Pan Lech skorzystał pod koniec zeszłego roku z programu dobrowolnych odejść, który realizowało jego przedsiębiorstwo. Doszedł do wniosku, że i tak spółka zrezygnowałaby z jego usług, a program dawał możliwość uzyskania dodatkowych profitów, jak choćby odszkodowania równego kilku miesięcznym pensjom. – Problem w tym, że pracodawca od wypłaconych pieniędzy pobrał zaliczkę na PIT, a słyszałem, że te pieniądze mogą być zwolnione z podatku dochodowego. Czy rzeczywiście tak jest – pyta pan Lech.
Tak. Podatnicy, którzy wzięli udział w programie dobrowolnych odejść, mogą skorzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego, ale muszą spełnić określone warunki. Przede wszystkim ta możliwość dotyczy pracowników, którzy dostali wypłaty w ramach programu po 1 stycznia 2014 r. – wtedy zmieniły się przepisy ustawy o PIT. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 tej ustawy zwolnione z podatku są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 par. 1 kodeksu pracy, z wyjątkami wskazanymi wprost w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT. Zwolnienia nie dotyczą np. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z zatrudnionymi stosunków pracy niedotyczących pracowników.
Jak należy rozumieć te przepisy, wyjaśniają dyrektorzy izb skarbowych w interpretacjach indywidualnych. Wynika z nich co do zasady, że istotny jest charakter świadczenia, jakie dostaje odchodzący pracownik. W skrócie, zwolnione z podatku są wypłaty mające charakter odszkodowania. Chodzi jednak nie tylko o nazwę, ale faktyczne odszkodowanie, a więc gdy wypłacona kwota ma na celu naprawienie szkody – majątkowej lub niemajątkowej. Ponadto wysokość wypłaty, a także zasady jej przekazania stosowane przez firmę muszą wynikać wprost z porozumień zbiorowych pracy lub regulaminu programu dobrowolnych odejść. Co ważne, muszą być sporządzone na podstawie art. 9 par. 1 kodeksu pracy. Przepis ten definiuje prawo pracy jako przepisy kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.
Zwrócił na to np. uwagę dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z 28 grudnia 2015 r. (nr IBPB-2-1/4511-497/15/MD). Zgodził się z firmą, która zwróciła się z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej, że wypłata odszkodowania pracownikowi w ramach PDO jest zwolniona z podatku. Warto więc zwrócić uwagę na stan faktyczny, jaki został przedstawiony przez spółkę, a który pan Lech powinien dokładnie przeanalizować.
Firma zawarła porozumienie w sprawie zakończenia sporu zbiorowego dotyczącego PDO z organizacjami związkowymi. Podczas spotkań strony podkreślały, że świadczenia przysługujące zwalnianym pracownikom w ramach PDO mają naprawić szkodę spowodowaną utratą pracy z przyczyn od nich niezależnych i zrekompensować przez pewien czas utratę dochodów ze stosunku pracy. Porozumienie zostało następnie zawarte ze związkami zawodowymi. W programie dobrowolnych odejść określono zasady wypłaty i wysokość odszkodowań i odpraw. Pracownicy na tej podstawie mogli rozwiązać umowę o pracę za porozumieniem stron z przyczyn ich niedotyczących. Program przewidywał również, że spółka wypłaci im takie świadczenia jak: odszkodowanie w wysokości 9 pensji miesięcznych, dodatkowe odszkodowanie dla pracowników, którzy w okresie roku uzyskaliby prawo do wypłaty odprawy emerytalnej (zgodnie z postanowieniami zakładowego układu zbiorowego pracy) lub wypłaty nagrody jubileuszowej. Spółka w ramach PDO wypłaciła też odprawy pieniężne.
Porozumienie w sprawie programu dobrowolnych odejść było więc porozumieniem zbiorowym, o którym mowa w art. 9 par. 1 kodeksu pracy.
Dyrektor izby skarbowej zgodził się, że wartość wypłaconego odszkodowania będzie zwolniona z podatku. Nie wypowiedział się na temat innych wypłat. Z innych interpretacji indywidualnych wynika jednak, że organy podatkowe stoją na stanowisku, że odprawy pieniężne nie są zwolnione z PIT. Potwierdza to interpretacja indywidualna dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie (nr IPPB4/4511-1323/15-2/MS). Zwolnione są natomiast zadośćuczynienia wypłacane na podstawie porozumień zawieranych na podstawie art. 9 par. 1 kodeksu pracy.
Dyrektorzy różnie natomiast podchodzą do zwolnienia z podatku rekompensat. Część uważa, że są to odszkodowania, i przyznaje, że są one zwolnione z podatku, a część ma przeciwne zdanie.
Pan Lech musi więc wziąć pod uwagę wszystkie powyższe warunki, a także podejście fiskusa do różnych rodzajów wypłat. Jeśli w ramach programu dobrowolnych odejść ustalonego na podstawie art. 9 par. 1 kodeksu pracy otrzymał zadośćuczynienie lub odszkodowanie, może liczyć na zwolnienie z podatku. Jeśli pracodawca pobrał zaliczkę na podatek dochodowy, pan Lech może wykazać nadpłatę w zeznaniu rocznym PIT i domagać się jej zwrotu.
Jeśli nie jest pewien, czy otrzymane pieniądze są zwolnione, może również wystąpić o wydanie interpretacji indywidualnej.
Podstawa prawna
Art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.). Art. 9 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).