Pracodawca poinformował pracowników, że ci, którzy mieli zaplanowany urlop na lipiec (14 dni kalendarzowych), mają anulowany urlop. Jako przyczyny podał konieczność realizacji dużego zamówienia i niedobór załogi. Czy z takiego powodu przełożony może anulować zaplanowany wypoczynek? Czy jeśli ktoś wcześniej już zakupił wycieczkę za granicę, za którą zapłacił zadatek, który jest niezwrotny, może od pracodawcy domagać się zwrotu poniesionych kosztów?
W omawianym przypadku ocena zasadności decyzji pracodawcy o anulowaniu urlopów będzie uzależniona od okoliczności. Jeżeli zwiększenie ilości pracy nastąpiło w sposób niespodziewany (np. spowodowane pojawieniem się nowego zamówienia), czego pracodawca nie mógł przewidzieć wcześniej, w momencie planowania urlopów – decyzja pracodawcy może zostać uznana za uzasadnioną. Jeżeli natomiast jest to stała tendencja występująca w zakładzie pracy, powtarzająca się każdego roku w tym okresie, czego pracodawca spodziewał się lub przynajmniej powinien był się spodziewać – przesunięcie urlopu należy uznać za nieuzasadnione i dokonane z naruszeniem prawa.
Urlopy wypoczynkowe powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów lub w porozumieniu z pracownikiem. Przy ustalaniu takiego planu pracodawca powinien brać pod uwagę wnioski pracowników oraz konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Co do zasady, pracodawca i pracownik mają obowiązek przestrzegania tak ustalonego planu urlopów.
Wyjątkowo pracodawca może przesunąć termin urlopu na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami lub ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia w toku pracy (art. 164 k.p.). W obu przypadkach decyzję o przesunięciu urlopu podejmuje pracodawca.
W przypadku przesunięcia urlopu z uwagi na „szczególne potrzeby pracodawcy”, zasadność takiej decyzji będzie uzależniona od tego, czy te „szczególne potrzeby” rzeczywiście istniały oraz czy nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia w toku pracy. Co do zasady powinny to być okoliczności wyjątkowe, nagłe, niespodziewane i nieprzewidywane wcześniej. Oceny tych okoliczności dokonuje indywidualnie pracodawca, podejmując decyzję o przesunięciu urlopu. Ma on obowiązek niezwłocznie poinformować zatrudnionego o przesunięciu urlopu, a ten jest zobowiązany stosować się do polecenia przełożonego. Jeżeli jednak nie zgadza się z decyzją pracodawcy, może ją zakwestionować przed sądem. Nieuzasadnione przesunięcie urlopu może skutkować nałożeniem na pracodawcę grzywny.
W przepisach nie uregulowano konsekwencji przesunięcia terminu urlopu z powodu „szczególnych potrzeb pracodawcy”. Dopuszcza się stosowanie w takim przypadku w drodze analogii art. 167 par. 2 k.p., zgodnie z którym pracodawca ma obowiązek pokryć koszty poniesione przez pracownika w związku z odwołaniem go z urlopu. Na tej podstawie zatrudniony mógłby dochodzić od pracodawcy zwrotu kosztów poniesionych w bezpośrednim związku ze zmianą terminu urlopu, których nie musiałby ponosić, gdyby przesunięcie urlopu nie nastąpiło (np. kosztów wycieczki w zakresie, w jakim pracownik nie mógł ich wykorzystać). Stosowanie tego przepisu w przypadku przesunięcia urlopu budzi jednak istotne wątpliwości, ponieważ prowadzi do nakładania na pracodawcę dodatkowych obowiązków, nieprzewidzianych w przepisach prawa. Można w związku z tym argumentować, że taka rozszerzająca wykładnia przedmiotowego przepisu jest nieuzasadniona.
Jeżeli przesunięcie urlopu jest dokonywane w sposób uzasadniony i zgodny z prawem, pracownik nie ma możliwości dochodzenia od pracodawcy odszkodowania na podstawie kodeksu cywilnego. Inaczej będzie, jeżeli przesunięcie urlopu zostanie uznane za nieuzasadnione. Wówczas ma on prawo dochodzić naprawienia szkody wynikającej z nienależytego wykonania zobowiązania przez pracodawcę, na podstawie art. 471 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Przedmiotem roszczenia mogą być wydatki poniesione w związku z planowanym urlopem, które nie zostały w żaden sposób zrekompensowane.
Podstawa prawna
Art. 164 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Art. 471 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).