielu wypadkach zwiększyć swoją atrakcyjność – np. poprzez oferowanie żywności wyprodukowanej wyłącznie w danym regionie.
Ponadto wejście w życie ustawy jest korzystne dla konsumentów – ułatwi im dostęp do żywności wyprodukowanej w ramach rolniczego handlu detalicznego – poprzez możliwość jej zakupu właśnie w zakładzie prowadzącym handel detaliczny, w tym w sklepie czy w restauracji.

Jakie wymagania

Ustawa wprowadza jednak pewne wymagania dotyczące sprzedaży produktów w ramach rolniczego handlu detalicznego. Zbywanie żywności w jego ramach do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta finalnego będzie się mogło odbywać tylko wtedy, gdy zakłady te będą zlokalizowane na obszarze tego samego województwa, w którym będzie miało miejsce prowadzenie produkcji tej żywności lub na obszarach sąsiadujących z tym województwem powiatów lub miast stanowiących siedzibę wojewody czy sejmiku województwa.
Sankcją za niedopełnienie powyższych wymogów (np. w sytuacji, gdy restaurator dokona zakupu żywności od rolnika spoza dozwolonego obszaru z innego województwa) jest skutek w postaci nieuznania takiej działalności za rolniczy handel detaliczny. Tym samym do takiej sprzedaży nie będą miały zastosowania przepisy odnoszące się do rolniczego handlu detalicznego, co w konsekwencji będzie oznaczać m.in. utratę możliwości uzyskania zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych czy skorzystania z preferencji podatkowych przewidzianych dla tego typu działalności.

W sklepie i restauracji oznaczenie niepotrzebne

Nowa ustawa wprowadza również wymóg, by w miejscu zbywania żywności konsumentowi finalnemu przez podmiot prowadzący rolniczy handel detaliczny (w tym przez pośrednika) umieszczony był w sposób czytelny i widoczny dla konsumenta napis „rolniczy handel detaliczny” wraz z danymi producenta. Takie brzmienie przepisów oznacza, że obowiązek odpowiedniego oznakowania miejsca zbywania żywności konsumentowi finalnemu w ramach rolniczego handlu detalicznego dotyczy wyłącznie podmiotów prowadzących taki handel lub dozwolonego pośrednika. W wyniku wprowadzanej zmiany tego rodzaju oznakowanie nie będzie wymagane np. w restauracji lub sklepie, które zbywają żywność nabytą od podmiotów prowadzących rolniczy handel detaliczny.
Produkcja i zbywanie żywności w ramach rolniczego handlu detalicznego podlegają nadzorowi organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz Inspekcji Weterynaryjnej.

Zachęty podatkowe

Nowa ustawa dla rolników niesie ze sobą uproszczenia warunków uzyskania zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych i preferencje podatkowe. Dotychczasowe przepisy utrudniały możliwość skorzystania ze zwolnienia z podatku od przychodów ze sprzedaży na rzecz osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej lub na rzecz osób fizycznych na potrzeby prowadzonej przez nie pozarolniczej działalności gospodarczej, w szczególności przy sprzedaży poza miejscami, w których produkty te zostały wytworzone oraz przeznaczonych do handlu. Nowa ustawa rezygnuje z ograniczania podmiotów, na rzecz których może być dokonywana sprzedaż.
Ponadto ustawa stwarza zachęty podatkowe, mające na celu zwiększenie liczby producentów rolnych uzyskujących dodatkowe przychody z przetwarzania sposobem domowym produktów rolnych. W tym celu ustawa wprowadza zwolnienie (z podatku dochodowego od osób fizycznych) przychodów ze sprzedaży produktów w ramach rolniczego handlu detalicznego do wysokości 40 tys. zł rocznie. Dochody powyżej tej kwoty mają być opodatkowanie 2-proc. ryczałtem od pozostałych przychodów uzyskiwanych przez producentów rolnych. Przy czym obowiązują maksymalne limity, jakie można zbyć w ramach rolniczego handlu detalicznego. Zawarte są w rozporządzeniu z 16 grudnia 2016 r. ministra rolnictwa i rozwoju wsi w sprawie maksymalnej ilości żywności zbywanej w ramach rolniczego handlu detalicznego oraz zakresu i sposobu jej dokumentowania (Dz.U. poz. 2159).
Art. 44a ust. 1a ustawy z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1541 ze zm.) w wersji obowiązującej od 1 stycznia 2019 r.
1a. Zbywanie żywności w ramach rolniczego handlu detalicznego:
1) do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta finalnego odbywa się, jeżeli zakłady te są zlokalizowane na obszarze województwa, w którym ma miejsce prowadzenie produkcji tej żywności w ramach rolniczego handlu detalicznego, lub na obszarach powiatów lub miast stanowiących siedzibę wojewody lub sejmiku województwa, sąsiadujących z tym województwem;
2) jest dokumentowane w sposób umożliwiający określenie ilości zbywanej żywności;
3) nie może być dokonywane z udziałem pośrednika, z wyjątkiem zbywania takiej żywności podczas wystaw, festynów, targów lub kiermaszy, organizowanych w celu promocji żywności, jeżeli pośrednik zbywa konsumentom finalnym żywność:
a) wyprodukowaną przez tego pośrednika w ramach rolniczego handlu detalicznego,
b) wyprodukowaną przez inny podmiot prowadzący rolniczy handel detaliczny na obszarze powiatu, w którym pośrednik ten prowadzi produkcję żywności w ramach rolniczego handlu detalicznego, lub na obszarze powiatu sąsiadującego z tym powiatem.