Zgodnie z ustawą z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (Dz.U. poz. 2215) podstawą obliczania wysokości wpłat do PPK jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe uczestnika PPK, o której mowa w ustawie z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300). Przy czym wyłączeniu podlega podstawa wymiaru składek osób przebywających na urlopie wychowawczym oraz pobierających zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Natomiast wpłaty finansowane przez podmiot zatrudniający nie są wliczane do wynagrodzenia stanowiącego podstawę obowiązkowych składek.
Innymi słowy – od tej samej kwoty będą opłacane składki na ubezpieczenie społeczne oraz wpłaty na PPK. O ile z zakwalifikowaniem premii, dodatków, bonusów itd. nie będzie problemu (jeśli wchodzą do podstawy wymiaru składek, to będą także wchodziły do podstawy obliczania wpłaty), o tyle w bardziej skomplikowanych stanach faktycznych może pojawić się pytanie, czy do PPK stosujemy zawsze te same reguły co do składek. Szczególnie problematyczny może okazać się art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym za pracownika uważa się także osobę wykonującą pracę m.in. na podstawie umowy zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Przychód z takich dodatkowych umów doliczany jest do wynagrodzenia i łącznie oskładkowywany przez podstawowego pracodawcę. Zapytaliśmy ekspertów, jak ta zasada wpłynie na wysokość wpłat na PPK. Jak trzeba będzie obliczać wpłaty? W której firmie będzie można przystąpić do PPK?

opinie ekspertów

Łukasz Kuczkowski radca prawny, partner w kancelarii Raczkowski Paruch odpowiedzialny za PPK i PPE / DGP

Zlecenie nie może być podstawą uczestnictwa

Zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za pracownika uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Jednocześnie, zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 18 ustawy o pracowniczych planach kapitałowych, za osobę zatrudnioną, która może przystąpić do PPK, uważa się m.in. pracownika lub zleceniobiorcę, o ile podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tych tytułów w Rzeczypospolitej Polskiej, w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
W pierwszej zatem kolejności należy rozważyć, czy zleceniobiorca z tytułu zawartej umowy zlecenia będzie mógł uczestniczyć w PPK prowadzonym przez podmiot trzeci albo swojego pracodawcę w sytuacji, o której mowa w art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Odpowiedź jest negatywna. Zleceniobiorca w opisanej sytuacji nie podlega bowiem obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu z tytułu umowy zlecenia. Podstawą tego ubezpieczenia jest status pracownika, który obejmuje nie tylko właściwy stosunek pracy zawarty z tym zleceniobiorcą, ale również umowę zlecenia wykonywaną w okolicznościach wskazanych w art. 8 ust 2a ustawy. Z punktu widzenia tego przepisu ten zleceniobiorca jest bowiem pracownikiem.
Jeżeli zatem zleceniobiorca wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z podmiotem trzecim, ale na rzecz swojego pracodawcy, to zleceniobiorca nie będzie mógł przystąpić do PPK prowadzonego przez ten podmiot trzeci, nie będzie bowiem osobą zatrudnioną w rozumieniu ustawy o PPK w odniesieniu do tego podmiotu trzeciego. Oczywiście zleceniobiorca, będąc jednocześnie pracownikiem w innym podmiocie, może przystąpić do PPK prowadzonego przez pracodawcę. Wpłaty będą wówczas obliczane od podstawy wymiaru na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z obu umów – zarówno umowy o pracę, jak i umowy zlecenia. W konsekwencji wpłaty tego pracownika i jego pracodawcy do PPK będą wyższe, gdyż podstawa wymiaru będzie obejmowała nie tylko wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę, ale również wynagrodzenie z umowy zlecenia. Problem pojawi się, gdy do ustalenia statusu zleceniobiorcy jako pracownika dojdzie w wyniku decyzji ZUS. Wówczas na pracodawcy ciąży obowiązek ponownego przeliczenia wpłat do PPK (zakładając, że pracownik będzie jego uczestnikiem).
Podobna sytuacja będzie miała miejsce w przypadku, gdy pracownik zawarł umowę zlecenia bezpośrednio ze swoim pracodawcą. Wówczas pracownik będzie mógł bowiem przystąpić do PPK z racji zawartej umowy o pracę. Wpłaty będą dokonywane z uwzględnieniem podstawy wymiaru na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z obu umów.
dr Antoni Kolek prezes zarządu Instytutu Emerytalnego / DGP

Wynagrodzenie z umowy o dzieło doliczane

Funkcjonowanie PPK zakłada nieograniczony w czasie obowiązek odprowadzenia wpłat do PPK od wynagrodzenia, które stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uczestnika PPK. Jednak praktyka zatrudniania pracowników wskazuje, że wielu z nich oprócz umowy o pracę zawiera z pracodawcą także umowę o dzieło na wykonanie określonego zadania.
Zgodnie z przepisami ustawy o pracowniczych planach kapitałowych wpłata podstawowa finansowana przez uczestnika PPK wynosi co do zasady 2 proc. wynagrodzenia, a wpłata podstawowa finansowana przez podmiot zatrudniający wynosi 1,5 proc. wynagrodzenia. Wobec tego należy skupić się na zdefiniowaniu osoby zatrudnionej oraz wynagrodzenia.
Artykuł 2 ust. 1 pkt 18 ustawy o PPK zawiera definicje terminu osoby zatrudnionej, uznając, że osobą zatrudnioną może być m.in. pracownik, o którym mowa w art. 2 kodeksu pracy. Z kolei za wynagrodzenie w tym przypadku ustawodawca uznał podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe uczestnika PPK, o której mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, z wyłączeniem podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym oraz pobierających zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Oznacza to, że nie tylko przychód z umowy o pracę, ale także inne składniki wynagrodzenia, w tym premie, nagrody, ale także przychód uzyskiwany za wykonanie umowy o dzieło, będzie stanowił podstawę naliczenia wpłat do PPK.
Zgodnie z intencją zawarcia umowy o dzieło pracownik, który zobowiązuje się do wykonania określonego dzieła na podstawie umowy zawartej ze swoim pracodawcą lub wykonywanej na jego rzecz, traktowany jest również w ramach tej umowy jako pracownik. Podkreślić należy, że zawarcie umowy o dzieło z własnym pracodawcą będzie wiązało się z koniecznością obowiązkowego odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne.
Należy jednak zaznaczyć, że zgodnie z art. 8 ust. 1 i 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jako pracownika rozumie się także osobę pozostającą w stosunku pracy i wykonującą umowę o dzieło, jeżeli umowa ta zawarta została z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Mimo że ustawodawca w ustawie o PPK nie wymienia wprost wykonywania umowy o dzieło oraz uzyskania z niej dochodu jako podstawy dokonywania wpłat do PPK, należy wskazać, że w sytuacji gdy umowa o dzieło zawarta jest z własnym pracownikiem i pracownik ten uzyskuje z tego tytułu wynagrodzenie, a także jest uczestnikiem PPK, podmiot zatrudniający obowiązany jest naliczać i pobierać od uczestnika PPK – w terminie wypłaty wynagrodzenia – wpłaty do PPK, a także przekazywać w odpowiednim terminie środki do instytucji finansowej.
Warto także zaznaczyć, że w przypadku gdy wynagrodzenie wypłacane jest w okresach krótszych niż miesiąc (np. umowa o dzieło na przeprowadzenie jednodniowego szkolenia), należne wpłaty do PPK powinny być przekazane do instytucji finansowej w terminie do ostatniego dnia danego miesiąca.
W konsekwencji trzeba uznać, że w przypadku pracowników, którzy oprócz świadczenia pracy na podstawie umowy o pracę jednocześnie wykonują umowę o dzieło dla własnego pracodawcy, będzie zachodził obowiązek nie tylko objęcia ubezpieczeniami społecznymi, ale także odprowadzaniem wpłat do PPK od wynagrodzenia z umowy o dzieło.