Poseł Stanisław Szwed z PiS wystąpił do Ministerstwa Pracy z interpelacją, w której pytał, czy resort rozważa powołanie policji zatrudnienia. Byłaby to odrębna służba, która walczyłaby z nielegalną pracą. Jego zdaniem ta ostatnia obecnie jest nagminna.
Rząd nie widzi takiej potrzeby. W odpowiedzi na interpelację Jacek Męcina, wiceminister pracy, przypominał, że do 2007 r. funkcjonowały oddzielne służby zajmujące się kontrolą legalności zatrudnienia, ale ich kompetencje zostały przekazane do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). Celem tego zabiegu miało być zwiększenie efektywności kontroli i zmniejszenie liczby organów nadzorujących pracodawców. Ministerstwo nie przewiduje zmian w tym zakresie.
Jednak konieczność wprowadzenia nowych rozwiązań widzi sama PIP. Jej zdaniem skuteczna walka z zatrudnianiem na czarno wymaga wypracowania przez państwo kompleksowych rozwiązań i stworzenia systemu przeciwdziałania takim naruszeniom, którego jednym z elementów – a nie jak dotąd jedynym – będzie inspekcja pracy.
– Wymaga to nie tylko zmian legislacyjnych, ale także opracowania nowej strategii działania w tym zakresie z udziałem wszystkich organów kontrolnych, do których właściwości należą kwestie związane z nielegalnym zatrudnieniem i uszczuplaniem w ten sposób budżetu państwa. Szczególnie dotyczy to ZUS i organów skarbowych – podkreśla Małgorzata Kwiatkowska, zastępca głównego inspektora pracy.
Od 1 lipca 2007 r. do 31 października 2012 r. przeprowadzono 132 tys. kontroli legalności zatrudnienia. Zwalczaniem pracy na czarno zajmują się sekcje działające w okręgowych inspektoratach pracy. W ich skład wchodzi 146 inspektorów, ponad 9 proc. prowadzących nadzór. Takie działania podejmowane są także przez inspektorów spoza wyspecjalizowanych komórek.
– Każdy inspektor, przeprowadzając kontrole, także rutynowe, zobowiązany jest do weryfikacji prawidłowości postępowania firmy w sprawach dotyczących nawiązania stosunku pracy czy zgłoszenia do ubezpieczenia – informuje Małgorzata Kwiatkowska.
W ocenie PIP narasta zjawisko zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy, a w szczególności niepodlegających ubezpieczeniu umów o dzieło. Od stycznia do końca października 2012 r. inspektorzy sprawdzili ok. 32 tys. umów cywilnoprawnych, stwierdzając, że 17 proc. z nich zostało zawartych w warunkach, w których powinna być podpisana umowa o pracę. W 2011 r. było to 13 proc.

Obowiązki PIP w walce z pracą w szarej strefie

● Kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej i wykonywania działalności gospodarczej.
● Kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez cudzoziemców.
● Kontrola przestrzegania obowiązku:
– informowania PUP przez bezrobotnych o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej,
– opłacania składek na Fundusz Pracy,
– dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie jest uzależnione od uzyskania wpisu do tego rejestru,
– prowadzenia agencji zgodnie z wymogami określonymi w przepisach ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
● Ujawnianie i ściganie sprawców wykroczeń określonych w art. 119–123 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 69, poz. 415 z późn. zm.) oraz pełnienie przez inspektora pracy funkcji oskarżyciela publicznego w tych sprawach.