Znany, ale niezbyt lubiany ZAiKS (Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych) nie jest jedną polską organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. W naszym kraju istnieje co najmniej kilkanaście organizacji reprezentujących artystów, filmowców, producentów, fotografików, plastyków, programistów i innych twórców. Czym się zajmują? Kogo reprezentują? Za co pobierają opłaty?

Związek Artystów Scen Polskich (ZASP)

Jedna z najstarszych organizacji zbiorowego zarządzania prawami grupująca ludzi teatru, estrady, radia, telewizji, dubbingu oraz filmu. ZASP powstał w 1918 roku, a w czasie drugiej wojny światowej działał jako organizacja konspiracyjna. W 1950 roku organizacja została rozwiązana, a do jej powrotu i ostatecznego zjednoczenia reprezentowanych artystów doszło w 1989 roku. Aktualnie prezesem ZASP jest aktor Olgierd Łukaszewicz.

Do statutowych celów ZASP należy m.in.:
• zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi reżyserów teatralnych, scenografów teatralnych;
• zarządzanie prawami pokrewnymi: aktorów, solistów, śpiewaków, tancerzy.

ZASP pobiera od zrzeszonych podmiotów opłaty z tytułu:
• wyświetlania utworu audiowizualnego w kinach;
• najmu egzemplarzy utworów audiowizualnych i ich publicznego odtwarzania;
• nadawania utworu audiowizualnego w telewizji lub w innych środkach masowego przekazu.


Związek Polskich Artystów Fotografików (ZPAF)

ZPAF powstał w 1947 roku jako kontynuacja Fotoklubu Polskiego – organizacji fotografów działających w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Obecnie związek zrzesza około 700 fotografów działających w Polsce i za granicą.

Do statutowych celów ZPAF należy m.in.:
• zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi do utworów fotograficznych i utworów plastycznych;
• ochrona polskiej fotografii, a także upowszechnianie jej w kraju i zagranicą;
• wszechstronny rozwój twórczości fotograficznej, obejmującej także nowe formy zapisu i przekazu obrazu;
• działanie na rzecz rozwoju mecenatu artystycznego.



ZPAF pobiera na rzecz zrzeszonych podmiotów opłaty z tytułu:
• reprodukowania (kopiowanie, powielanie) dzieł dla użytku publicznego za pomocą jakiejkolwiek techniki i dla wszelkich celów, komercyjnych lub nie komercyjnych, w tym także ich digitalizacji na nośnikach elektronicznych i powielania na podstawie oryginału;
• wprowadzania reprodukowanych (powielonych) egzemplarzy dzieł do obrotu odpłatnego lub darmowego, w tym sprzedaż, użyczenie, najem;
• dzierżawy oraz wprowadzenie do pamięci komputera;
• wystawiania publiczne oryginalnych utworów i reprodukcji.



Związek Polskich Artystów Plastyków (ZPAP)

ZPAP powstał w 1911 roku. Obecnie organizacja zrzesza ponad 7000 twórców sztuk wizualnych m.in. malarzy, grafików, rzeźbiarzy, scenografów oraz architektów wnętrz. ZPAV jest również członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Sztuk Plastycznych.

Do statutowych celów ZPAP należy m.in.:
• zarządzanie prawami autorskimi do utworów plastycznych;
• wspieranie rozwoju i upowszechnianie twórczości plastycznej;
• ochrona swobody twórczości plastycznej.


ZPAP ma prawo do pobierania na rzecz twórców i ich spadkobierców wynagrodzenia w wysokości 5 procent od ceny dokonywanych zawodowo odsprzedaży oryginalnych egzemplarzy dzieła plastycznego.

Związek Producentów Audio-Video (ZPAV)

ZPAV powstał w 1991 roku z inicjatywy muzyków i producentów muzycznych. Organizacja ta jest jednym z członków Międzynarodowej Federacji Przemysłów Fonograficznego. Oprócz reprezentowania praw autorskich producentów, ZPAV przyznaje tzw. złote, platynowe oraz diamentowe płyty dla najlepiej sprzedających wydawnictw muzycznych. Jest również organizatorem przyznawanych od 1995 roku Nagród Fryderyki.

Do statutowych celów ZPAV należy m.in.:
• zbiorowe zarządzanie prawami producentów fonogramów i wideogramów;
• działania na rzecz walki z piractwem fonograficznym;
• holografowanie nośników dźwięku (we współpracy z ZAiKS-em).


ZPAV pobiera na rzecz zrzeszonych podmiotów opłaty z tytułu:
• zwielokrotniania, wprowadzania do obrotu, najmu, użyczania, odtwarzania, reemitowania oraz publicznego udostępniania fonogramu lub wideogramu.

Nadchodzą ponadkrajowe licencje na e-muzykę. Polscy dystrybutorzy będą mogli ominąć ZAiKS?

Związek Artystów Wykonawców STOART

STOART powstał w z inicjatywy trzech stowarzyszeń reprezentujących wszystkie gatunki muzyki (Stowarzyszenia Polski Artystów Muzyków, Polskiego Stowarzyszenia Jazzowego PSJ oraz Stowarzyszenia Muzyków Rozrywkowych w Polsce). Organizacja ta zajmuje się przede wszystkim pobieraniem wynagrodzeń z tytułu wykorzystywania artystycznych wykonań przez nadawców (radio, telewizja, internet) oraz innych użytkowników (np. hotele, markety, dyskoteki.

Do statutowych celów STOART należy m.in.
• zbiorowe zarządzanie prawami pokrewnymi do artystycznych wykonań utworów muzycznych oraz słowno-muzycznych;
• organizowanie konferencji i seminariów dotyczących problematyki ochrony praw artystów dla prokuratorów oraz przeciwdziałania piractwu intelektualnemu.

STOART pobiera na rzecz zrzeszonych podmiotów opłaty z tytułu:
• utrwalenia, zwielokrotnienia, wprowadzenia do obrotu, najmu lub użyczenia, odtworzenia, nadawania, reemitowania, wyświetlania oraz publicznego udostępnienia artystycznego wykonania.

Stowarzyszenie Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców Dzieł Naukowych i Technicznych "KOPIPOL"

Stowarzyszenie KOPIPOL powstało w 1995 roku z inicjatywy przedstawicieli polskiej nauki i techniki. Członkami stowarzyszenia mogą być zarówno osoby fizyczne posiadające udokumentowany dorobek naukowy lub techniczny, jak również osoby prawne – przede wszystkim wydawcy.

Do statutowych celów KOPIPOL należy m.in.
• zbiorowe zarządzanie i ochrona praw autorskich w zakresie reprodukcji, wprowadzania do obrotu, wprowadzania do pamięci komputera, zwielokrotniania i rozpowszechniania dzieł naukowych i technicznych;
• działania na rzecz rozwoju nauki i techniki
• zabezpieczenie i ochrona majątkowych interesów twórców dzieł naukowych i technicznych;
• udzielanie licencji;
• inkasowanie oraz podział wynagrodzeń.




KOPIPOL pobiera opłaty od:
• producentów i importerów kserokopiarek, skanerów i innych urządzeń reprograficznych;
• posiadaczy urządzeń reprograficznych prowadzących działalność gospodarczą w zakresie zwielokrotniania utworów dla własnego użytku osobistego osób trzecich.

Stowarzyszenie zostało również upoważnione do pobierania wynagrodzenia od ośrodków informacji lub dokumentacji za odpłatne udostępnienie egzemplarzy fragmentów utworów.

Stowarzyszenie Polski Rynek Oprogramowania PRO

Stowarzyszenie zostało założone w 1992 roku przez twórców i producentów oprogramowania i jest obecnie jedyną organizacją uprawnioną do zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do programów komputerowych. PRO corocznie przyznaje nagrodę Lider Eksportu Oprogramowania. W ostatnich latach jej laureatami były takie firmy, jak AdRem Software, QWED czy ComArch.

Do statutowych celów KOPIPOL należy m.in.:
• zbiorowe zarządzanie i ochrona praw autorskich w zakresie utrwalania, zwielokrotniania, wprowadzania do obrotu, wprowadzenia do pamięci komputera, najmu i dzierżawy programów komputerowych;
• działanie na rzecz zapewnienia właściwych prawnych warunków funkcjonowania firm informatycznych;
• prowadzenie badań polskiego rynku oprogramowana.


Stowarzyszenie Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych (SAWP)

SAWP to stowarzyszenie zrzeszające wokalistów i instrumentalistów, które zostało powołane w celu ochrony przysługujących im praw autorskich oraz praw pokrewnych. SAWP zajmuje się przede wszystkim inkasowaniem, podziałem oraz wypłatą wynagrodzeń należnym wykonawcom za korzystanie z efektów ich pracy.

Do statutowych celów SAWP należy m.in.
• zbiorowe zarządzanie prawami pokrewnymi do artystycznych wykonań utworów muzycznych i słowno muzycznych;
• bieżący monitoring przygotowywanych zmian w prawie autorskim;
• ściganie przestępstw oraz prowadzeniem postępowań karnych przeciwko osobom naruszającym prawa do artystycznych wykonań.


SAWP pobiera na rzecz zrzeszonych podmiotów opłaty z tytułu:
• utrwalenia, zwielokrotnienia, wprowadzenia do obrotu, najmu lub użyczenia, odtworzenia, nadawania, reemitowania, wyświetlania oraz publicznego udostępnienia artystycznego wykonania.

Podstawą prawną dla działalności organizacji zbiorowego zarządzania prawami w Polsce jest decyzja ministra kultury i dziedzictwa narodowego z dnia 1 lutego 1995 roku wydana na podstawie art. 104 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego oraz art. 104 ust. 3 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Na jej mocy w Polsce działa obecnie 15 organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi.