Od momentu kiedy Polska stała się członkiem Unii Europejskiej, coraz większa liczba przedsiębiorców, szczególnie w świetle nadchodzącej kumulacji zjawiska kryzysu, decyduje się na eksport usług budowlanych za granicę. Rynek europejski jest atrakcyjny zarówno pod względem ilości proponowanych zleceń, jak również ze względów finansowych. Firmy budowlane z Polski najczęściej decydują się na podjęcie pracy we Francji, Belgii lub Niemczech. Zagadnienia prawne, związane z procedurą delegowania pracowników do poszczególnych krajów członkowskich, różnią się między sobą. Zobacz, jak wygląda to na terenie Niemiec.

AEntG - ustawa o delegowaniu pracowników

Z dniem 1 maja 2011 r. przestała obowiązywać klauzula ochrony rynku niemieckiego (tzw. Arbeitsmarktschutzklausel) i polskie przedsiębiorstwa branży budowlanej mogą bez specjalnych pozwoleń delegować pracowników do realizacji zleceń na terenie Niemiec. Muszą jednak dostosować się do niemieckich przepisów w zakresie prawa pracy, ponieważ pracowników delegowanych do prac budowlanych dotyczą obowiązujące tam regulacje prawne. Najważniejsze z nich zawarte są w ustawie o delegowaniu pracowników do pracy za granicą, tzw. Arbeitnehmer-Entsendegesetz. Ustawa AEntG stanowi, w oparciu o dyrektywę UE 96/71, wyjątek prawny i nie jest sprzeczna z europejską zasadą swobody wykonywania usług. Polski przedsiębiorca musi dostosować się do jej przepisów, ponieważ pracownicy delegowani podlegają tym samym regulacjom prawnym co niemieccy pracownicy wykonujący m.in. prace budowlane, elektroinstalacyjne, malarskie czy dekarskie.

Przepisy, do których polski podwykonawca bezwzględnie musi się dostosować, określa art. 2 AEntG, a obejmują one między innymi:
• stawki wynagrodzenia minimalnego, włącznie ze stawkami wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych,
• gwarantowanie najniższego płatnego urlopu rocznego,
• nieprzekraczanie najwyższego dopuszczalnego wymiaru czasu pracy
i najniższego wymiaru czasu przerw w pracy,
• przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony zdrowia
w miejscu pracy.





Naruszenie przepisów o delegowaniu określonych w ustawie AEntG może być karane jako przestępstwo administracyjne na podstawie art. 23 tej ustawy.

Zgłoszenie w Federalnej Dyrekcji ds. Finansów

Przedsiębiorca działający jako tymczasowy usługodawca w branżach budowlanych na terenie Niemiec zobowiązany jest do złożenia, przed rozpoczęciem prac, pisemnego wniosku do właściwego organu administracji federalnej, która została wyznaczona jako organ monitorujący podmioty wykonujące tymczasowo usługi na rynku niemieckim. Obliguje go do tego art. 18 AEntG. Wniosek powinien zawierać następujące informacje:
• nazwiska, imiona i daty urodzenia pracowników oddelegowanych do pracy w Niemczech,
• datę rozpoczęcia i przewidywany okres wykonywania pracy,
• adres (miejscowość) budowy,
• miejsce, w którym są przechowywane dokumenty wymagane podczas wykonywania usług,
• nazwisko, imię, data urodzenia i adres w Niemczech osoby odpowiedzialnej za kontakt z organami kontrolnymi (np. kierownik budowy, majster, kierownik zakładu),
• nazwisko, imię i adres w Niemczech pełnomocnika/-ów, chyba że jest to osoba identyczna jak w punkcie poprzednim,
• sektor działalności, w którym pracownik ma świadczyć usługę.






O jakichkolwiek zmianach dotyczących powyższych danych pracodawca musi niezwłocznie poinformować urząd.
Zgłoszenia mogą być dokonywane bezpośrednio w urzędzie celnym, bądź też drogą elektroniczną na stronie niemieckiej Federalnej Dyrekcji ds. Finansów (Bundesfinanzdirektion West). Przedsiębiorca musi do zgłoszenia dołączyć też zapewnienie, że spełnia ustawowe warunki zatrudnienia dotyczące m.in. stawek minimalnych. Brak zgłoszenia delegowania pracowników w tej jednostce administracji federalnej lub błędnie wypełniony wniosek, może skutkować nałożeniem kar administracyjnych na podmiot delegujący.

Zgłoszenie w Izbie Rzemieślniczej

Delegując pracowników firmy do Niemiec pracodawca musi dopełnić pewnych formalności w Izbie Rzemieślniczej. Zobowiązany jest do pisemnego zgłoszenia w odpowiednim jej oddziale zamiaru wykonywania danego zawodu na terenie Niemiec. Obowiązek ten określa art. 1 ust. 1 Ustawy o rzemiośle, tzw. Handwerksordnung. Wykaz zawodów, które wymagają zgłoszenia i uzyskania stosownego pozwolenia znajduje się w załączniku do ustawy. Wśród nich znajdują się takie profesje jak: murarz, malarz, dekarz, stolarz, izoler, budowniczy dróg.

Polskie firmy niemające zarejestrowanej działalności na terenie Niemiec nie muszą spełniać wszystkich formalnych wymagań przewidzianych w zakresie rejestracji dla niemieckich przedsiębiorstw, zobowiązani są jednak do zgłoszenia chęci wykonywania danego zlecenia w Izbie Rzemieślniczej właściwej dla miejsca wykonywania zlecenia oraz wykazać, że trudnią się tym samym rzemiosłem w Polsce zgodnie z polskimi przepisami regulującymi kwalifikacje zawodowe. Jeśli w polskim prawie brak takich regulacji, wówczas trzeba spełnić warunek minimum dwuletniego wykonywania zawodu w kraju w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Odpowiednie zaświadczenia potwierdzające wydawane są przez urzędy marszałkowskie i urzędy wojewódzkie.

Urlopowa Kasa Budowlana SOKA-BAU

SOKA-BAU jest to Niemiecka Urlopowa Kasa Budownictwa, którą wspólnie tworzą tzw. ZVK (niem. die Zusatzversorgungskasse des Baugewerbes) tj. Kasa na zaopatrzenie przemysłu budowlanego oraz tzw. ULAK (niem. die Urlaubs- und Lohnausgleichskasse der Bauwirtschaft) tj. Kasa wyrównująca warunki w zakresie wynagrodzenia oraz urlopów w gospodarce budowlanej.

Głównym zadaniem SOKA-BAU jest finansowanie roszczeń pracowniczych z tytułu urlopu. Dla branży budowlanej ma ona o tyle istotne znaczenie, iż prowadzi tzw. postępowanie urlopowe, które obowiązuje pracodawców niemieckich jak i pracodawców zagranicznych delegujących pracowników do pracy w Niemczech.

Każdy przedsiębiorca prowadzący działalność w branży budowlanej na terenie Niemiec powinien dokonać zgłoszenia do SOKA-BAU oraz wypełnić wnioski dotyczące nowych pracowników. Od momentu rozpoczęcia prac jest on zobowiązany do uiszczania comiesięcznej składki. SOKA-BAU księguje przekazane w ten sposób kwoty i oblicza na podstawie wniosków roszczenie urlopowe dla pracownika. Pieniądze wpływają na osobne konto każdego zatrudnionego i wynoszą 14,30 proc. miesięcznego wynagrodzenia brutto. Zgłoszenie miesięcznej pensji wraz z okresem zatrudnienia oraz składka urlopowa, muszą wpłynąć do 15-ego dnia każdego miesiąca. Informacje można dostarczać również drogą elektroniczną za pomocą strony internetowej www.soka-bau.de

Jeśli pracodawca zwleka z opłatą miesięcznych składek SOKA-BAU naliczy odsetki za zwłokę w wysokości 5% podwyższonej bazy składki. Należy pamiętać, że nieterminowe płacenie składek stanowi wykroczenie i może być karane grzywną do wysokości nawet 500 000,00 €.
Pracodawca, którego pracownik wykorzysta urlop lub otrzyma za niego wynagrodzenie może liczyć na zwrot tych pieniędzy.

Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego

Pracownik delegowany do pracy na terenie Niemiec powinien posiadać Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego, która wydawana jest w kraju pochodzenia we właściwej dla pracownika instytucji ubezpieczeniowej. W Polsce tą instytucją jest odpowiedni Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia. Aby otrzymać EKUZ należy złożyć w odpowiednim oddziale NFZ specjalny wniosek, dostępny w siedzibie NFZ lub na stronie internetowej instytucji, jak również dokument potwierdzający ubezpieczenie zdrowotne (ksero legitymacji ubezpieczeniowej, potwierdzenie przelewu składek przez firmę zatrudniającą). Karta wydawana jest bezpłatnie.

EKUZ upoważnia ubezpieczonego pracownika do korzystania ze świadczeń zdrowotnych w kraju, do którego został oddelegowany. W przypadku wypadku przy pracy lub choroby nabytej podczas delegacji pracownicy delegowani mają prawo do takich samych świadczeń zdrowotnych, jak obywatel danego kraju. Dotyczy to dostępu do opieki lekarskiej, badań, leków. Jednak prawo do wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, prawo do zasiłku chorobowego i świadczeń wynikających z niezdolności do pracy określają i regulują przepisy państwa, w którym pracownik jest ubezpieczony.

Należy pamiętać, że EKUZ gwarantuje pracownikowi delegowanemu pomoc medyczną wyłącznie w nagłych wypadkach. Nie jest dokumentem, na podstawie którego możliwe jest leczenie choroby przewlekłej czy wykonanie operacji planowanej.

Jeżeli lekarz niemiecki nie zna procedury postępowania wobec pacjentów posiadających EKUZ, można się zwrócić o pośrednictwo lub pomoc do niemieckiej instytucji łącznikowej Deutsche Verbindungsstelle Krankenversicherung Ausland (w skrócie DVKA) z siedzibą w Bonn. W trakcie wizyty u lekarza warto mieć przy sobie informator DVKA w języku niemieckim, dostępny na stronie internetowej tej instytucji.

Ubezpieczenie społeczne pracownika delegowanego a formularz A1

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym pracowników delegowanych reguluje art. 12 ust. 1 rozporzadzenia (WE) NR 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Określa ono, że pracownicy świadczący usługi na obszarze kilku krajów Unii Europejskiej muszą podlegać jednemu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia społecznego. W przypadku pracowników delegowanych do pracy na okres nie dłuższy niż 24 miesiące, podlegają oni ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym zatrudniające go przedsiębiorstwo normalnie prowadzi swą działalność.

Aby po oddelegowaniu pracowników, np. do Niemiec, opłacać składki w dalszym ciągu na terytorium Polski, pracodawca powinien w pierwszej kolejności uzyskać z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych formularze A1, które stanowią dokument poświadczający opłacanie składek w Polsce dla konkretnych pracowników.
Maksymalny okres obowiązywania zaświadczenia A1 to 24 miesiące. Może być wydane na krótszy czas, jednak przedłużenie dokumentu na okres przekraczający 24 miesiące nie jest możliwe.

Jeżeli w trakcie wykonywania usługi w Niemczech okaże się, że okres delegowania pracowników przekroczy 24 miesiące, pracodawca może przed upływem tego terminu złożyć wniosek o przedłużenie okresu zastosowania polskich przepisów ubezpieczenia społecznego.

Branżowe wynagrodzenie minimalne

Na czas pracy za granicą polski pracodawca delegujący pracownika do Niemiec, powinien zapewnić mu wynagrodzenie w wysokości co najmniej odpowiadającej stawkom obowiązującym w tym państwie gdzie pracownik wykonuje pracę. Taki obowiązek wynika zarówno z unijnej dyrektywy nr 96/71/WE oraz z niemieckiej ustawy o delegowaniu pracowników (AEntG).

Należy zaznaczyć, że w Niemczech nie ma jednolicie uregulowanej płacy minimalnej. Różni się ona w zależności od branży, a także regionu i ustalana jest na podstawie układów zbiorowych.

Warto też pamiętać, że w Niemczech, niezależnie od klasyfikacji branżowej, obowiązuje zakaz wynagrodzenia naruszającego dobre obyczaje. Zgodnie z orzecznictwem Federalnego Urzędu Pracy naruszenie dobrych obyczajów następuje wówczas, gdy wynagrodzenie jest o ponad 1/3 niższe od wynagrodzenia ustalonego w zbiorowym układzie pracy. Za naruszenie tego obowiązku grozić może odpowiedzialność karna zgodnie z art. 291 niemieckiego kodeksu karnego, który określa nieetyczne wynagradzanie pracowników “lichwą płacową”.

Poniżej przestawiona została wartość minimalnych stawek wynagrodzenia w przemyśle budowlanym, po uwzględnieniu różnic branżowych i regionalnych. Większość stawek ustalona jest na dzień 01.01.2013 r. Przedstawione stawki obowiązują na podstawie układów zbiorowych pracy, rozporządzeń zgodnie z art. 11 ustawy o delegowaniu (AEntG) oraz art. 3a ustawy o pracy tymczasowej (AÜG).

Przemysł budowlany
Landy zachodnie
Robotnik - 11,05 €
Fachowiec - 13,70 €


Landy wschodnie
Stawka jednolita dla wszystkich - 10,25 €

Miasto Berlin
Robotnik -11,05 €
Fachowiec - 13,55 €

Dekarstwo
Stawka jednolita na terenie całego kraju - 11,20 €

Branża elektryczna (Montaż)
Landy zachodnie
Stawka jednolita dla wszystkich - 9,80 €

Landy wschodnie
Stawka jednolita dla wszystkich - 8,65 €

Czyszczenie budynków
Landy zachodnie wraz z Berlinem
Czyszczenie i konserwacja budynków (wewnątrz) - 9,00 €
Czyszczenie i konserwacja budynków (na zewnątrz) - 11,33 €


Landy wschodnie
Czyszczenie i konserwacja budynków (wewnątrz) - 7,56 €
Czyszczenie i konserwacja budynków (na zewnątrz) - 9,00 €

Malarstwo i lakiernictwo
Landy zachodnie wraz z Berlinem
Pracownik niewykwalifikowany - 9,75 €
Pracownik wykwalifikowany - 12,00 €


Landy wschodnie
Stawka jednolita dla wszystkich - 9,75 €

Leasing pracowniczy/ praca czasowa
Landy zachodnie
Stawka jednolita dla wszystkich - 8,19 €

Landy wschodnie wraz z Berlinem
Stawka jednolita dla wszystkich - 7,50 €

Wykroczenia administracyjne i przewidywane kary

Pracodawca delegujący pracowników do świadczenia tymczasowych usług na terenie Niemiec zobowiązany jest do przestrzegania przepisów ustawy o delegowaniu pracowników AEntG, która nakłada na niego szereg obowiązków. Musi też dopełnić odpowiednich formalności i przechowywać niezbędne dokumenty na miejscu wykonywania zlecenia w Niemczech, by dysponować nimi podczas ewentualnej kontroli. Wśród nich powinny znaleźć się m.in. dowody świadczenia płacy minimalnej, składek do Urlopowej Kasy Budownictwa oraz składek ubezpieczenia społecznego, a także dokumentacja umów etc. Urząd celny upoważniony do przeprowadzenia kontroli może domagać się przedłożenia dokumentacji bezpośrednio na budowie. Wymaganą dokumentację należy przechowywać w Niemczech przez dwa lata, jednak co najmniej przez okres wykonywania usługi.

Według ustawy, wykroczenie administracyjne popełnia ten, kto umyślnie lub nieumyślnie:
• nie przestrzega warunków zatrudnienia zawartych w odpowiednich przepisach,
• nie odprowadza składek,
• sprzeciwia się postępowaniu kontrolnemu lub nie współpracuje z organem kontrolującym,
• nie przekazuje danych, które są przedmiotem kontroli, przekazuje je nieprawidłowo, niekompletnie, przekazuje je w sposób błędny lub przekazuje je nieterminowo,
• nie dokonuje zgłoszenia faktu rozpoczęcia prac budowlanych, dokonuje go nieprawidłowo, niekompletnie, dokonuje go w sposób błędny lub dokonuje tego zgłoszenia po terminie,
• nie dołącza do zgłoszenia pisemnego zapewnienia, że bedzie przestrzegał zobowiązań dot. warunków zatrudnienia,
• nie sporządza, sporządza nieprawidłowo, sporządza niekompletnie ewidencję czasu pracy,
• nie zapewnia pracownikom delegowanym do Niemiec warunków zatrudnienia, wynikających z powszechnie obowiązującego układu zbiorowego pracy lub nie dopełnia któregoś z obowiązków określonych w AEntG.







Przy nieprzestrzeganiu powyżej wyszczególnionych obowiązków kara pieniężna może sięgać 500 000 €. W pozostałych przypadkach - 30 000 €. Organem uprawnionym do kontroli, czy pracownikom delegowanym zapewnione zostały w Niemczech warunki zatrudnienia wynikające z AEntG, jest wydzielona jednostka Głównego Urzędu Celnego (Hauptzollamt), posiadająca uprawnienia inspekcji pracy i kontroli finansowej o nazwie Instytucja ds. kontroli finansowej nielegalnej pracy (Finanzkontrolle Schwarzarbeit, w skrócie FKS).

Wszyscy przedsiębiorcy, niezależnie od branży, zarówno niemieccy jak i zagraniczni, są zobowiązani do tolerowania przeprowadzonej kontroli przez urząd celny, umożliwienie kontrolerom wstępu na posesję i do biura, udzielenia informacji dotyczących stosunku zatrudnienia niezbędnych do przeprowadzenia kontroli oraz przedłożenia wymaganych dokumentów.

Pomimo wielu wymogów formalno-prawnych, stawianych polskim podmiotom gospodarczym, świadczenie usług na terenie Niemiec jest korzystne dla przedsiębiorców z Polski. Rynek niemiecki oferuje interesujące i dobrze płatne zlecenia, co dla polskich firm jest szansą nie tylko na wzmocnienie swojej sytuacji finansowej, lecz także na zyskanie doświadczenia i renomy. Warto pamiętać, że polski pracodawca chcący delegować swoich pracowników za granicę może liczyć na porady prawników lub skorzystać z usług wyspecjalizowanych firm doradczo-konsultacyjnych, które pomagają przedsiębiorcom w organizowaniu niezbędnych formalności administracyjnych, tłumaczeń.

Małgorzata Grasela , Doradca prawny w firmie KomFort Polska Sp. z o.o. www.komfortgroup.eu