Do niedawna prawo pracy uprzywilejowywało matki w zakresie pierwszeństwa z korzystania ze świadczeń pracowniczych związanych z urodzeniem dziecka. Pod wpływem mody na wzmacnianie pozycji ojców ustawodawca zrównał prawo każdego z rodziców w dostępie do niektórych świadczeń. Zasady występowania o dodatkowy urlop macierzyński mogą być jednak przyczyną sporu w rodzinie.
Źródłem ewentualnych konfliktów może być zmieniony art. 1821 kodeksu pracy określający zasady występowania o dodatkowy urlop macierzyński. Przed zmianą przepis wyraźnie mówił, że to pracownica ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a skreślony art. 1822 k.p. określał, kiedy ojciec dziecka mógł skorzystać z dodatkowego macierzyńskiego zamiast matki.
Zgodnie ze starymi przepisami ojciec mógł wziąć dodatkowy urlop macierzyński, jeżeli matka zrezygnowała z podstawowego świadczenia po 14. tygodniu albo wykorzystała macierzyński i nie złożyła wniosku o jego dodatkową część.
Obowiązujące od 17 czerwca przepisy stanowią, że bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego pracownik ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Ustawodawca nie przesądził, co się dzieje w sytuacji, gdy wniosek o kolejne wolne dni złożą jednocześnie matka i ojciec dziecka. Nie wiadomo, które z rodziców ma pierwszeństwo w dostępie do tego świadczenia.
– Kobieta może zablokować ojca w prawie do wykorzystania w całości lub w części urlopu rodzicielskiego. Wystarczy że zgodnie z art. 1791 k.p. nie później niż 14 dni po porodzie złoży wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po macierzyńskim dodatkowego macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Jeżeli tego nie zrobi, to może mieć problem ze skorzystaniem z kolejnych urlopów, bo przepis nie określa, któremu z jednocześnie wnioskujących rodziców go udzielić – podkreśla Izabela Zawacka, radca prawny Wojewódka i Wspólnicy.
Z pewnością nie ma możliwości, aby z dodatkowego urlopu macierzyńskiego skorzystali jednocześnie oboje rodzice, bo takie rozwiązanie wyklucza art. 1891 k.p. Jednak przepisy wprost nie uprawniają pracodawcy do wymagania od pracownika oświadczenia o zamiarze skorzystania z dodatkowego macierzyńskiego przez drugiego rodzica, jak ma to miejsce w przypadku nowego urlopu rodzicielskiego.
– Moim zdaniem nie jest to przeszkodą do tego, aby pracodawca w wewnętrznych przepisach określił wymóg składania takiego oświadczenia. W przeciwnym wypadku dochodziłoby do nadużyć. Jeżeli obydwoje rodzice w swoich firmach złożą informację o zamiarze skorzystania z takiego urlopu przez współmałżonka, to żadnemu z nich pracodawca nie powinien go udzielić – uważa Magdalena Zwolińska, adwokat w kancelarii DLA Piper Wiater sp.k.
W takiej sytuacji przepadnie dodatkowy urlop macierzyński oraz rodzicielski, ponieważ z tych świadczeń należy korzystać bezpośrednio jedno po drugim.
Mniej komplikacji jest w przypadku prawa do urlopu rodzicielskiego, chociaż i tu ustawa nie faworyzuje matki w prawie do tego płatnego okresu opieki nad dzieckiem. Jeżeli oboje rodzice złożą wnioski z informacją o urlopowych planach drugiej osoby, to pracodawcy podzielą uprawnienie pomiędzy ojca i matkę dziecka po połowie. Z tego świadczenia rodzice mogą korzystać jednocześnie.