Zatrudniona wróciła do pracy po urlopie macierzyńskim. W tym czasie firma zlikwidowała oddział, w którym pracowała. Zatrudniający chce wypowiedzieć kobiecie warunki umowy o pracę i zaproponować angaż w innym mieście i na innym stanowisku (ma wakat). Czy przez okres wypowiedzenia może od razu – w trybie art. 42 par. 4 k.p. – polecić kobiecie wykonywanie obowiązków w nowym miejscu?
Firma ma prawo powierzyć zatrudnionemu wykonywanie innej pracy niż określona w umowie. Chodzi w tym przypadku o zmianę rodzaju pracy, która najczęściej łączy się z wykonywaniem obowiązków przypisanych do innego stanowiska w danej firmie (np. pracownik kadr ma czasowo wykonywać archiwizację dokumentów księgowych). Zmiana umowy – w drodze aneksu lub wypowiedzenia zmieniającego – nie jest wówczas konieczna. Wystarczy ustne polecenie pracodawcy, które zatrudniony ma obowiązek wykonać pod rygorem odpowiedzialności służbowej. Takie rozwiązanie jest możliwe, ale pod warunkiem że powierzone zadania są odpowiednie do kwalifikacji pracownika, ich zlecenie jest uzasadnione potrzebami pracodawcy, a ich wykonywanie nie przekroczy trzech miesięcy w roku kalendarzowym (art. 42 par. 4 kodeksu pracy).
Przepisy nie regulują jednak wprost sytuacji, gdy z powierzeniem innych obowiązków w omawianym trybie łączy się zmiana miejsca pracy. Należy jednak dopuścić taką możliwość. Artykuł 42 par. 4 k.p. nie zakłada bowiem zmiany warunku umowy, jakim jest „rodzaj pracy” (określony w art. 29 par. 1 pkt 1 k.p.). Ustawodawca posługuje się w tym przypadku zwrotem „inna praca niż określona w umowie o pracę”. A to szersze pojęcie niż samo „stanowisko pracy”. A zatem powierzenie innych obowiązków może łączyć się ze zmianą miejsca pracy. Taka możliwość wynika pośrednio z orzecznictwa Sądu Najwyższego (wyrok SN z 16 lutego 1995 r., sygn. akt I PRN 122/94).
Jeżeli ze zmianą miejsca wiążą się dodatkowe koszty dla pracownika, na które nie godził się przy zawieraniu umowy (np. opłaty za noclegi i dojazdy do miejsca wykonywania innych zadań), firma powinna mu je zrekompensować (np. zapewniając bezpłatne zakwaterowanie). Zatrudniony nie powinien ponosić negatywnych konsekwencji działań pracodawcy, zwłaszcza że możliwość przewidziana w art. 42 par. 1 k.p. (wypowiedzenie zmieniające) leży w interesie firmy, a nie pracownika. Należy pamiętać, że taka rekompensata będzie jednak stanowiła przychód zatrudnionego podlegający składkom ZUS i podatkowi, gdyż nie są to świadczenia wynikające z podróży służbowej.
Należy także pamiętać, że art. 42 par. 4 k.p. nie ma zastosowania w przypadku, gdy pracownik ma wykonywać takie same obowiązki, ale w innym miejscu. W takiej sytuacji właściwym rozwiązaniem – stosownie do okoliczności – jest albo polecenie podróży służbowej, albo zmiana umowy w zakresie miejsca pracy.
Izabela Zawacka radca prawny, kancelaria Zawacka Rdzeń Prawo Przedsiębiorstw i HR