Szczególnie chodzi o świadczenie rehabilitacyjne przyznawane tuż po zasiłku chorobowym. Bo choć odwołujący się od negatywnej decyzji ZUS nie otrzymuje wypłat z organu, to zarazem nie może podjąć pracy.
W praktyce często się zdarza, że rozpoczęcie postępowania odwoławczego od decyzji ZUS wiąże się z wielomiesięcznym oczekiwaniem na rozpoznanie sprawy przez sąd. O ile w sprawach, które dotyczą zwrotu świadczenia, problem jest mniejszy, o tyle w przypadku walki przed Temidą, która z powodu pandemii też pracuje wolniej, osoba walcząca o świadczenie miesiącami pozostaje bez środków do życia. Jedną z takich sytuacji jest rozpatrywanie decyzji o odmowie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego. W przeciwieństwie do spraw o zasiłek chorobowy, które zazwyczaj toczą się po odzyskaniu zdolności do pracy, odwołujący w sprawie o świadczenie rehabilitacyjne jest osobą niezdolną do pracy (na ten fakt się powołuje) i oczekując na rozstrzygnięcie sądu, nie może podjąć pracy.
Zabezpieczenie niemożliwe
Niestety, ani ustawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, ani kodeks postępowania cywilnego nie zawierają konkretnych rozwiązań dla takich osób, aby mogły otrzymać zaliczkowo takie świadczenie. Sam kodeks postępowania cywilnego zawiera pewne mechanizmy służące szybkiemu (wstępnemu) zabezpieczenie praw strony postępowania w trybie tzw. postępowania zabezpieczającego, co w praktyce może nastąpić w ciągu kilku, kilkunastu dni od złożenia wniosku. Z art. 730 i nast. k.p.c. wynika, że w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia. Sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku (art. 730). Przy czym udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie (art. 730 [1]). Jest jednak mało prawdopodobne, aby sąd uwzględnił wniosek o zabezpieczenia świadczenia rehabilitacyjnego. Nie zostaną bowiem spełnione podstawowe przesłanki, w tym interes prawny, co oznacza, że brak zabezpieczenia uniemożliwi lub utrudni wykonanie orzeczenia lub osiągnięcie celu postępowania. Ponadto sąd nie byłby w stanie ocenić nawet zasadności wniosku m.in. z uwagi na brak wiadomości specjalnych, które są regułą w postępowaniach związanych z ubezpieczeniami społecznymi.
Wszystko to oznacza, że w okresie oczekiwania na rozstrzygnięcie sądowe wnioskodawca pozostaje bez prawa np. do świadczenia rehabilitacyjnego. Dopiero prawomocne orzeczenie sądowe zastępuje decyzję ZUS w kwestii przyznania świadczenia rehabilitacyjnego.
Za okres wsteczny
Uzyskanie korzystnego wyroku sądu nie zawsze będzie oznaczało, że świadczenie zostanie przyznane dokładnie za okres, za który żądał go ubezpieczony. W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że zakres sprawy rozpoznawanej przez sąd wyznaczony jest zakresem decyzji ZUS. W sprawach ubezpieczeniowych często się zdarza tak, że świadczenie przyznawane przez Temidę obejmuje okresy wsteczne w stosunku do daty orzeczenia. W dużym uproszczeniu można więc przyjąć, że w razie uwzględnienia odwołania przez sąd, ZUS powinien dokonać wypłaty świadczenia niejako z wyrównaniem. Jednak to wyrównanie nie oznacza, że świadczenie będzie przyznane przez sąd np. za okres od złożenia wniosku o świadczenie aż do daty wydania orzeczenia. Wyrównaniem w tym znaczeniu będzie przyznanie świadczenia przez sąd za pewien wsteczny okres, za który ono mogło przysługiwać. Aby sąd mógł ocenić, jaki to jest faktycznie okres, musi powołać biegłych określonych specjalności, aby za pomocą wiedzy medycznej ocenili, za jaki okres wnioskodawca kwalifikował się na objęcie świadczeniem rehabilitacyjnym. Dla sądu tego rodzaju ustalenia są kluczowe i stanowią wyraźną sugestię do sposobu rozstrzygnięcia odwołania. Zatem można ogólnie stwierdzić, że uwzględnienie odwołania przez Temidę od odmownej decyzji ZUS w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego powinno skutkować obowiązkiem organu wstecznego wyrównania świadczenia. Przykładem takiego rozstrzygnięcia może być np. wyrok Sądu Rejonowego Wrocław-Śródmieście we Wrocławiu z 26 sierpnia 2019 r., sygn. akt X U 704/17, gdzie sąd zasugerował się właśnie opinią biegłych. Określili oni nie tylko, za jaki okres wnioskodawca był niezdolny do pracy, lecz i za jaki okres powinien mieć przyznane prawo do świadczenia.
!Sąd, rozstrzygając sprawę o przyznanie świadczenia, nie orzeknie jednocześnie o odsetkach. Ubezpieczony musi wystąpić o nie oddzielnym wnioskiem do ZUS, a w przypadku decyzji odmownej – ponownie się odwołać.
Odsetki w odrębnym postępowaniu
Przyznanie świadczenia za okres wsteczny rodzi pytanie, czy wnioskodawca będzie mógł liczyć na odsetki od ZUS w związku z przedłużającą się procedurą przyznawania tego świadczenia. Co do zasady w tym miejscu zastosowanie ma art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z nim jeśli ZUS w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych, świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych nie ustalił prawa do świadczenia albo go nie wypłacił, jest tym samym zobowiązany do wypłaty odsetek w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Przy czym nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które ZUS nie ponosi odpowiedzialności.
Mimo jednoznacznego brzmienia przepisu w praktyce często jest tak, że ZUS po prostu odmawia prawa do odsetek. Co istotne, z formalnego punktu widzenia postępowanie w tej sprawie jest zupełnie odrębne od głównego postępowania dotyczącego odwołania od decyzji w sprawie odmowy świadczenia rehabilitacyjnego. Oznacza to także, że sąd, który uwzględni odwołanie wnioskodawcy, nie będzie jednocześnie orzekał o prawie do ewentualnych odsetek za opóźnienia w ZUS. Aby sąd mógł ocenić decyzję organu właśnie w sprawie odmowy przyznania odsetek, wnioskodawca musi złożyć odrębne odwołanie. Wówczas to dopiero sąd oceni, czy takowe odsetki się należą i za jaki okres. Przykładem takiego procedowania jest sprawa rozstrzygnięta przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu wyrokiem z 5 lutego 2018 r., sygn. akt X U 581/17, w której sąd, zmieniając decyzję ZUS, przyznał wnioskodawcy odsetki ustawowe od świadczenia rehabilitacyjnego za poszczególne okresy wypłaty tego świadczenia z opóźnieniem. Sąd przywołał w tym zakresie argumentację z wyroku Sądu Najwyższego z 15 września 2011 r., sygn. akt II UK 22/11, gdzie m.in. wskazano, że zawarte w art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych określenie „nie ustalił prawa do świadczenia” oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia mimo spełnienia warunków do jego uzyskania. Podkreślono ponadto, że odsetki należą się za czas opóźnienia, tj. poczynając od dnia wymagalności długu, a kończąc na dniu jego zapłaty. Na ten zamknięty okres składają się poszczególne dni opóźnienia, a należność z tytułu odsetek narasta sukcesywnie – z każdym dniem się podwyższa o stosowną kwotę pieniężną. W prawie ubezpieczeń społecznych dniem zapłaty jest dzień określony w par. 2 ust. 6 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych, tj. dzień przekazania należności na pocztę lub do banku.
Wnioskodawca może jak najbardziej ubiegać się o odsetki w przypadku wstecznego zasądzenia świadczenia rehabilitacyjnego. Musi jednak w tym celu złożyć odrębny wniosek do ZUS, a w przypadku wydania decyzji odmownej w sprawie odsetek złożyć od niej odwołanie, które będzie rozpoznawane przez sąd w odrębnym postępowaniu. ©℗
wAŻNE Jeśli ZUS w terminach przewidzianych w przepisach nie ustalił prawa do świadczenia albo go nie wypłacił, jest zobowiązany do wypłaty odsetek w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego.
Jakie zasady pobierania
Świadczenie rehabilitacyjne:
• przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy – stwierdza to lekarz orzecznik ZUS;
• przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy – stwierdza to lekarz orzecznik ZUS;
• wynosi 90 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy, 75 proc. tej podstawy za pozostały okres, a jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży – 100 proc. tej podstawy;
• umożliwia pracodawcy rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z pracownikiem po trzech miesiącach jego pobierania – pracodawca powinien w miarę możliwości ponownie zatrudnić pracownika, który w okresie sześciu miesięcy od rozwiązania umowy o pracę z tej przyczyny zgłosi swój powrót do pracy niezwłocznie po jej ustaniu.
Podstawa prawna
•art. 18–22 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870)
•art. 730 i nast. ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1575; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1578)
•art. 85 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695
•par. 2 ust. 6 rozporządzenia z 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 12, poz. 104)
