Jakby to byłoby dobrze, gdyby tym zasiłkiem zajmował się ZUS – wzdychają kadrowe iksięgowe. Pracodawcy, którzy są płatnikami zasiłku opiekuńczego, a więc zgłosili do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych, mają bowiem dodatkowe obowiązki. Nie tylko opłacają składki, lecz także obliczają iwypłacają zasiłki. Wymaga to znajomości przepisów i umiejętności oceny stanu faktycznego. Jeśli bowiem płatnik się pomyli inie wypłaci zasiłku, to może być zmuszony do zapłaty odsetek. Jeśli zaś wypłaci zasiłek zbyt wysoki lub nienależny, to ZUS może go zobowiązać do zwrotu równowartości świadczenia do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Nic więc dziwnego, że na wielu szkoleniach właśnie ta problematyka budzi ogromne zainteresowanie. Oile o zasiłku chorobowym mówi się dużo, to zasiłek opiekuńczy pozostaje wjego cieniu, choć także powoduje wiele problemów. Omawiamy niektóre znich.
O co kadrowe pytają na szkoleniach
Jak długo można pobierać zasiłek, gdy dziecko jest niepełnosprawne?
PROBLEM W sierpniu ubiegłego roku wymagający stałej opieki, niepełnosprawny syn naszego pracownika ukończył 14 lat. Jego niepracująca żona także borykała się z problemami zdrowotnymi: w czerwcu przebywała w szpitalu, a pracownik skorzystał z 30 dni zasiłku opiekuńczego na niepełnosprawne dziecko, które w tamtym czasie również było chore, choć nie wymagało hospitalizacji. Później żona pracownika po raz kolejny znalazła się w szpitalu, a jej pobyt tam był jeszcze dłuższy niż poprzednio. Ile dni zasiłku opiekuńczego należało się pracownikowi w związku z ukończeniem przez syna 14. roku życia?
ODPOWIEDŹ Jeśli syn pracownika ma orzeczenie o niepełnosprawności, w którym znajdują się zalecenia dotyczące konieczności opieki lub pomocy innej osoby, a tak wynika z postawionego problemu, to pracownik ojciec miał jeszcze prawo do 30 dni zasiłku opiekuńczego. Przyznała je nowelizacja ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z 10 maja 2018 r., która weszła w życie 6 czerwca 2018 r. W czerwcu pracownik wykorzystał 30 dni, opiekując się chorym niepełnosprawnym synem, lecz okres ten został zaliczony do 60 dni związanych z opieką nad dzieckiem do 14. roku życia. Zgodnie z uprzednio obowiązującymi przepisami, jeżeli matka stale opiekująca się synem przebywałaby w szpitalu, ojciec nie miałby prawa do zasiłku opiekuńczego na niepełnosprawnego syna, bo ten po ukończeniu 14. roku życia byłby traktowany jak inny członek rodziny i do 14-dniowego zasiłku uprawniałaby jedynie jego choroba. Nowelizacja ustawy pozwalała mu na skorzystanie jeszcze z 30 dni zasiłku opiekuńczego, mimo że syn był już zdrowy. ©℗
Kiedy i jak można podważyć oświadczenie o sytuacji pracownicy?
PROBLEM Pracownica złożyła wniosek o zasiłek opiekuńczy, wskazując, że nie ma żadnej innej osoby, która zajmie się dzieckiem, które nie ukończyło 14. roku życia, w okresie jego choroby. To wielopokoleniowa rodzina prowadząca wspólnie gospodarstwo domowe: są w niej dziadkowie na emeryturze i niepracujący konkubent. Uważam, że w tej rodzinie jest kilka osób, które mogą podjąć się opieki. Czy mogę podważyć zasadność oświadczenia pracownicy?
ODPOWIEDŹ Wskazanie, że nie ma żadnej innej osoby, która mogłaby się zająć dzieckiem w okresie jego choroby, nie oznacza braku osób prowadzących wspólnie gospodarstwo domowe. Przepisy ubezpieczeniowe przewidują bogaty katalog członków rodziny, którzy nie mogą sprawować opieki nad chorym dzieckiem, co uprawnia pracownicę do uzyskania zasiłku opiekuńczego. Są to osoby posiadające orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy lub chore, prowadzące gospodarstwo rolne, działalność gospodarczą czy odpoczywające po zmianie nocnej. Dziadkowie na emeryturze, którzy nie spełniają żadnego z wymienionych warunków, mogą być osobami niesprawnymi fizycznie lub psychicznie ze względu na wiek, czyli osobami, które z racji przekroczenia 75. roku życia pobierają dodatek pielęgnacyjny na siebie samych. Niepracujący konkubent, który jest ojcem dziecka, ma zobowiązanie do świadczenia opieki nad swoim dzieckiem wynikające z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, więc jest w tym przypadku osobą, która powinna się zaopiekować dzieckiem, co wyklucza prawo pracownicy do zasiłku opiekuńczego. Jeśli jednak nie jest niepracującym, ale bezrobotnym, i w okresie, na który pracownica ubiega się o zasiłek opiekuńczy, uczestniczy w stażu czy szkoleniu albo został wezwany do urzędu pracy w celu potwierdzenia gotowości do podjęcia pracy, to także za ten okres pracownica uzyska zasiłek opiekuńczy. Jeśli konkubent nie jest ojcem dziecka oraz go nie przysposobił, to nie ma żadnego zobowiązania do zajmowania się dzieckiem i jeśli tej opieki odmówił, to matka do zasiłku ma prawo.
Jeśli jednak żadna z tych przesłanek nie zaistniała, to należy pamiętać, że choć zasiłek opiekuńczy finansowany jest ze środków ZUS, to jednak odpowiedzialność za jego przyznanie spoczywa na zakładzie pracy. Warto o tym pamiętać, bo w przypadku nieprawidłowości w jego przyznawaniu ZUS może domagać się zwrotu kwoty nienależnie wypłaconego zasiłku, który firma potrąciła z należności składkowych. ©℗
Czy w związku z chorobą babci pilnującej wnuczki należy się zasiłek opiekuńczy?
PROBLEM W czasie gdy rodzice pracują, ich małym dzieckiem zajmuje się – mieszkająca z nimi – matka naszej pracownicy, czyli babcia dziecka. Niestety, 10 grudnia złamała nogę, co uniemożliwia jej dalsze opiekowanie się 2,5-letnim maluchem. W związku z koniecznością sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem pracownica wystąpiła z wnioskiem o zasiłek opiekuńczy na dziecko, argumentując, że babcia przed chorobą sprawowała funkcję niani i była opiekunem dziennym dziecka. Mam wątpliwości, czy ten zasiłek jej się należy.
ODPOWIEDŹ Zasiłek opiekuńczy na dziecko w tej sytuacji nie przysługuje. Choroba niani jest jedną z przesłanek ubiegania się o zasiłek opiekuńczy na dziecko do 8. roku życia, jednak nie chodzi tu o zajmującą się dzieckiem babcię, ale o nianię lub opiekuna dziennego w rozumieniu ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 603 ze zm.). Oznacza to, że z tymi osobami powinna zostać zawarta umowa – o pracę albo o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące ubezpieczeń społecznych, a w przypadku niani ‒ umowa uaktywniająca. Prowadząca wspólne gospodarstwo domowe z rodziną babcia dziecka nie jest taką osobą. Pracownica może się natomiast ubiegać o zasiłek opiekuńczy na swoją matkę, czyli babcię dziecka, o ile istnieje konieczność sprawowania stałej i bezpośredniej opieki nad chorą. O takiej konieczności rozstrzyga lekarz, wystawiając odpowiednie zaświadczenie lekarskie. Wymiar tego zasiłku to maksymalnie 14 dni w roku kalendarzowym. Zakładając, że pracownica nie wykorzystała tego limitu w 2018 r., może otrzymać zasiłek w okresie od 10 do 23 grudnia. Od 1 stycznia 2019 r. może ponownie ubiegać się o to 14-dniowe świadczenie, bo w 2019 r. ponownie przysługuje jej 14 dni zasiłku opiekuńczego na chorego członka rodziny. ©℗
W jaki sposób na wymiar zasiłku wpływa praca zmianowa drugiego rodzica?
PROBLEM Mąż pracownicy biurowej wykonuje pracę w systemie zmianowym (12/24), czyli po każdych 12 godzinach pracy ma 24 godziny czasu wolnego. Pracownica ubiega się o zasiłek opiekuńczy na wspólne, chore, 10-letnie dziecko. Wypełniając druk Z-15A (wniosek o zasiłek opiekuńczy), wskazała, że w tym tygodniu mąż wykonuje pracę w poniedziałek oraz w czwartek w godz. 7–19 oraz we wtorek i w piątek w godz. 19–7, natomiast środę ma wolną, co wynika z jego specyficznego rozkładu czasu pracy. Zgodnie ze zwolnieniem lekarskim, które ZUS udostępnił na platformie PUE ZUS firmy, dziecko jest chore i wymaga opieki od poniedziałku do piątku. Czy pracownica otrzyma zasiłek za cały ten okres? Nadmienię, że nie złożyła mi wydruku zwolnienia lekarskiego, a jedynie wypełniony druk Z-15A wraz z rozkładem pracy męża w okresie choroby dziecka. A z tego rozkładu wynika, że mąż jest przez kilka dni w domu: we wtorek, w środę i piątek.
ODPOWIEDŹ Celem zasiłku opiekuńczego jest w tym przypadku zrekompensowanie utraty wynagrodzenia za okres stałej i bezpośredniej opieki nad chorym dzieckiem. Należy dokładnie przeanalizować możliwość zajęcia się dzieckiem przez jego ojca. Jeśli matka, pracownica biurowa, pracuje w podstawowym systemie i rozkładzie czasu pracy, np. przez osiem godzin dziennie, od 8 do 16, to konieczność sprawowania przez nią opieki nad dzieckiem wystąpi w okresie jego choroby w poniedziałek i w czwartek, a więc w okresie, gdy ojciec zobowiązany jest do świadczenia pracy w związku z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, a także w środę, która jest jego dniem wolnym. Prawo do zasiłku opiekuńczego pracownicy wynika w tym dniu z faktu, że jej mąż pracował w rozpoczynającej się we wtorek nocy w godz. 19–7 rano, a więc w środę jest pracownikiem, któremu na podstawie kodeksu pracy przysługuje odpoczynek po zmianie nocnej. W trakcie tego odpoczynku nie może sprawować opieki nad chorym dzieckiem.
Jeśli chodzi natomiast o niedostarczenie przez pracownicę wydruku zwolnienia lekarskiego na dziecko, to od 1 grudnia 2018 r., od kiedy wszystkie zwolnienia lekarskie są wystawiane w sposób elektroniczny, pracownica nie ma już takiego obowiązku, a firma ma dostęp do zwolnienia na PUE ZUS. Warto podkreślić, że obowiązek ten istnieje nadal, ale w przypadku niemożności wystawienia elektronicznego zwolnienia pracownica otrzymała je w wersji papierowej.
O czym warto pamiętać
!Babcia to nie niania ani opiekun dzienny – jej choroba nie jest przesłanką do uzyskania zasiłku opiekuńczego.
!Korzystniejsze rozwiązania dla rodziców dzieci niepełnosprawnych obowiązują już od czerwca 2018 r.
!Nie tylko choroba może oznaczać konieczność sprawowania stałej bezpośredniej opieki nad dzieckiem.
!Domownicy nie zawsze mogą sprawować opiekę nad chorym dzieckiem.